8 ویروس که در ایجاد سرطان نقش دارند

موبنا – بر اساس تحقیقات معتبر که از طریق مجله Nature Genetics قابل دسترسی است، تقریبا 10 درصد از انواع موارد ابتلا به سرطان در سراسر جهان توسط ویروس ها ایجاد می شود. به گفته محققان ویروس ها را می توان به دو نوع تقسیم کرد: آنهایی که از DNA به عنوان ماده ژنتیکی بهره می برند و ویروس هایی که دارای RNA هستند. هرچند اثرات هر دو نوع ویروس بر رشد سرطان بسیار پیچیده است، مشخص شده که هر دو با طیف متنوعی از سرطان ها در ارتباط هستند.

در مقایسه با سایر ویروس‌ ها، ویروس‌ های سرطان زا چندان معمول نیستند زیرا به جای کشتن سلول‌ های میزبان خود، آنها را آلوده می‌ کنند. این رویکرد به اونکوویروس ها اجازه می دهد تا عفونت های پایدار ایجاد کنند. ممکن است سال ها طول بکشد تا بسیاری از سرطان های مرتبط با ویروس ها علامت دار شوند زیرا عملکرد ویروس به عوامل محیطی، ضعف ایمنی میزبان و جهش های سلولی وی بستگی دارد. در ادامه به طور خلاصه هشت ویروس انکولوژیک شناخته شده را بررسی می کنیم.

ویروس اپشتین–بار

تخمین زده می شود که ویروس اپشتین بار (EBV)؛ یکی از 9 نوع ویروس هرپس انسانی شناخته شده در خانواده هرپس، بیش از 90 درصد از جمعیت جهان را آلوده کند. هرچند مکانیسم انتقال به طور کلی نامشخص است، اما این ویروس اغلب از طریق بزاق منتشر می شود. EBV همچنین می‌ تواند از راه سرفه، عطسه، خون، مایع منی و تماس نزدیک انتقال یابد.

این ویروس بیشتر به دلیل ایجاد مونونوکلئوز شناخته شده است. عفونت EBV در عین حال احتمال ابتلا به انواع مختلف لنفوم از جمله لنفوم بورکیت، لنفوم هاجکین، لنفوم مرتبط با HIV و لنفوم پس از پیوند را نیز افزایش می ‌دهد. علاوه بر این، عفونت EBV ممکن است به سرطان نازوفارنکس و سرطان معده نیز منتهی شود. در حال حاضر هیچ واکسنی برای EBV وجود ندارد.

ویروس هپاتیت B

ویروس هپاتیت ب (HBV)، یک ویروس DNA پوشش دار با شیوع بالا است که 250 میلیون نفر در سراسر جهان را آلوده کرده است. HBV عامل اصلی کارسینوم هپاتوسلولار (HCC) است که سومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در تمامی نقاط دنیا محسوب می شود.

این ویروس می‌ تواند خود را در ژنوم انسان بگنجاند، در سلول‌ های کبدی تکثیر شود و مستقیما فعالیت سرطان‌ زایی را از طریق مسیرهای سیگنال دهی متعدد در کبد تقویت کند. عفونت‌ های HBV بسیار مسری هستند و از طریق تماس با خون، عرق یا اشک آلوده منتقل می‌ شوند. همچنین ممکن است به واسطه تماس جنسی و از مادر به کودک نیز سرایت کنند.

ویروس هپاتیت C

ویروس هپاتیت سی (HCV)، یک ویروس RNA دار است که میان 70 میلیون نفر در سراسر جهان شیوع یافته است. این ویروس نیز از علل شایع HCC است و درست مانند HBV باعث هپاتیت ویروسی می شود. هرچند احتمال بروز علائم کمتر از HBV است.

هپاتیت سی نمی تواند وارد ژنوم انسان شود. توسعه HCV به چندین عامل مختلف وابسته است و پیشرفت آن می تواند 20-40 سال طول بکشد. در نتیجه، افراد مبتلا به عفونت HCV ممکن است از ابتلا به این بیماری آگاه نباشند. HCV به احتمال زیاد باعث عفونت مزمن می شود، زیرا سیستم ایمنی بدن به مرور زمان به ویروس حمله می کند. در ادامه نه تنها فیبروز کبدی ایجاد می شود، بلکه چنین وضعیتی منجر به سیروز و HCC نیز خواهد شد.

این ویروس عمدتا از طریق تماس خونی منتقل می‌شود و بیشتر افراد با استفاده از سوزن‌ های مشترک یا سایر تجهیزاتی که برای تهیه و تزریق مواد مخدر استفاده می‌ شوند، آلوده خواهند شد. با این حال که هیچ واکسنی برای HCV وجود ندارد، درمان های معمول می توانند اکثر افراد مبتلا به هپاتیت سی را عرض 8 تا 12 هفته درمان کنند.

ویروس نقص ایمنی انسانی

ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) یک رتروویروس است که می تواند شرایط مزمن و تهدید کننده زندگی یعنی سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) را ایجاد کند. بیش از 35 میلیون نفر در سراسر جهان با HIV زندگی می کنند.

این ویروس سلول های T کمکی در سیستم ایمنی بدن را آلوده کرده و از بین می برد. با کاهش تعداد سلول های T، سیستم ایمنی برای مبارزه با عفونت ها به مشکل بر می خورد. عفونت HIV همچنین باعث رشد سلول های B خاص می شود و خطر تولید بیش از حد و جهش را افزایش می دهد. در ادامه تضعیف سیستم ایمنی ناشی از عفونت HIV می تواند خطر ابتلا به انواع خاصی از لنفوم ها مانند لنفوم غیر هاجکین، لنفوم هاجکین، لنفوم اولیه CNS، لوسمی و میلوما را افزایش دهد. علاوه بر لنفوم، HIV خطر ابتلا به سارکوم کاپوسی، سرطان دهانه رحم و سرطان های مقعد، کبد، دهان و گلو و ریه ها را بالا می برد.

ویروس نقص ایمنی انسانی از طریق مایعات بدن از جمله خون، مایع منی و مایعات واژینال منتشر می شود. علاوه بر این ممکن است از مادر مبتلا به HIV به نوزاد هم سرایت کند. در حالی که هیچگونه درمان قطعی برای آن وجود ندارد، HIV را می توان تا حدودی کنترل کرد.

ویروس هرپس انسانی تیپ 8

ویروس هرپس انسانی 8 (HHV-8) که به آن هرپس ویروس مرتبط با سارکوم کاپوسی نیز می‌گویند، متعلق به خانواده ویروس‌ های DNA دار است که به نام هرپس ویروسان شناخته می‌ شوند. این ویروس در درجه اول باعث ایجاد سارکوم کاپوسی می شود؛ نوعی سرطان که بر پوست و اندام های نرم تاثیر می گذارد. HHV8 همچنین با اختلالات لنفوپرولیفراتیو سلول B مانند افیوژن اولیه لنفوم و بیماری کستلمن مرتبط است. اما نکته ای مهم که باید در نظر گرفته شود: عفونت های ایجاد شده توسط چندین ویروس، به احتمال زیاد دستخوش هم افزایی می شوند. از این رو ریسک سرطان های مرتبط با HHV-8 میان افراد مبتلا به HIV به طور قابل توجهی بیشتر است.

عفونت با HHV-8 نادر است. تخمین زده می شود که تنها 1 تا 5 درصد از مردم آمریکای شمالی و شمال اروپا به این بیماری مبتلا هستند. این ویروس بیشتر از طریق تماس جنسی و از راه بزاق منتقل می شود. سرایت همچنین ممکن است از مسیر پیوند اعضا و انتقال خون نیز رخ دهد.

ویروس پاپیلومای انسانی

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) شایع ترین ویروس مقاربتی در جهان است و حدود 43 میلیون آمریکایی به آن مبتلا هستند. این بیماری از طریق تماس پوست با پوست و مقاربت جنسی به عنوان رایج ترین روش سرایت، منتقل می شود. هنگامی که ژنوم HPV در کروموزوم های انسانی ادغام شود، باعث بیان بیش از حد دو انکوژن ویروسی می شود که در نهایت می توانند منجر به سرطان شوند.

بیش از 200 گونه ژنتیکی مختلف از HPV شناخته شده است. توجه به این نکته ضروری است که اکثر عفونت های HPV ظرف 2 سال از بین می روند. با این حال، عفونت طولانی مدت HPV می تواند منجر به تغییرات سلولی و ایجاد چندین نوع سرطان شود.

14 گونه پرخطر HPV وجود دارد که می توانند باعث سرطان در مردان و زنان شوند، از جمله سرطان مقعد، دهانه رحم، آلت تناسلی، گلو، واژن، سر و گردن. دو سویه پرخطر یعنی 16 و 18، مسئول بیش از 70 درصد موارد ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند.

ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی نوع 1

ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی نوع 1 که HTLV-1 نیز نامیده می شود، یک رتروویروس است که می تواند سلول های T، لنفوسیت های B، مونوسیت ها و فیبروبلاست ها را آلوده کند. در سراسر جهان، تقریبا 5 تا 10 میلیون نفر به این ویروس مبتلا هستند. HTLV-1 در خارج از خاک آمریکا در مناطقی مانند ژاپن، دریای کارائیب، خاورمیانه و در مناطق آفریقای مرکزی و آمریکای جنوبی شایع تر است. هرچند عفونت HTLV-1 به ندرت باعث بیماری جدی می شود، حدودا 1 تا 5 درصد از افرادی که این ویروس را دارند به نوع تهاجمی سرطان به نام لوسمی/لنفوم سلول T حاد (ATL) مبتلا می شوند.

با وجود ارتباط HTLV-1 با سرطان، مکانیسم های ایجاد سرطان آن به دلیل مشکلات مرتبط با کشت این ویروس نامشخص است. علائم و روند پیشرفت آن نیز برای هر فردی متفاوت است. مسیرهای معمول انتقال HTLV عبارت اند از تماس جنسی یا خونی، پیوند اعضا، استفاده از سوزن‌ های مشترک با افراد آلوده و از مادر به کودک هنگام تولد یا از طریق شیردهی. HTLV-1 یک بیماری مادام العمر در نظر گرفته می شود و در حال حاضر هیچ درمانی برای آن وجود ندارد.

ویروس پلیومای سلول مرکل

پلیوماویروس سلول مرکل (MCV یا MCPyV) ویروسی است که اخیرا کشف شده و پوست را آلوده می کند. MCV معمولا هیچ علامتی ندارد و منجر به سرطان نمی شود. اما در برخی افراد، MCV باعث سرطان پوست نادری خواهد شد که بر سلول های مرکل تاثیر می گذارد و منجر به سرطان سلول مرکل (MCC) می شود.

این سرطان عصبی غدد درون ریز دارای نرخ مرگ و میر مرتبط با بیماری 46 درصدی است و عمدتا در افرادی که در معرض نور خورشید قرار می گیرند و سیستم ایمنی ضعیفی دارند، رخ می دهد. محققان همچنین به دنبال آن هستند که متوجه شوند آیا MCV با انواع دیگر سرطان پوست مانند کارسینوم سلول سنگفرشی و کارسینوم سلول بازال نیز مرتبط است یا خیر.

هنوز مشخص نیست که MCV چگونه منتقل می شود. محققان بر این باور هستند که تماس پوست به پوست یا مواجهه با اشیاء و سطوح آلوده می توانند اصلی ترین مسیرهای انتقال باشند. در حال حاضر هیچ واکسنی برای عفونت های MCV وجود ندارد. با این حال، MCC قابل درمان است، به خصوص زمانی که در مراحل اولیه تشخیص داده شود.

 منبع: عصرایران