نمونه‌هایی از همزیستی‌حیرت‌انگیز! (+تصاویر)

مجله آنلاین موبنا؛ مریم عباسی – برقراری این رابطه با اهداف متفاوت از قبیل پاکیزگی، حفاظت، حمل‌و‌نقل و حتی یافتن غذا صورت می‌گیرد.
در ادامه با نمونه‌هایی از این همزیستی‌ها آشنا می‌شویم.

سار آفریقایی بیشتر زمان روز را صرف نشستن روی بدن حیواناتی مثل فیل، کرگدن، گورخر و بوفالو و خوردن کنه‌های روی بدن آنها می‌کند. این رابطه همزیستی دو سر سود هم به تامین مواد غذایی پرنده مهمان و هم به پاکیزه شدن بدن میزبان از کنه و انگل می‌انجامد.
از طرفی این رابطه همیشه هم دو سر سود نیست. گاهی سارها به دلیل کوچک بودن کنه‌ها و کم بودن خون بدن آنها، از خوردنشان سر باز می‌زنند. سارها با این کار به کنه‌ها اجازه می‌دهند که همچنان از خون بدن میزبان تغذیه کنند تا به اندازه دلخواه برسند.

نمونه دیگر از روابط همزیستی بین خرچنگ منزوی و شقایق دریایی دیده می‌شود. شقایق دریایی پشت خرچنگ منزوی می‌نشیند و در کف دریا از این سو به آن سو می‌رود. در حین سواری نیز از شاخکهایش برای قاپیدن غذای خرچنگ استفاده می‌کند. اما فایده این رابطه برای خرچنگ چه می‌تواند باشد؟
شقایق دریایی از خرچنگ منزوی در برابر اختاپوس‌های گرسنه محافظت می‌کند. خرچنگ با آن همه شاخک خاردار روی بدنش احتمالا خیلی با مزاج اختاپوسها سازگار نیست.
نکته جالب این است که این همزیستی یک رابطه اتفاقی نیست. در واقع، خرچنگ منزوی به جستجوی شقایق دریایی می‌پردازد تا او را بر پشت خود سوار کند. حتی وقتی که خرچنگ منزوی پوست‌اندازی می‌کند نیز دوباره با چنگک‌هایش یک شقایق دریایی برمی‌دارد و آن را روی کمر خود می‌گذارد.
خرچنگ مشت‌زن نیز نوع دیگری از رابطه همزیستی با شقایق دریایی دارد. خرچنگ مشت‌زن، شقایق دریایی را مثل دستکش مشت‌زنی در میان چنگک‌هایش نگه می‌دارد و از شاخکهای خاردار آن برای دفاع در مقابل دشمنان استفاده می‌کند. از طرفی، شقایق دریایی نیز با چرخیدن در اطراف خانه خرچنگ مشت‌زن از غذای اضافی او تغذیه می‌کند.

محققان رابطه همزیستی عجیبی بین گراز آفریقایی و خدنگ را در پارک ملی “ملکه الیزابت” در اوگاندا کشف کرده‌اند.
اگر گراز آفریقایی متوجه حضور خدنگ در اطراف خود شود، روی زمین دراز می‌کشد. در این هنگام، خدنگ به شروع خوردن حشرات بخصوص کنه‌ها از سطح بدن گراز می‌کند. به این ترتیب، هم بدن گراز تمیز می‌شود و هم خدنگ با خوردن کنه‌ها سیر می‌شود.

آبزیانی مثل طوطی‌ماهی، ماهی دامسل و حتی کوسه ها با نزدیک شدن به صخره‌های مرجانی و با یک سری حرکات بخصوص به ماهی نظافت‌چی علامت می‌دهند که همه چیز برای شروع تمیزکاری مهیا و امن است. در این هنگام، ماهی نظافت‌چی شروع به خوردن مواد غذایی باقیمانده در دهان میزبان می‌کند.
معروفترین ماهی نظافت‌چی، زمردماهی نظافت‌چی یا راس نظافت‌چی است که روی صخره‌های مرجانی اقیانوس هند و آرام زندگی می‌کند. نوارهای درخشان آبی رنگ روی بدن این ماهی، شناسایی او را برای ماهی بزرگتر که نیاز به تمیزکاری دارد، آسان می‌کند.

تمساح‌های آفریقا نیز رابطه همزیستی جالبی با مرغ سلیم دارند. تمساح پس از خوردن وعده غذایی خود، به کناره رودخانه می‌آید و با دهان باز روی زمین آرام می‌ماند. این حرکت علامتی است برای مرغ سلیم تا برای خوردن مواد غذایی مانده در لابلای دندان و حتی حشرات روی پوست تمساح به او نزدیک شود.
این رابطه هم یک وعده غذایی رایگان برای پرنده و هم یک تمیزکاری حسابی برای تمساح به حساب می‌آید.

کایوت و گورکن برای گرفتن شکار با هم همکاری می‌کنند. به این صورت که کایوت به تعقیب شکار می‌پردازد و گورکن در لانه‌ی آن شکار مخفی می‌شود تا هنگامیکه به لانه‌اش بازمی‌گردد او را شکار کند. کایوت و گورکن منابع غذایی یکسانی دارند و به همین دلیل در شکار به یکدیگر کمک می‌کنند.
گورکن‌ها در مجموع جانداران منزوی هستند و همکاری آنها با یک جانور دیگر از یک گونه‌ دیگر کمی عجیب به نظر می‌رسد.

ماهی گوبی و میگوی پیستول درواقع همخانه هستند و یکی از شگفت‌انگیزترین روابط همزیستی را دارند. هنگامی که میگو مشغول حفر حفره‌ای در کف اقیانوس است، ماهی گوبی از میگو و حفره‌اش محافظت می‌کند. ماهی گوبی به دلیل قدرت بینایی بالایی که دارد، شکارچی را به آسانی شناسایی می‌کند و به میگو برای پنهان شدن هشدار می‌دهد. سپس، با هم همخانه شده و هر دو در همان حفره کوچک به زندگی ادامه می‌دهند.
از آنجا که میگو تقریبا نابیناست، هنگام خروج از حفره برای یافتن غذا به همخانه‌اش اطلاع می‌دهد. میگو شاخک خود را در تماس با بدن ماهی نگه می‌دارد تا در طی مسیر با هم در ارتباط باشند.
گاهی دیده شده که ماهی گوبی برای همخانه خود خزه و غذاهای دیگر جمع می‌کند یا خزه‌ها را نزدیک ورودی حفره می‌آورد تا دسترسی به غذا برای همخانه نابینایش راحت‌تر باشد. درصورت نزدیک شدن دشمن نیز، ماهی دم خود را به نشانه هشدار تکان می‌دهد.
از آن سو، میگو برای ماهی گوبی خانه‌ای برای زندگی و جفت‌یابی تدارک می‌بیند. بیش از 100 گونه از ماهی‌های گوبی رابطه همزیستی با میگوها دارند.

باله‌های پشتی که روی سر ماهی چسبنده یا ماهی مکنده قرار دارند، برای مکیدن تکامل یافته‌اند. آنها با این باله‌ها، به قسمت زیرین بدن کوسه‌ یا سفره‌ماهی مانتا می‌چسبند.
ماهی چسبنده از میزبان خود برای جابجایی استفاده می‌کند و همزمان از باقیمانده غذای او تغذیه می‌کند. از آن سو، با پاک کردن سطح بدن میزبان از باکتری و انگل، پوست او را تمیز می‌کند. باقی ماندن باکتری روی بدن کوسه ممکن است منجر به ایجاد حساسیت یا حتی عفونت در بدن او شود. به این ترتیب، ماهی چسبنده نقش حیاتی در حفظ سلامت و بهداشت کوسه‌ها ایفا می‌کند.
البته برخی از انواع کوسه‌ها رابطه خیلی خوبی با ماهی‌های چسبنده ندارند و حتی آنها را می‌خورند.

رتیل سیاه کلمبیایی و قورباغه خالدار که هر دو ساکن آمریکای جنوبی در کلمبیا هستند، رابطه همزیستی جالبی دارند.
در این همزیستی، رتیل سیاه از قورباغه خالدار در برابر دشمنانش محافظت می‌کند و از آن سو، قورباغه خالدار با خوردن مورچه‌ها از تخم‌های رتیل سیاه مراقبت می‌کند.

یکی دیگر از روابط همزیستی اعجاب‌انگیز بین افراد قبیله هادزا در تانزانیا با نوعی پرنده آفریقایی به نام “راهنمای عسل” وجود دارد. به این صورت که، وقتی فردی از این قبیله با اصواتی خاص پرنده را صدا می‌زند، پرنده به او در یافتن محل کندوی عسل کمک می‌کند.
افراد این قبیله از اصوات خاص و متعدد مثل سوت زدن، فریاد زدن و حتی گفتن برخی کلمات بخصوص برای خطاب قرار دادن این پرنده استفاده می‌کنند. هنگامی که فردی برای موقعیت‌یابی پرنده از این اصوات خاص استفاده می‌کند، پرنده نزدیک شدن او را به کندو با تغییر آواز خود نشان می‌دهد.
افراد این قبیله از دود برای متفرق کردن زنبورها استفاده می‌کنند تا بتوانند تکه‌هایی از کندوی عسل را بردارند. سپس، تکه‌هایی از کندوی عسل سوخته را نیز برای تغذیه پرنده “راهنمای عسل” در همانجا باقی می‌گذارند.
به باور دانشمندان، این رابطه همزیستی بین افراد قبیله ساکن آفریقا و پرنده “راهنمای عسل” قدمتی هزاران ساله دارد.