عشق، شهوت و 8 توصیه کاملاً علمی و کاربردی

سواد زندگی؛ سواد عاطفی– بشر از ادوار آغازین تاریخ به عشق توجه داشته است. در فرهنگ های گوناگون نیز این پدیده به صورت ها و واژه های گوناگون توصیف شده است با این حال تا دهه 90 میلادی تحقیقات علمی روی عشق انجام نشده بود.

با ایجاد علوم میان رشته ای، “عشق” موضوع کار دانشمندانی شد که در رشته های Evolutionary psychology یا روانپزشکی تکاملی، علم اعصاب (نوروساینس) و انسان شناسی فعالیت می کردند.

یکی از شناخته ترین آن ها تحقیقاتی است که توسط هلن فیشر، روانشناس و انسان شناس آمریکایی با بررسی مغز انسان های عاشق به وسیله MRI انجام شده است.

نتیجه مطالعات هلن فیشر و تیم همکارش در سال 2002 منتشر شد و فیشر در کتابی به نام “مغز در عشق” نتایج تحقیقات خود منتشر کرد. این کتاب در ایران به نام “چرا عاشق می شویم” توسط نشر ققنوس منتشر شده است.

شهوت، عشق، دلبستگی

برای درک موضوع، بهتر است این سه مفهوم را اجمالاً بشناسیم:

* شهوت (Lust) شخص را به جستجوی هرکسی فقط به منظور ارضای جنسی وادار می کند و در صورتی که کسی را نیابد یا با موانع فرهنگی مواجه شود ممکن است به خودارضایی بینجامد.

سطوح بالای هورمون شهوت (تستوسترون) موجب فرونشاندن اثر هورمون دلبستگی (اکسی توسین و وازوپرسین) می شود.

این دلیل خوبی برای این واقعیت است که چرا مردان شهوتران (دارای سطوح بالای تستوسترون) کمتر تن به ازدواج می دهند یا کمتر به ازدواج خود پایبند می مانند.

و بر عکس مردان دارای سطوح پایین تستوسترون به همسر خود وفادارترند. البته مردان دارای فرزند با کاهش سطح تستوسترون روبرو می شوند که دلیل آن احتمالا بالا رفتن هورمون دلبستگی (اکسی توسین و وازوپرسین) است.

* عشق رمانتیک (Romantic love) باعث تمرکز انرژی و توجه به فرد خاص (معشوق) می شود. فرایند شیمیایی و فیزیولوژیک مرتبط با آن از 2 تا 17 ماه ممکن است تداوم یابد و پس از آن فروکش می کند. روابط جنسی سطوح هورمون های دلبستگی را افزایش می دهد. برای همین ازدواج هایی که با عشق رمانتیک آغاز می شوند شانس تداوم بیشتری دارند.

* دلبستگی (Attachment) سبب می شود عاشق رابطه با معشوق خود را به مدت کافی برای بزرگ کردن بچه ها حفظ کند. تحقیقات دکتر فیشر نشان داده که مقدار زیاد هورمون های دلبستگی (اکسی توسین و وازوپرسین) روی راه های عبور هورمون های عشق رمانتیک (دوپامین و نوراپی نفرین) اثر مسدود کننده دارد. این توجیه می کند که چگونه دلبستگی عشق رمانتیک ر ا از بین می برد، امری که برای بقای نسل ضروری است. ( یعنی همسران همدیگر را دوست دارند ولی در عین حال نقاظ ضعف هم را نیز می بینند و وابسته هم نیز هستند.)

نشانه های عاشق شدن 

ادبیات و هنر سرشار از نشانه های عشق و عاشقی است اما تحقیقات دانشمندان 6 ویژگی و نشانه را برای عاشق بودن به ثبت رسانده است. منظور از عشق در این مورد همان عشق رمانتیک است.

1- برجستگی: لحظه ای آغازین که یک “دیگری” برای شما معنایی خاص می یابد.

2- افکار ناخوانده: مرحله بعد از برجستگی است که ذهن تان با اندیشه هایی در باره معشوق تسخیر می شود. به طور معمول تا 85 در صد اوقات یک روز را افکار ناخوانده راجع به معشوق در بر می گیرد.

3- خاص بودگی: در این مرحله هر نگاه و لبخند، سخن یا حرکت معشوق در نگاه شما عمق و معنایی خاص پیدا می کند و “او” به مرکز دنیای شما تبدیل می شود.

4- تبلور یافتگی: در این مرحله شخص شروع می کند به تمرکز روی عادی ترین جنبه های معشوق و بزرگ نمایی این خصایص. در این جا نقاط ضعف معشوق هر چند در نظر عاشق انکار نمی شوند اما یا به چشم نمی آیند و نادیده گرفته می شوند یا حتی به عناصری جذاب و بی همتا تبدیل می شوند.

5- امید و عدم قطعیت: این مرحله ای است که هر حرکت، حرف نگاه معشوق مورد تعبیر و تفسیر از سوی عاشق قرار می گیرد. اگر اوضاع و رابطه بر وفق مراد باشد موجب سرخوشی و اشتیاق شده و اگر اوضاع خراب باشد به تردید و ناکامی می انجامد. لرز، عرق کردن، سرخ شدن و برافروختگی از نشانه های فیزیولوژیک این مرحله است.

6 – آرمانی سازی: این مرحله اوج عشق رمانتیک است. در این مرحله تمام خصوصیات معشوق حتی اگر بر خلاف عرف و قانون باشد از نظر عاشق مطلقا زیبا و پذیرفتنی است و هر رویدادی در دنیای بیرون از دریچه چشم معشوق دیده می شود. “اصطلاح عشق کور می کند” توصیفی از این مرحله است.

اگر بر دیده مجنون نشینی
به غیر از خوبی لیلی نبینی!

عشق سن وسال نمی شناسد

عشق ممکن است در هر سنی فوران کنند. براساس یافته های تحقیقات دوروتی تِنُو (Dorothy Tennov)که در کتاب “عشق شیدایی” ارائه شده، در 82 درصد از افراد، عاشق شدن در سنین بالای 45 سال و زیر25  سال تفاوت آماری معناداری نشان نمی دهد.

بر اساس این یافته ها، احساسات شدید عشق رمانتیک عموماً برای اولین‌بار حول‌وحوش سن بلوغ پدیدار می‌شوند. اما حتی کودکان خردسال نیز ممکن است عشق نونهالی یا «خاطرخواهی» را تجربه کنند.

کم سن و سال ترین فردی که در این تحقیقات گزارش شده مربوط به یک پسربچۀ دوسال‌ونیمه است. “او هر زمان که دخترکوچولوی مشخصی برای بازی به خانه‌شان می‌آمد، فقط کنارش می‌نشست و موهایش را نوازش می‌کرد؛ بعد از اینکه دختر از او جدا می‌شد، حدود دو ساعت افسرده می‌شد. دخترک برایش خاص بود و پسرک شیفتۀ او.”

در سنین میانسالی به بعد نیز افراد تا 78 سالگی از لحاظ فیزیولوژیکی و عصبی امکان عاشق شدن وجود دارد. البته در سنین بالا و سالمندی بیش از عشق رمانتیک با دلبستگی روبرو هستیم.

عشق با بدن ما چه می کند

عاشق شدن به دلیل تغییراتی که در ترشح میزان هورمونها در بدن ایجاد می کند موجب رویدادهای مثبتی در بدن می شود. برخی از مهم ترین تأثیراتی که با عاشق شدن در بدن ما روی می دهد به این شرح است:

– فعال شدن مرکز ضد درد

دیدن شخصی که عاشق او هستیم همان قسمتی از مغز را فعال می کند که دارو های ضد دردی مثل مورفین فعال می کنند یعنی  سیستم اوپیوئید را که مسؤول احساس دوست داشتن است.

یک تحقیق جدید نشان داده است مردانی که دوز پایینی مورفین دریافت کرده اند نسبت به مردانی که مورفین دریافت نکرده اند عکس صورت زنان را جذاب تر تلقی می کنند. این موضوع نشان می دهد سیستم اپیوید می تواند برای درک جذابیت یک چیز تحریک شود.

– افزایش جریان خون

عاشق بودن باعث می شود جریان خون به مرکز لذت مغز بیشتر شود، جایی در مغز به نام هسته اکومبنس. تصویر برداری از مغز شخص عاشق (MRIبه روش) نشان می دهد که این منطقه از مغز هنگام احساس عشق در انسان روشن تر می شود ( یعنی میزان جریان خون در آن بیش تر می شود). بیش تر شدن جریان خون معمولا در مرحله جذابیت عشق اتفاق می افتد، زمانی که احساس زوج به هم تثبیت شده است.

– محافظت از قلب

اکسی‌توسین (هورمون عشق) سبب کاهش استرس، کاهش فشار خون و کاهش میزان هیجانات منفی حاصل از اضطراب می‌شود. همچنین اعتمادبه‌نفس را افزایش داده و به فرد کمک می‌کند تا به مبارزه با افسردگی بپردازد.

– تقویت ایمنی

عشق سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و به به روند درمان بیماران واکنش‌های مثبت‌تری نشان می‌دهد.

– درمان بی‌خوابی

هورمون‌های عشق (اکسی‌توسین و اندروفین) ترشح کورتیزول را مسدود می‌کند. کورتیزول مسئول استرس است. وقتی از ترشح این هورمون جلوگیری شود، فرد به لحاظ روحی و فکری آرام‌تر خواهد بود و در نتیجه خواب راحت‌تری نیز خواهد داشت.

– پیشگیری از اعتیاد

عشق، علاوه بر افزایش ترشح دوپامین، میزان ترشح تستوسترون و اکسی‌توسین را نیز افزایش می‌دهد که بهترین ترکیب برای پیشگیری و مبارزه با اعتیاد است.

توصیه های کاربردی :

1 – عاشق شوید. عشق فقط یک احساس نیست بلکه مجموعه ای از فعل و انفعالات را در بدن تان رقم می زند که به سود سلامتی تان است.

2 – به عشق تان وفادار بمانید تا از مواهب عشق به طور دائمی برخوردار باشید.

3 – اگر بعد از مدتی زندگی مشترک دیدید که آن اشتیاق اولیه را نسبت به همسرتان ندارید، نگران نباشید چرا که این یک روند طبیعی است و جذبه اولیه در حال تبدیل شدن به دلبستگی است. دلبستگی، لازمه ادامه زندگی مشترک و فرزند آوری است.

4 – اگر عاشق شده اید و کسی را برای ازدواج در نظر گرفته اید، بدانید که در ارزیابی او ممکن است ره به خطا بروید چرا که نکات منفی او را نادیده می انگارید یا کوچک می شمارید. ای بسا همین نکاتی که امروز به واسطه عشق، از کنارش می گذرید و توجیهش می کنید، در آینده برای زندگی مشترک تان مشکلات جدی ایجاد کنند.
بنابراین بپذیرید که در دوران کوری عاطفی و فکری هستید و بهتر است از یک مشاور مطمئن بهره ببرید و به حرفش گوش کنید.

5 – اگر بعد از مدتی که از ازدواج تان گذشت، جذبه رفت و دلبستگی پدید نیامد و دچار اختلاف و درگیری های متعدد شدید، به هوای این که اگر بچه دار شویم روابط مان بهتر می شود، فرزندآوری نکنید. این یک باور غلط است که یک کودک معصوم می تواند جای همه اختلافات شما بنشیند و حل شان کند. بهترین راه رفتن نزد یک مشاور و تعیین تکلیف زندگی است. بچه دار شدن را برای موقعی بگذارید که از بقای زندگی مشترک تان اطمینان دارید.

6 – تفاوت بین عشق و شهوت را دریابید. به ویژه خانم ها باید مراقبت بیشتری در این باره کنند زیرا مردها به خاطر ویژگی های هورمونی شان بیشتر معطوف به شهوت هستند و زن ها متمایل به عشق.
بنابراین ممکن است خانمی عاشق شود و تصور کند که طرف مقابلش نیز عاشق شده است حال آن که مرد، صرفاً از منظر شهوت به رابطه می نگرد. این یکی از نقاط آسیب پذیری زنان است.

7 – کسی که شکست عشقی (+) خورده، واقعاً درد دارد و حتی ممکن است دردهایش بدنی هم باشد. چنین شخصی نیاز به سرزنش ندارد بلکه به معنای واقعی کلمه، محتاج حمایت عاطفی از طرف عزیزانش هست تا دوران تنش هورمونی را طی کند و به تعادل برسد.

8 – برای افراد بزرگسال نیز عاشق شدن را به رسمیت بشناسید. اگر پدر یا مادرتان به واسطه جدا شدن یا مرگ همسر، تنها هستند، حق دارند مانند یک جوان 25 ساله عاشق شوند. این یک واقعیت علمی است نه فقط یک توصیه اخلاقی یا اجتماعی.
اگر در میانسالی یا کهنسالی هستید، می توانید عاشق شوید و عشق تان را ابراز و اعلام کنید. عشق و زندگی حق شماست.