چشم جدید تلسکوپ «CFHT» اولین شکار خود را انجام داد
ابزار جدید تلسکوپ شکارچی سیارات فراخورشیدی کانادا-فرانسه-هاوایی(CFHT) از طیف ستاره “ای‌دی شیر”(AD Leonis) به عنوان اولین شکار خود، تصویربرداری کرد.
موبنا – یک چشم جدید به تلسکوپ CFHT برای کشف سیاره‌های فراخورشیدی در اطراف ستاره‌های نزدیک اضافه شده است. این وسیله، “اسپیرو”(SPIRou) نامیده می‌شود که در تلسکوپ کانادا-فرانسه-هاوایی (CFHT) نصب شده است و در حالی که اولین تصویر خود را از طیف ستاره کوتوله سرخ “ای‌دی شیر”(AD Leonis) واقع در صورت فلکی “شیر” شکار کرد که در فاصله ۱۶ سال نوری از ما قرار دارد.
“اسپیرو” یک طیف‌قطب‌سنج و یک سرعت‌سنج است که نشانه‌های نوری نور قطبی را مشاهده می‌کند، در حالی که قسمت دوم این وسیله، برای تماشای تکان خوردن ستاره‌ها، ناشی از چرخش سیاره‌های فراخورشیدی استفاده می‌شود.
“اسپیرو” اولین نور خود را زمانی که سیاره “ای‌دی شیر” را مشاهده کرد، ثبت کرد. این ستاره به دلیل شعله‌های پرانرژی‌اش انتخاب شده است که باعث اختلالات طیفی آشکار می‌شود که “اسپیرو” به راحتی می‌تواند آنها را دریافت کند.
این ابزار نخستین آزمایش خود را طی چند شب متوالی ادامه داد و طیف‌هایی از ۴۴۰ ستاره را جمع‌آوری کرد.
“اسپیرو” توجه خود را روی کوتوله‌های قرمز که ستاره‌های سردی هستند که غالب همسایگان ستاره‌ای ما را تشکیل می‌دهند و نیز چند ستاره داغ‌تر، متمرکز کرده است.
تصاویر گرفته شده توسط قسمت دوم، حاوی خطوط “تلوریک”، نوعی از تداخل ناشی از اتمسفر زمین است که باید فیلتر شود تا بتوان ستاره را به خوبی شناخت.
این یک نقطه عطف در رصد تلسکوپی محسوب می‌شود که پس از ۱۰ سال از اولین طراحی ارائه شده است.
“اسپیرو” قبل از سفر دریایی خود به هاوایی و کارگذاری روی CFHT، در فرانسه ساخته و آزمایش شده است. پس از آن، چهار ماه برای نصب دقیق این ابزار حساس روی تلسکوپ به طول انجامید.
با انجام اولین تست اجرایی کامل، “اسپیرو” اکنون باید برای شروع برنامه اصلی خود تا پاییز(در نیمکره شمالی زمین) صبر کند.
این وسیله به دنبال نشانه‌هایی از منظومه‌های سیاره‌ای حول ستاره‌های کوتوله سرخ و همچنین مطالعه پرورشگاه ستاره‌ها، یعنی مناطقی که در آن ستاره‌های جدید متولد می‌شوند، خواهد بود.
سیاره فراخورشیدی یاسیاره غیرخورشیدی(Exoplanet) سیاره‌ای است که خارج از منظومه شمسی قرار دارد و به دور یک ستاره در حال گردش است.
نخستین شناسایی علمی وجود یک سیاره فراخورشیدی در سال ۱۹۸۸ انجام شد. با این حال، نخستین تأیید در سال ۱۹۹۲ صورت گرفت. از آن به بعد و تا اول ماه مه سال ۲۰۱۷، شمار سیارگان فراخورشیدی شناسایی شده ۳۶۰۸ سیاره بود که ۲۷۰۲ سیاره در ۶۱۰ سامانه سیاره‌ای مختلف، تأیید نیز شده‌اند و این تعداد روز به روز در حال افزایش است.
مطالعه سیاره‌های فراخورشیدی جزو موضوعات نوین در دانش اخترشناسی است و شامل دو شاخه کلی کشف و شخصیت‌پردازی این‌گونه سیاره‌ها می‌شود.
نخستین سیاره فراخورشیدی در اوایل دهه ۹۰ میلادی کشف شد و از سال ۲۰۰۲ علاوه بر کشف، بررسی و شخصیت‌پردازی این سیاره‌ها نیز آغاز شد.
رصدهای زمینی و فضایی سیارات فراخورشیدی به دو دلیل عمده کار چندان آسانی نیست. نخست اینکه این سیارات به‌طور کلی نسبت به ستاره‌ها، اندازه‌های بسیار کوچکی دارند و سیارات فراخورشیدی در فاصله‌های بسیار دوری از زمین واقع‌اند.
دیگر اینکه این سیارات با ستاره میزبانشان اختلاف درخشندگی فوق‌العاده زیادی دارند. وابسته به‌نوع ستاره و اندازه و دمای سیاره، ستاره می‌تواند از حدود ۱۰۰۰ تا ۱ میلیون برابر پرفروغ‌تر از سیاره‌های پیرامون خود باشد؛ بنابراین تفکیک نور بازتاب شده از سیاره، از نور ستاره بسیار مشکل است.
به عنوان یک تشبیه، رصد یک سیاره غول‌پیکر چون مشتری در مدار نزدیک‌ترین ستاره‌ها به خورشید، مانند این است که در تهران بایستیم و بخواهیم سر یک مورچه که در جزیره کیش در حال راه رفتن در کنار یک نورافکن به شدت پرنور است را مشاهده کنیم!
با وجود تمام این سختی‌ها، اخترشناسان توانسته‌اند روش‌ها و ابزارهایی برای آشکارسازی و مطالعه خصوصیات سیارات فراخورشیدی ابداع کنند. تاکنون بیش از ۶ روش آشکارسازی یافت شده که به‌استثنای یکی، در بقیه روش‌ها، سیاره به‌روش غیرمستقیم بررسی می‌شود.
منبع: ایسنا
