حقوق کودکان مادران در بند

سارا باقري/ حقوقدان
در این بین، حدود 70 درصد زندانیان متأهل هستند. آماری که رئیس دفاتر زنان و کودکان اعلام کرده است، نگهداری حدود 400 کودک در زندان ها بوده است. ماده مربوطه قانون داخلی یعنی تبصره ماده 65 آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی بیان می­‌کند که زندانیان زن می توانند اطفال خود را تا 2 سال به همراه داشته باشند و روسای زندان ها می توانند در هر زندان نسبت به تفکیک و جداسازی اطفال 2 تا 6 سال در محل مجزا یا مهد کودک اقدام و یا نسبت به انتقال اطفال به بهزیستی مبادرت کنند. در توضیح این ماده می­‌توان گفت که جرم مادر در نگهداری کودک تأثیری ندارد مگر اینکه جرم مادر، کودک آزاری باشد که در این صورت، مادر چون خودش باعث آزار شده است صلاحیت نگهداری فرزند را ندارد.
در مورد زنان باردار هم باید اشاره کرد که اصولا زنان باردار نباید به زندان ها فرستاده شوند، اما اینکه در برخی کشورها زنان باردار هنگام وضع حمل با زنجیر مهار و یا اینکه توسط مردان تا بیمارستان محافظت می شوند، جای تأسف دارد. چرا به جای این کار از بحث حصر خانگی برای این زنان استفاده نمی شود؟ یکی از تمهیداتی که باید در این مورد اندیشیده شود، ایجاد سلول های مجزا است. از طرفی رژیم غذایی این افراد در زندان کمتر مورد توجه قرار می گیرد. زنان باردار زندانی نباید در سلول های انفرادی باشند.
بسیاری از کشورها فضایی را در نظر می­‌گیرند که کودکان از حق داشتن وسایل بازی و پزشک مخصوص برخوردارباشند اما در ایران چنین شرایطی وجود ندارد و متاسفانه کودکان همراه مادران‌شان در زندان نگه داشته می شوند و این از نظر تربیتی هم برای کودک مناسب نیست. نگهداری کودکان بعد از 2 سال هم موکول به تصمیم روسای زندان هاست. در این رابطه می‌­توان به زندان زنجان اشاره کرد و گفت که در زندان زنجان کودکی وجود ندارد که تمهیداتی در نظر گرفته شود اما در زندان کرمانشاه، اقدام به احداث مهد کودک کردند که این خود نکته مثبتی است. ماده 176 آیین نامه اجرایی هم درباره ملاقات کودکان با مادران است لذا باید راهکارهایی برای ملاقات در نظر گرفته شود مثل اینکه فرزندان با مادران‌شان و یا پدران‌شان باید به دور از ماموران زندان ملاقات کنند و حتی در ماده 179 آیین نامه هم اشاره شده است که با موافقت روسای زندان در مواردی می توانند، ملاقات خصوصی و بدون مراقب داشته باشند. از سوی دیگر باید برنامه های مشترکی برای برقراری و پایداری رابطه مادر و فرزند برگزار شود. مثلا در بعضی کشورها امکان ملاقات از طریق برنامه اسکایپ برای کودکان در نظر گرفته شده است و یا اینکه برنامه قصه خوانی از طریق ضبط صوت برای کودکان گذاشته می شود. امید است که سازمان‌های غیر دولتی در انجام این اقدامات پیشقدم شوند. در کرج، ارومیه، کرمانشاه و ورامین اقدام به احداث مهد کودک در زندان برای کودکان کرده اند و متولی این امر سازمان بهزیستی است اما در عین حال باید گفت که ایده آل ترین مطلب این است که مهد کودک خارج از محیط زندان باشد. همین طورکه در شهر ری این اقدام را انجام می دهند اما با عدم همکاری سازمان بهزیستی رو به رو شده اند.
در پایان می­توان به برخی قوانین کشورهای دیگر اشاره کرد. در چین اعتقادی نیست که کودک باید در زندان همراه مادرش باشد مگر در موارد خاصی که قانون پیش بینی کرده است. در این صورت هم کودک با مادر در خارج از زندان دیدار می کند. در فرانسه کودکان همراه مادران‌شان تا 18 ماهگی هستند و پس از آن مراجع دارای صلاحیت تایید می کنند که کودک بتواند همراه مادرش در زندان باشد. در اسپانیا نیز تا سه سالگی به شرط اثبات صلاحیت این امکان فراهم شده است.

179/