معادل فارسی «سانسور» چیست؟

فرهنگستان زبان و ادب فارسی، معادل فارسی کلمات «سانسور»، «تیروئید» و «بیوگرافی» را کلمات «سانسور یا بررسی»، «سپردیس یا تیروئید» و «سرگذت، شرح حال یا زندگی نامه» قرار داده است.

وقتی واژه‌ای را در زبان فارسی می‌سازیم در واقع معنا و مفهومی جدید به این زبان وارد می‌کنیم. توجه به درست بودن و مطابقت مفهوم با کلمه لاتین اهمیت ویژه‌ای دارد. این مسئله شاید در ظاهر امر چندان قابل تاکید نباشد. اما واقعیت چیز دیگری است. هنگامی که یک کلمه را در زبان فارسی با مفهومی خاص می‌سازیم ظرفیت معنایی جدیدی در زبان خلق می‌شود. حال اگر این مفهوم به هر دلیلی با کلمه لاتین مطابقت نکند.

آنچه در زبان فارسی مشاهده می‌کنیم، مفهومی نادرست خواهد بود که به زبان فارسی افزوده می‌شود. گاهی در هنگام معادلسازی بارمعنایی کلمه مورد غفلت قرار می‌گیرد. گاهی این ناهماهنگی معنایی از ناآشنایی با کاربرد کلمه در زبان لاتین نشات می‌گیرد. میزان تسلط فرد بر معنای کلمه در زبان لاتین و فارسی هنگام ساخت معادل می‌تواند در شکل‌گیری کلمه‌ای درست یا نادرست تاثیر بگذارد. آنقدر به زبان فارسی و معادلسازی کلمات لاتین با مسامحه نگریسته‌ایم، که شاید برای برخی فریاد زدن برای ساخت درست معادل‌ها حد اقل از نظر معنایی کاری عبث به نظر برسد.

این افراد زمانی به اهمیت موضوع پی می‌برند که با واقعیتی تلخ روبرو شوند. آن واقعیت تلخ این است که در زبان فارسی انبوه معادل‌های متروک را ببینیم و از طرف دیگر کلمات لاتین در زبان فارسی به اندازه‌ای فراوان باشد که با ذره بین کلمه فارسی را در بین کلمات زبان امروزمان جستجو کنیم. یادمان نرود زبان فارسی امروز میراث زبان فارسی دری است. زبانی که امروز جز نامی و نشانی از آن باقی نمانده است.

1- «سانسور»‌: معادل آن را «سانسور یا بررسی» قرار داده‌اند. کلمه «بررسی» را می‌توان در زبان امروز پیدا کرد. این کلمه امروز بیش از گذشته به‌کار می‌رود و به کلمه ای متداول در میان مردم تبدیل شده است. در کنار این کلمه خود کلمه «سانسور» را به عنوان معادل کلمه لاتین وضع کرده‌اند. وضع این کلمه به عنوان معادل چندان ضرورتی نداشت به دلیل آنکه رایج بودن کلمه «بررسی» در زبان امروز سبب کاربرد این کلمه به عنوان معادل می‌شد. از طرف دیگر مطابقت معنایی ظریفی که بین کلمه «بررسی» و «سانسور» وجود داشت، کاربرد این کلمه را به عنوان معادل امکانپذیر می‌کرد.

2- «تیروئید»‌: معادل آن را کلمه «تیروئید یا سپر دیس» ساخته‌اند. کلمه «تیروئید» به عنوان معادل در زبان امروز به‌کار می‌رود. در ساخت کلمه «سپر دیس» می‌توان ترکیب دو اسم را مشاهده کرد. این کلمه در قیاس با کلمه «تاقدیس» ساخته شده است. کاربرد کلمه «سپر» را در زبان فارسی امروز به صورت اسم و به عنوان جزء اسمی فعل مرکب «سپر کردن» مشاهده می‌کنیم. ترکیب آن با «دیس» سبب به کار نرفتن کلمه معادل شده است. از طرف دیگر مطابقت معنایی میان این دو کلمه وجود ندارد. همین امر سبب شده این معادل در زبان فارسی به‌کار نرود.

3- «بیوگرافی»‌: معادل آن را کلمه «شرح حال، زندگی نامه یا سرگذشت» قرار داده‌اند. این معادل ها در زبان امروز به‌کار می‌روند اما این مسئله نتوانسته است سبب متروک شدن کلمه لاتین شوذد و همچنان این کلمه در زبان امروز به‌کار می‌رود. کلمه «شرح حال» از ترکیب دو اسم عربی ساخته شده‌اند. اما «زندگی نامه» ترکیب اضافی مغلوبی است که به عنوان معادل در زبان فارسی ساخته شده است و به‌کار می‌رود. کلمه «سرگذشت» علاوه بر آنکه به عنوان کلمه معادل کاربرد دارد.البته مطابقت معنایی کمتری میان کلمه «بیوگرافی» با کلمه «سرگذشت» دارد به همین دلیل کاربرد این کلمه معادل را در زبان فارسی به میزان کمتری مشاهده می‌کنیم.

176/