بازار ارز چهارراه استانبول جمع می‌شود؟

بار دیگر زمزمه راه اندازی بورس ارز در حالی بر سر زبان‌ها افتاده که هنوز بازار ارز کشور با دو نرخ مواجه است. نخستین بار در پاییز سال91 ایده راه اندازی بورس ارز از سوی متولیان وقت بازار سرمایه مطرح شد اما با مخالفت سفت و سخت برخی نهادها و فعالان بخش خصوصی حتی اتاق بازرگانی مواجه شد . پس از گذشت مدتی هم با دولت با انتشار بخشنامه ای مرکز مبالاتی ارز را بجای طرح بورس ارز جایگزین کرد.

هر چند که دولت راه اندازی بورس ارز را منتفی ندانست و صحبت درباره آن را موکول به بهبود شرایط اقتصادی و آرامش بازار ارز کرد اما مرکز مبادلات ارزی از همان ابتدا مدلی کپی برداری شده از بورس ارز قلمداد شد که در شرایط تحریم ها ارز حاصل صادرات را به قيمت مبادله ای كه هر روز اعلام می شد، براساس شرایطی در اختيار وارد كنندگان قرار می داد.

نرخ توافقی از کجا آمد؟

با وجود آنکه بسیاری از صادرکنندگان مواد خام و اساسی برای عدم عرضه ارز خود در این مرکز پافشاری کردند اما ادامه روند فعالیت مرکز مبادلاتی به پدید آمدن نرخ جدیدی به نام نرخ توافقی برای ارز در این مرکز منجر شد.

در چنینن اوضاعی راه اندازی بورس ارز از دستور کار دولت خارج شد تا اینکه در جریان بررسی لایحه بودجه سال 1392 یکبار دیگر در صحن علني از سوي نايب رئيس كميسيون اقتصادي مجلس مطرح اما در ادامه نماینده پارلمانی دولت در مقابل این پیشنهاد ایستاد و با آن مخالفت کرد. توجیه آن نیز محدودیت‌های ارزی ناشی از تحریم های ارزی و اوضاح نامناسب اقتصادی اعلام شد.

در آن زمان برخی از نمایندگان مجلس هم معتقد بودند ، زمانی که بیش از ۸۰ درصد ارز را دولت تامین می کند ایجاد بورس ارز معنا ندارد. در شرایط تورم اگر بورس ارز راه اندازی شود، مردم سپرده های خود را از بانک ها برمی دارند و ارز می خرند و سپرده ها به سمت بازار ارز سرازیر می شود که این به معنای افزایش قیمت ارز و کاهش قیمت پول ملی است.

اعتقاد بر این بود که وقتی 67 میلیارد دلار درآمد نفتی در بودجه از سوی دولت مدیریت و خرج می شود، دیگر پولی برای بخش خصوصی باقی نخواهد ماند که آنرا به بورس ارز بیاورد.

راه اندازی بورس ارز روی میز دولتمردان

اکنون با به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای و امکان برنامه ریزی بهتر برای دوران پس از رفع تحریم‌های ارزی و مالی یکبار دیگر موضوع راه اندازی بورس ارز بر سر زبان ها افتاده است؛ با این تفاوت که این بار بر حسب اتفاق متولیان بانک مرکزی و دولت نیز موافق پدید آمدن چنین بازار متشکل و شفافی در نظام ارزی کشور هستند.

از سویی دیگر لزوم راهبری برنامه ها و سیاست های اقتصادی دولت در سر و سامان دادن به بازارها اهمیت راه اندازی بورس ارز را برای اجرای برخی تصمیم های کلان مدیریتی دو چندان می کند. دولت تصمیم دارد تابرنامه تک نرخی کردن ارز را بر مبنای نظام شناور مدیریت شده پیش ببرد.

اعتقاد بر این است که تا زمانی که نرخ ارز بر مبنای دو نرخ اعلام می شود، می تواند زمینه فساد و رانت را برای عده ای قلیل فراهم آورد اما در صورت راه اندازی بورس ارز علاوه بر شکل گیری نظامی شفاف و متشکل امکان ظهور و بروز این رانت ها به حداقل رسیده و مسیر ورود و خروج درآمد ای ارزی دولت و بخش خصوصی در بازار ارزی کشور شفاف می شود اما برای تحقق این آرزو گویا هنوز را بسیاری مانده است.

راه اندازی بورس ارز؛ راه حل کارآمد

در این زمینه یک کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با خبرنگار «راه مردم» معتقد است: برقراری نظام ارز 2 نرخی در اقتصاد به ویژه در زمانی که شکاف قیمتی بالایی میان قیمت اعلامی شده از سوی بانک مرکزی و بازار آزاد وجود داشته باشد، همواره محلی برای بروز رانت و فساد خواهد بود.

مجید عشقی نژاد، راه اندازی بورس ارز را یک راه حل کارآمد برای کاهش شکاف قیمتی میان ارز دولتی و آزاد می داند و معتقد است: دولت همواره در تلاش است که فاصله ارزش ارز مبادلاتی با نرخ ارز بازار ازاد را آنچنان کاهش دهد که هیچ جذابیتی برای سفته بازی و یا غیر مصرفی اقشار مختلف جامعه نداشته باشد.

وی با بیان اینکه تک نرخی شدن ارز می بایست بر مبنای نظام مدیریت شناور از سو بانک مرکزی راهبری شود، عنوان کرد: تک نرخی شدن ارز به طور دستوری امکان پذیر نیست، چرا که وقتی تقاضای ارز با افزایش روبرو می شود، می بایست به آن پاسخ داد . در شرایط فعلی به مجموع تقاضای مصرف ارز در داخل در حالی پاسخ داده می شود که فاصله بین نرخ ارز بانکی با بازار آزاد کمتر از 10 درصد است.

این کارشناس بازار سرمایه، صادرات و واردات را نقطه مقابل نرخ ارز اعلام کرد و افزود: مثبت بودن تراز خارجی برای هر کشوری مایه مباهات و افتخار است. وقتی صحبت از ارز می شود، صنایع بورسی که از ارزآوری یا ارز بری برخوردار هستند به طور کلی با این موضوع درگیر و یا منتفع می شوند. از این رو، تاکید بر تاثیر ارز در برنامه ریزی های مالی از اهمیت بالایی برخوردار است.

پایان دوران آشفته ارزی

عشقی نژاد با بیان اینکه راه اندازی بورس ارز در وهله اول موجب نظام یافتن بازار ارزی کشور می شود، گفت: آرامش در برنامه ریزی شرکت ها و به دنبال آن گام برداشتن بدون دغدغه سرمایه گذاران با آگاهی و بدون بیم و امید از آینده از مزایای دیگر بورس انرژی خواهد بود.

راه اندازی بورس ارز در عین حال تهدید نوسان‌های قیمتی ارز را از بین خواهد برد تا در میان مدت سرمایه گذاری ها با مخاطره های مختلف مواجه نباشند.

در مجموع راه اندازی بورس ارز می تواند به بی سر وسامانی بازار ارز پایان دهد و از شکل گیری صف های پراکنده بر سر چهارراهها و یا پاساژهای منتهی به بازار آزاد ارز جلوگیری کند. دولت بنا دارد تا ارز تک نرخی را در کشور مبنای قیمت گذاری ها قرار دهد از سویی دیگر با گشایش های سیاسی و اقتصادی که پس از اجرای توافق هسته ای ایجاد می شود امکان بکارگیری ایده ای به نام بورس ارز به منظورایجاد چارچوبی متشکل دو چندان می شود.

حال این سئوال مطرح می‌شود که با راه‌اندازی بورس ارز، بساط بازار غیر رسمی ارز (چهارراه استانبول) جمع می‌شود؟ پس باید منتظر ماند و دید چه سرنوشتی در انتظار این بازار غیر رسمی است.