پایان مهلتِ نهایی مذاکرات هسته‌ای

خدیجه غبیشاوی: یک متن اصلی و پنج ضمیمه‌، 60 صفحه حاصل کارِ طولانی ترین مذاکرات دیپلماتیک تاریخ جهان خواهد بود که هم اکنون روی میز اتاق های هتل پله کوبرگِ وین خودنمایی می کنند؛  متن و ضمیمه هایی  که تعداد پرانتزهای آن به حداقل رسیده است و دیگر خبری از شکاف های عمیق نیست.

امروز سه شنبه، 30 ژوئن (نهم تیرماه) سومین زمان ضرب الاجل تعیین شده از سوی ایران و 1+5 برای حل و فصل نهایی مذاکرات هسته ای پس از 12 سال مناقشه به پایان می‌رسید؛ ضرب الاجلی که به گفته مذاکره کنندگان دیگر قرار نیست برای یک دوره طولانی مدت تمدید شود و تنها چند روز به آن افزوده خواهد شد.

بر این اساس، پس از 2 روز مذاکرات فشرده ایران و گروه 1+5 در روزهای شنبه و یکشنبه هفته جاری و برگزاری چندین نشست 2 و چندجانبه میان وزرای خارجه و توقف 1 روزه مذاکرات، به نظر می رسد که مذکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 آخرین روزهای خود را سپری می کند؛ از این رو با بازگشت محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان به هتل پله کوبرگ در روزهای آینده مشخص خواهد شد که پس از 20 ماه رایزنی های سیاسی و دیپلماتیک، مُهر مختومه بر پرونده مناقشات هسته ای ایران زده شود و یا رسما شکست مذاکرات اعلام می شود.

توافق نهایی در انتظار اراده سیاسی

مذاکرات هسته ای ایران و قدرت های جهانی به گفته مذاکره کنندگان از مرحله بحث های فنی گذشته و وارد فاز اراده سیاسی شده است؛ وزرای خارجه یکشنبه شب به پایتخت هایشان بازگشتند و معاونان سیاسی در وین ماندند تا بر روی متن نهایی کار کنند تا از امروز (سه شنبه) بار دیگر آخرین چانه زنی های هسته ای برای اعلام نتیجه کار آغاز شود.

هرچند تعداد پرانتزها و نقاط مبهمِ متن توافق نهایی کاهش یافته و به گفته مذاکره کننده ارشد روس، نگارش متن نهایی با پیشرفت 99 درصدی همراه بوده است اما «سازوکار لغو تحریم ها»،«تحقیق و توسعه»، «دسترسی به مراکز هسته ای» و  «تعداد سانتریفیوژها در سایت فردو» همچنان یک درصد اختلافات باقی مانده در متن نهایی را تشکیل می دهند که می توانند چند روز آینده، روند مذاکرات را دست خوش تغییراتی کنند.

بر این اساس قرار است در پایان این دور از مذاکرات و همزمان با اعلام توافق نهایی هسته ای، یک قطعنامه شورای امنیت که در آن برنامه‎ی اقدام و لغو کامل تحریم‌های شورای امنیت مرتبط با موضوع هسته‌ای تایید شده است، صادر شود.

بنابریان و به گفته مذاکره کنندگان از زمان اعلام توافق تا اجرای آن بین 30 تا 60 روز فاصله است تا اینکه کنگره آمریکا توافق را بررسی و به رای بگذارد و هم‌زمان این توافق برای بررسی به مجلس شورای اسلامی ایران فرستاده شود.

بر این اساس، چنانچه توافق از سوی کنگره رد شود که کارشناسان احتمال آن را قوی می دانند، رییس جمهور آمریکا می‌تواند این رای را وتو کند و در صورت وتوی اوباما توافق باید برای عملیاتی شدن آماده شود که این مرحله بین 3 تا 5 ماه به طول می‌انجامد. در این مدت ایران باید اقدامات و تعهدات هسته‌ای خود را انجام دهد و در پایان این دوره، روز اجرای توافق فرا می‌رسد، روزی که در آن تحریم‌های اروپا لغو و تحریم‌های آمریکا متوقف می شود. بنابراین اجرای لغو تحریم‌ها به بعد از اجرای اقدامات هسته‌ای ایران تاکنون موکول شده است.

چرا توافق بیش از هر زمان دیگری در دسترس است؟

نشانه های کلیدی زیادی وجود دارد که نشان می دهد، توافق نهایی هسته ای بیش از هر زمان دیگری اکنون در دسترس است و ایران و آمریکا به عنوان دو وزنه سنگین این مذاکرات در آستانه اعلام یک توافق تاریخی هستند.

توافق هسته ای بیش از آنکه یک تصمیم فنی باشد یک تصمیم سیاسی است که باید در واشنگتن و تهران اتخاذ شود؛ دو بازیگر کلیدی در مذاکرات هسته ای که از 2 سال گذشته تاکنون به طور آشکار وارد روند مذاکرات هسته ای شدند.

از سوی دیگر باید گفت که اوباما واپسین روزهای حضورش در کاخ سفید را سپری می کند و اتمام دوره ریاست جمهوری باراک اوباما در کمتر از 2 سال آینده سایه سنگینی را بر مذاکرات چند ماه اخیر هسته ای با ایران انداخته است چرا که اوباما به این توافق هسته ای به عنوان میراثی از خود در پایان هشت سال ریاست جمهوری نیازمند است.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که اوباما به توافق هسته ای با ایران به عنوان عامل تمایزی میان خود و دیگر روسای جمهوری آمریکا نگاه می کند و از سوی دیگر نیز وی نمی خواهد کاخ ریاست جمهوری را با میراث شکست در مذاکرات هسته ای با ایران ترک کند.

از سوی دیگر، در تهران حسن روحانی نیز با وعده حل و فصل پرونده هسته ای ایران توانست اکثریت آرا را در انتخابات ریاست جمهوری کسب کند و از این رو در نخستین روزهای پس از پیروزی سرمایه گذاری قابل توجهی را برای برون رفت ایران از انزوای اقتصادی و سیاسی و همچنین کمک به اقتصاد کشور و پایان دادن به یک بحران غیرضروری صورت داد و موفقیت و یا شکست مذاکرات هسته ای تا حد زیادی بر آینده سیاسی روحانی و دولت وی نیز تاثیر گذار است.