چیزی به نام نقد نداریم

این شاعر و منتقد ادبی که به تازگی مجموعه شعر «زنی دور، از خاورمیانه‌ای نزدیک» را منتشر کرده است در گفت‌وگو با خبرنگاران، وضعیت نقد در ایران را بد خواند و گفت: می‌توان وضعیت نقد در ایران را به سه دسته تقسیم کرد. آن‌چه در روزنامه‌ها و فضای مجازی می‌گذرد به نوعی بازخوانی محسوب می‌شود. روزنامه‌ها عمدتا جناحی کار می‌کنند، تعداد کمی روزنامه مستقل هستند تا صدای مستقل را هم انعکاس بدهند. بخش دوم همان نقد سنتی مبتنی بر ذوق است، که بر اساس رابطه است. کسی که ظرفیت‌های اثر را به درستی نمی‌شناسد و به ابزارهای نقد مجهز نیست، چگونه می‌تواند درباره یک اثر نظر بدهد؟ این روش هنوز در جامعه منتقدان ما بسیار رایج است.

او در توضیح گروه سوم گفت: تعداد کمی منتقد هم وجود دارند که نقد را یک دانش بین رشته‌ای می‌دانند. این گروه بر این اعتقادند که نقد به ابزارهای خودش مجهز است و می‌گویند نقد تنها ذوقی نیست و باید به ابزارش مجهز بود تا بتوان ظرفیت‌های دنیای نقد را نشان داد. همچنین این افراد طوری این کار انجام می‌دهند که خواننده متن بتواند به قضاوت درست برسد. متاسفانه به‌خاطر دشواری سر راه نقد، افرادی که با این سبک کار می‌کنند نمی‌توانند ادامه بدهند.

این استاد دانشگاه درباره مشکلات منتقدان گفت: در ابتدا ما خواننده جدی کتاب نداریم چون نقد یک مقوله خاص است. در مرحله بعد حمایت کافی از سوی دولت انجام نمی‌شود، به عنوان مثال می‌شود کتاب‌های منتقدان را به عنوان منبع برای کتابخانه‌ها خریداری کرد. اگر از کتاب منتقدی که با دانش ظرفیت‌های یک اثر را به چالش می‌کشد حمایت شود این رشته می‌تواند تاثیر خودش را نشان بدهد.

سلاجقه در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره مجموعه شعر «زنی دور، از خاورمیانه‌ای نزدیک» که دومین مجموعه شعر این شاعر بعد از «به مردن عادت نمی‌کنم» است. گفت: مجموعه «به مردن عادت نمی‌کنم» در سال 91 منتشر شده است و تنها یک شعر جامانده این مجموعه در «زنی دور، از خاورمیانه‌ای نزدیک» وجود دارد. این مجموعه شعرهای سروده‌شده بعد از سال 91 را شامل می‌شود. مجموعه شامل 46 قطعه شعر در قالب سپید با موضوعات اجتماعی، عاشقانه و تاریخی است که به وضعیت کنونی انسان خاورمیانه در گذر تاریخ با تاکید بر صدای زن می‌پردازد.

او درباره فرم این شعرها توضیح داد: اشعار این کتاب برخلاف مجموعه قبلی که عمدتا بلند بودند، ساختار تقریبا متوسط یا کوتاه دارند. این اشعار در زبان و صدای راوی با مجموعه قبل تفاوت دارند. از نظر زبانی قاطع‌ترند و ایجاز بیش‌تر رعایت شده است، همچنین صدای راوی فردی نیست؛ بیش‌تر بین فرد و انسان حرکت می‌کند و راوی صدای بشری می‌شود. انعکاس و رفت و برگشت صدا درواقع هم زمان معاصر و هم صدای تاریخ را پوشش می‌دهد.

این شاعر تفاوت عمده را زن در این مجموعه معرفی کرد و گفت: در مجموعه قبلی زن صدایی در حاشیه داشت که عمدتا گله‌آمیز بود و از تاریخ، کشور و محدودیت‌های خود شکوه داشت. در واقع چون ارجاع ضمایر نمادین بود به سرزمین و انسان بازمی‌گشت، تاریخ گذر دردناکی داشت و نه تنها زن بلکه این گذار دردناک تاریخ را مورد توجه داشت.

او در ادامه افزود: اما در این مجموعه زن در متن حضور دارد و صدای راوی در اشعار هست که مقتدرتر حضور خودش را اعلام می‌کند. زن در «زنی دور، از خاورمیانه‌ای نزدیک» هویت پیدا کرده و رنج‌های منطقه‌اش را ابراز می‌کند. او در بازخورد بین ضمیر فردی و جمعی رنج‌های اجتماعی را بیان می‌کند. در این مجموعه صدای راوی در حالی که روی اقتدار گزاره‌ها تاکید دارد به راحتی حرفش را می‌زند. وقتی شعر سروده می‌شود به‌خاطر کارکردهای متعدد زبان دارای لایه‌های متعدد معنایی خواهد بود.

پروین سلاجقه همچنین درباره ساده‌نویسی در شعرهایش گفت: من به‌طور کلی ساده‌نویسم که برخی معتقدند سهل و ممتنع است. در آثارم عمده تاکیدم را روی گزاره‌ها و پیام شعر گذاشته‌ام. این لزوما به این معنی نیست که پیش از سرودن تصمیم بگیرم شعر حامل چه پیامی باشد؛ در لحظه نوشتن آزاد هستم. برای خاص شدن سعی نمی‌کنم تکنیک بر شعر بار کنم یا به زبان حالت مصنوعی بدهم.

مجموعه شعر «زنی دور، از خاورمیانه‌ای نزدیک» در 84 صفحه با شمارگان 550 نسخه و قیمت 7200 تومان در انتشارات مروارید منتشر شده است.