قدیمی‌ترین نوشتار الفبایی جهان در سوریه کشف شد
قدیمی‌ترین نوشتار الفبایی جهان در سوریه کشف شد
این نمادهای عجیب که بر روی استوانه‌های سفالی در سوریه حک شده‌اند، قدیمی‌ترین نوشتار الفبایی جهان هستند و به ۲۴۰۰ سال قبل از میلاد تعلق دارند.
چند دهه پیش، محققان چهار استوانه کوچک سفالی که با نمادهای عجیب علامت گذاری شده بودند را در یک مقبره باستانی در سوریه کشف کردند. اکنون آنها به این نتیجه رسیده‌اند که این نمادها حروف الفبایی هستند و ممکن است مدرک شناخته شده از قدیمی‌ترین نوشتار الفبایی در جهان باشند.
این مقبره در تل ام المرا، یک شهر باستانی حدود ۳۵ مایلی (۵۶ کیلومتری) شرق حلب واقع شده است. پژوهشگران باستانی از دانشگاه جانز هاپکینز و آمستردام این استوانه‌های علامت گذاری شده را در سال ۲۰۰۴ پیدا کردند و گلن شوارتز، باستان شناس دانشگاه جانز هاپکینز، این یافته‌ها را سال ۲۰۲۱ در یک مقاله علمی توصیف کرد. البته به گفته استفانی پاپاس از Scientific American، این تحقیق تا همین هفته گذشته هم توجه گسترده‌ای را جلب نکرده بود. زمانی که شوارتز آن را در نشست سالانه انجمن تحقیقات خارجی آمریکا ارائه کرد، گویی دانشمندان عرصه باستان شناسی تازه پی به همیت آن بردند.
پیش از اختراع الفبا، سیستم‌های نوشتاری اولیه مانند هیروگلیف (حروف تصویری) و خط میخی از نمادهایی استفاده می‌کردند که نمایانگر اشیا یا صداهای آوایی بودند. در نهایت خط نیا سینایی، که برخی از هیروگلیف‌ها را به حروف الفبایی تبدیل کرد، در حدود سال ۱۹۰۰ قبل از میلاد در شبه جزیره سینا پدیدار شد.
مدت‌هاست که دانشمندان بر این باور هستند که زمان اختراع الفبا همان سال‌های ۱۹۰۰ پیش از میلاد بوده است. همان طور که شوارتز هم قبلا در بیانیه‌ای خودش این موضوع را تایید کرده:
اما آثار ما قدیمی‌تر و از منطقه جغرافیایی متفاوتی هستند. همین امر نشان می‌دهد الفبا ممکن است داستانی کاملا متفاوت از آنچه که فکر می‌کردیم، داشته باشد.
با استفاده از تاریخ گذاری رادیو کربنی، محققان تعیین کردند که استوانه‌ها در حدود ۲۴۰۰ سال قبل از میلاد ساخته شده بودند. بدین ترتیب قدمت آنها به حدود ۵۰۰ سال بیشتر از دیگر خط‌های الفبایی شناخته برمی‌گردد . اگر علائم روی استوانه‌ها واقعا حروف الفبا باشند، این می‌تواند نشان دهنده یک تغییر مهم در تکامل زبان انسان‌ها هم باشد.
شوارتز به ایرین رایت از خبرگزاری McClatchy گفته که سیستم‌های نوشتاری قدیمی‌تر ممکن است هزاران نشانه یا نماد را شامل شوند که نمایانگر کلمات کامل، هجاها یا ترکیب‌های صداهای زبانی (فونم‌ها) باشند. فونم یا واج کوچک‌ترین واحد صوتی است که در زبان‌ها وجود دارد. سیستم‌های الفبایی بسیار ساده‌ترند؛ آنها تنها شامل 20 تا 30 نشانه می‌شوند. به گفته شوارتز:
زیرا این تعداد معمولا بیشترین تعداد واج‌هایی است که یک زبان استفاده می‌کند.
باستان شناس مذکور در بیانیه‌ای مرتبط گفت:
الفبا نوشتار را متحول کرد و آن را برای مردم فراتر از سلطنت و سطح نخبگان اجتماعی قابل دسترس ساخت. نوشتار الفبایی نحوه زندگی مردم، نحوه تفکرشان و نحوه ارتباط گرفتن را برای ایشان تغییر داد.
دیرینه شناسان در مقبره تل ام المرا شش اسکلت کشف کردند. اسکلت‌ها احتمالا اعضای یک خانواده ثروتمند و قدرتمند بودند. همچنین وسایل آشپزی، جواهرات، نوک نیزه و ظروف سفالی از این مقبره خانوادگی بیرون کشیدند. استوانه‌های سفالی حاوی قدیمی‌ترین نوشتار الفبایی جهان هم در کنار این آثار پیدا شدند. هر استوانه دارای یک سوراخ کوچک بود که شاید برای اتصال ظرف به چیزی استفاده شده باشد.
شوارتز در بیانیه خود اضافه کرد:
من تصور می‌کنم که یک نخ این استوانه‌ها را به شی دیگری وصل کرده باشد تا به عنوان برچسب عمل کند. شاید این استوانه‌ها، درواقع جزئیات محتویات یک ظرف را توصیف می‌کنند. شاید هم نوشته روی آنها به محل ساخت ظرف یا اینکه متعلق به چه کسی بوده مربوط باشد.
دانشمند مذکور به خبرگزاری علمی و معتبر Scientific American گفت روی یکی از استوانه‌های سفالی کلمه Silanu علامت گذاری شده که او فکر می‌کند ممکن است یک اسم بوده باشد. شاید سیلانو فرستنده یا دریافت کننده‌ی هدایا در مقبره بوده و استوانه سفالی هم ممکن است مشابه برچسب هدیه به یک ظرف متصل شده باشد. از طرفی هم وقتی راهی راهی برای ترجمه قدیمی‌ترین نوشتار الفبایی جهان وجود ندارد، محققان فقط می‌توانند درباره‌اش گمانه زنی کنند.
طبق گزارش آریستوس جورگیو از Newsweek شوارتز ادعا می‌کند که «چندین دانشمند برجسته» دیگر هم توافق دارند که این نمادها بخشی از یک الفبا هستند. با این حال، چنین نتیجه گیری به طور جهانی عمومی پذیرفته نشده است. برخی از محققان می‌گویند هنوز امیدوارند شواهد بیشتری پیدا کنند که نشان دهد این نمادها متعلق به نوع دیگری از سیستم‌های نوشتاری قدیمی نیستند.
فیلیپا استیل، کلاسیک شناس دانشگاه کمبریج، به Scientific American گفت:
وقتی تنها چند نگارش بسیار کوتاه در دست داریم، تشخیص اینکه سیستم نوشتاری چند علامت دارد می‌تواند دشوار شود. فکر می‌کنم باید امیدوار باشیم که کشفیات بیشتری انجام شود.
استیل هنوز نمی‌تواند اطمینان کسب کند که حکاکی‌ها دقیقا با نوشتار نیا سینایی تطابق دارند یا صرفا شبیه آن هستند.
