درباره شهر باستانی بیشاپور چه می دانید ؟

موبنا-بیشاپور یکی از شهرهای باستانی با تاریخچه دیرینه در ایران محسوب می‌شود و سنگ‌نوشته‌های باستانی شاهکارهای معماری و تاریخی این شهر را به تصویر کشیده‌اند. نام این شهر در منابع تاریخی با صورت‌های مختلفی نوشته شده است از جمله بیشابور، بیشاپور، به شاپور، بیشاور، و به اندیوشاپور. یشاپور مرکز ایالت و کوره اردشیرخوره بوده و دارای گنجینه‌های باارزشی از آثار ساسانی مانند معبد آناهیتا می‌باشد. معماری شهر با تأثیر سبک معماری پارتی ساخته شده است.

شکل‌گیری بیشاپور به سال ۲۶۶ میلادی و تحت فرمان شاپور اول، پادشاه ساسانی، آغاز شد. این شهر به عنوان یک پیامد پیروزی شاپور در نبرد والرین علیه امپراتوری روم ساخته شد. شاپور تصمیم گرفت تا در ناحیه‌ای با آب و هوای مطلوب واقع در مسیری که از تخت جمشید به تیسفون می‌رسید، یک شهر بنا نماید. این جاده قدیمی در دوران هخامنشیان، تخت جمشید و استخر را به شهر شوش متصل می‌کرد. شاپور نام خود را بر این شهر گذاشت و بیشاپور تأسیس شد. برای ساخت این شهر، معمارانی اهل سوریه با نام اِپسای به عنوان معماران انتخاب شدند. این شهر به عنوان یک شاهکار معماری ساسانی شهرت یافت و امروزه بقایای باارزشی از آن به ما یادآوری این تمدن باستانی می‌کند.

معماری بیشابور با استفاده از روش مهندسی یونانیان، که ابتکار هیپوداموس را دارد، طراحی شد. این شهر در یک قالب مستطیلی و به گونه‌ای ساخته شد که چهار دروازه و دو خیابان اصلی آن یکدیگر را قطع می‌کردند. یکی از خیابان‌ها در جهت شمال به جنوب و دیگری در جهت شرق به غرب گسترده بود و هر کدام در انتها به یکی از دروازه‌های شهر منتهی می‌شدند. دروازه غربی، ورودی اصلی شهر بود.

بیشاپور دارای دو بخش اصلی بود: 

ارگ سلطنتی: این بخش شامل آثار بزرگ و مهمی همچون معبد آناهیتا، تالار تشریفات شاپور، ایوان موزائیک، و کاخ به والرین بود.

منطقه عامه‌نشین: این بخش شامل خانه‌های مسکونی، گرمابه، کاروانسرا و بازار بود.

بیشاپور توسط عوامل محافظتی مانند کوه، رودخانه، دیواره‌های قلعه و خندق احاطه شده بود تا امنیت شهر را تضمین کند. این ساختارها باعث می‌شدند که بیشاپور از هر گونه تهدید خارجی محافظت شود و به عنوان یک شهر با معماری استثنایی و منحصر به فرد در دوران ساسانی شهرت یابد.

موقعیت جغرافیایی بیشاپور

شهر بیشاپور در کنار دره چوگان واقع شده و از شهر کازرون تا فاصله حدود ۱۹ کیلومتر دارد. این شهر نیز در کنار رود شاپور قرار گرفته است.

پیشینه کاوش‌های باستان‌شناسی 

در سال‌های ۱۳۱۹ تا ۱۳۱۴ خورشیدی، ژرژ سال و رومن گیرشمن نمایندگان موزه لوور به عنوان اولین تیم باستان‌شناسی، به کاوش در بیشاپور پرداختند. آن‌ها بناها و آثاری را کشف کردند که در ادامه به آن‌ها نام‌هایی چون “آتشگاه”، “کاخ اختصاصی”، و “ایوان مزین به موزاییک” دادند. این کاوش‌ها به مدت ۳۰ سال ادامه یافت، اما سپس متوقف شد.

سپس در بهمن ماه سال ۱۳۴۷، یک گروه باستان‌شناسی ایرانی به سرپرستی دکتر سرفراز برای روشن کردن چگونگی حفاری‌های گذشته و به جا ماندن اسکلت شهر بیشاپور به این منطقه اعزام شد. این حفاری‌ها تا حدود ۱۰ سال طول کشید و در این دوره، آثاری همچون برج و باروی شهر، معبد آناهیتا، کاخ شاپور، مسجد دوره اسلامی و ستون‌های یادبود کشف شدند.

در سال ۱۳۷۵ میلادی، عملیات حفاری مجدداً آغاز شد، اما متوقف شد. سپس در اردیبهشت ۱۳۷۶، حفاری‌ها توسط آقایان مهندس مهریار و نوروزی ادامه یافت. از سال ۱۳۸۲ مهندس امیری به عنوان مسئول پروژه باستان‌شناسی بیشاپور تعیین شد و حفاری‌ها ادامه یافت.

بیشاپور، به عنوان یک شهر باستانی مهم و دارای معماری و تاریخ برجسته، نمایی از گذشته ی ایران است که می‌تواند عامه مردم و محققان فرهنگی را جذب کند. بر اساس گزارشات و تحقیقات باستان‌شناسی، بناهای بیشاپور در طول زمان فروریخته و تنها آثاری از میراث بزرگ این شهر باقی مانده است. این واقعیت نشان دهنده اهمیت حفظ و مرمت تاریخ و فرهنگ مناطق باستانی است. بازسازی و حفظ این آثار می‌تواند به حفظ هویت فرهنگی و تاریخی ایران کمک کند.

شهرسازی بیشاپور نیز نمونه‌ای از طراحی معماری آن دوره است. شاپور برای ایجاد بیشاپور از معماری ویژه‌ای بهره برده است که در طراحی و مختصات شهر تاثیرگذار بوده. این نکته نشان از رویکرد معمارانه متفاوت آن زمان به ساختار شهری دارد. همچنین، آکروپل بیشاپور به عنوان یک آثار مهم در طراحی شهر و سیاست‌های حکومت در دوران ساسانی نشان دهنده تعادل بین اصول دفاعی و تبارکننده شهر در ساختار شهری آن زمان است.

با این حال، حفظ و مرمت آثار باستانی همیشه یک چالش است و باید با دقت و پایداری صورت گیرد تا این آثار به نسل‌های آینده منتقل شوند و همچنان به عنوان نمونه‌های مهم از فرهنگ و تاریخ ایران باقی بمانند.

آثار باستانی بیشابور

آثار باستانی بیشاپور به عنوان جواهرات تاریخی و فرهنگی ایران در دوره ساسانی به شمار می‌آیند. این منطقه حاوی آثار بزرگی از قبیل معبد‌ها، کاخ‌ها، آندروها و نقش‌های حکاکی باستانی است. برخی از این آثار عبارتند از:

معبد آناهیتا

کاخ والرین

ایوان موزائیک

ستون‌های سنگ یادبود بیشاپور

بیشاپور به عنوان یک مکان برجسته تاریخی و فرهنگی باستانی جذاب برای گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و هنر باستانی محسوب می‌شود. این آثار باستانی نمادهای ارزشمندی از تمدن ساسانی ایران را نشان می‌دهند.

نقش برجستهٔ دارابگرد

نقش برجستهٔ دارابگرد، همچنین به نام “اسب پادشاه” شناخته می‌شود و یکی از نقش‌های معروف باستانی ایرانی است. این نقش برجسته در دوران ساسانی به تصویر کشیده شده و از اهمیت و ارزش فرهنگی بسیاری برخوردار است.

ویژگی‌های نقش برجستهٔ دارابگرد عبارتند از:

نقش برجسته دارابگرد از یک اسب پادشاه به صورت بزرگ و باریک‌بینی نمایش داده شده است. این نقش برجسته به نمایانی جلوی چهار پای این اسب ایستاده است.

در مقایسه با بسیاری از دیگر نقش برجسته‌های ساسانی، این نقش برجسته تفاوت دارد. اسب در این نقش دو پای جلویی خود را به صورت صاف و مستقیم بر روی زمین نهاده و تنها دو پای پشتی را بر روی زمین نمی‌گذارد. این ویژگی منحصر به فرد این نقش برجسته را تا حدودی تازه و جذاب می‌کند.

اسب نیز در این نقش دارای کاکلی در پیشانی خود است. کاکل نمایانگر این موضوع است که این اسب یک اسب پادشاه یا اهل سلطنت است.

نقش برجستهٔ دارابگرد به عنوان یک نماد از اهمیت و ارزش اسب در فرهنگ ساسانی مورد استفاده قرار گرفته است. اسب به عنوان نمایانگر قدرت، جلال، و اهمیت پادشاهی در این دوران به تصویر کشیده شده است.

به عنوان یکی از نقش‌های برجسته باستانی، نقش برجستهٔ دارابگرد تاریخ و هنر باستانی ایران را به تصویر می‌کشد و نمایانگر ارزش‌های فرهنگی و مذهبی این دوران می‌باشد.

بنای معبد آناهیتا 

معبد آناهیتای بیشاپور یک ساختمان باستانی در کنار کاخ شاپور واقع در دره بیشاپور است. این معبد به شکل مکعبی بوده و ساخته‌شده از سنگ‌های تراشیده، بدون استفاده از ملات، و به سبک معماری هخامنشی ایجاد شده است. هر ضلع این مکعب نزدیک به ۱۴ متر دارد و با بست‌های آهنی به یکدیگر متصل شده است. این معبد در ارتفاعی حدود ۶ متر از زمین قرار دارد و از پلکانی که از کاخ به سمت آن می‌رسد، قابل دسترسی است.

از ویژگی‌های این ساختمان جالب، عدم وجود سقف و وجود یک سیستم قنات برای جلب آب از رودخانه شاپور به دل معبد است. این سیستم باعث می‌شود آب به داخل معبد جاری شود و پس از مراسم و نیایش‌ها، به وسیله قنات به بیرون منتقل شود. این معبد یکی از آثار باستانی مهم در منطقه بیشاپور است که شاهکاری از مهندسی و معماری هخامنشی به شمار می‌رود.

جایگاه نذورات در بیشاپور 

جایگاه نذورات در بیشاپور نقش برجسته‌ای در تاریخ و معماری شهر دارد. این ستون‌ها به خط پهلوی اشکانی و ساسانی تزئین شده‌اند و تعبیری از تاریخ شهرسازی و مهم‌ترین وقایع آن به ویژه در دوران حکومت سلسله ساسانی ارائه می‌دهند.

متن کتیبه موجود بر روی این ستون‌ها تاریخ‌های مهمی از دوران حکومت اردشیر بابگان و شاپور اول آورده و به ایجاد شهر بیشاپور و مهم‌ترین مواقع آن اشاره دارد. توصیفاتی که در این متن آمده نشان از فراگیری مذهب زرتشتی و پیروی از اهورامزدا دارند. توسط دبیر ارشد از شهر حران، که به خاندان خود و بخش‌های مختلف شهر افتخار داده، این نذورات بنا شده و به بغ مزداپرست شاپور شاه ساسانی تقدیم شده‌اند.

این ستون‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار باستانی در بیشاپور شناخته می‌شوند و ارزش تاریخی و فرهنگی بسیار دارند. آنها به ما کمک می‌کنند تاریخ و فرهنگ شهر باستانی بیشاپور را بهتر درک کنیم.

تالار تشریفات بیشاپور

تالار تشریفات بیشاپور یکی از بزرگترین و زیباترین آثار معماری ساسانی است. این تالار در جنوب شرقی معبد آناهیتا واقع شده و دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است:

تالار تشریفات بیشاپور از چهار ایوان متقابل و متقارن تشکیل شده است. ایوان‌ها نمونه‌هایی از معماری ساسانی هستند که از زیبایی و هنر بالایی برخوردارند.

در بالای تالار، یک گنبد شلجمی به ارتفاع حدود ۲۵ متر وجود دارد. این گنبد شکل منحصر به فردی دارد و زیبایی بی‌نظیری به تالار اضافه می‌کند.

صحن مرکزی تالار به شکل مربع طراحی شده است و دیوارهای آن با ۶۴ طاقچه تزئین شده‌اند. این طاقچه‌ها با طراحی های مختلف گچ‌بری زینت یافته‌اند، از جمله برگ کنگر و نقوش تزیینی زیبا.

تزیینات اصلی تالار با طرح‌های چلیپا شکل انجام شده‌اند که از جمله نمادهای معمولی در معماری ساسانی هستند. این تزئینات به تالار زیبایی و تاریخچه فرهنگی مخصوصی می‌دهند.

تالار تشریفات بیشاپور نمونه‌ای از دستاوردهای بزرگ معماری ساسانی است و از نظر تاریخی و هنری بسیار ارزشمند و زیبا می‌باشد. این تالار ممکن است برای مراسم‌های مهم و تشریفات مذهبی یا ملکی به‌کار گرفته شده باشد و جایگاه و اهمیت خاصی در فرهنگ و تاریخ ایران دارد.

ایوان موزاییک بیشاپور 

ایوان موزاییک بیشاپور یکی از بزرگترین و زیباترین ساختمان‌های باستانی در شهر باستانی بیشاپور است.

کف این ایوان با موزاییک‌های زیبا و با طراحی‌های مختلف پوشش داده شده است. این موزاییک‌ها از نظر هنری و هنرکاری بسیار ارزشمند هستند و به عنوان یکی از گنجینه‌های فرهنگی بیشاپور شناخته می‌شوند.

رنگ‌های استفاده شده در موزاییک‌ها بسیار جذاب و چشم‌نواز هستند. طراحی‌ها و نقوشی که بر روی این موزاییک‌ها وجود دارند، زیبایی بی‌نظیری به ایوان موزاییک می‌بخشند.

این موزاییک‌ها تاریخ و فرهنگ باستانی بیشاپور را حفظ کرده‌اند و به نوعی مجسمه‌سازی هنری از زمان ساسانی‌ها هستند.

بخشی از این موزاییک‌ها در موزه‌های معروفی همچون موزه لوور پاریس و موزه ایران باستان تهران نگهداری می‌شوند.

این ایوان به عنوان یکی از نمادهای فرهنگ و تاریخ باستانی ایران و جهان، به عنوان یک جواهرهنری معماری تاریخی شناخته می‌شود.

کاخ والرین در بیشاپور

کاخ والرین یکی از بناهای باستانی در بیشاپور است که به تازگی به نام ملکوت قصر (Malkuţa) نیز شناخته می‌شود. ویژگی‌های این کاخ به شرح زیر است:

کاخ والرین با معبد آناهیتا مشابهت‌های ساختاری دارد. این بنا نیز از سنگ‌های بزرگ تراش‌خورده ساخته شده و دارای بست‌های فلزی بر روی دیواره‌های خود است.

کاخ والرین در فاصله 150 متری شمال آتشکده بزرگ بیشاپور واقع شده است و به عنوان یک بخش از منطقه باستانی بیشاپور در ارتباط با سازه‌های دیگر از جمله معبد آناهیتا قرار دارد.

برخی از بخش‌های کاخ والرین در طول تاریخ به غارت رفته‌اند و به عنوان آثار باستانی در موزه‌های جهان نمایش داده شده‌اند. این آثار تاریخ و فرهنگ باستانی بیشاپور را نشان می‌دهند.

کاخ والرین همچنان به عنوان یک شاهکار معماری باستانی در بیشاپور مورد مطالعه و تحقیقات بسیاری از تاریخ‌شناسان و بازدیدکنندگان از سرتاسر دنیا قرار دارد.

  راه های دسترسی به بیشاپور

این شهر در نزدیکی کازرون قرار گرفته است، بنابراین برای دیدار آن باید به سمت کازرون بروید. این کار را با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی مانند اتوبوس می توانید انجام دهید.

علاوه بر این اگر ترجیح می دهید سفری خصوصی داشته باشید می توانید از خودرو شخصی استفاده کنید. برای رفتن به آنجا ابتدا باید در جاده کارزون – برازجان  بروید، سپس مسیر خود را به سمت بیشاپور تغییر دهید.

جاذبه‌های گردشگری اطراف شهر باستانی بیشاپور

شهر باستانی بیشاپور و اطراف آن منطقه‌ای غنی از جاذبه‌های گردشگری است. از جمله جاهای دیدنی اطراف این شهر باستانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

غار شاپور: غار شاپور یکی از آثار باستانی منطقه است که به دوره ساسانیان بازمی‌گردد. این غار به واسطه مجسمه شاپور بر دهانه‌اش شهرت یافته و یک مقصد مهم گردشگری و تاریخی است.

دریاچه پریشان: دریاچه پریشان که در نزدیکی شهر کازرون واقع شده، یکی از مناطق زیبا و طبیعی استان فارس است. این دریاچه در فصل‌های مختلف تغییر شکل می‌دهد و پرندگان مهاجر را جذب می‌کند. اینجا یک مقصد طبیعت‌گردی عالی برای طرفداران پرندگان و طبیعت است.

سوالات متداول درباره بیشابور

۱. بیشابور کجا واقع شده است؟

بیشابور یک شهر باستانی در استان فارس واقع شده است. این شهر در منطقه‌ای آرام و دور از شهرهای بزرگ قرار داشته و امروزه باقیمانده‌های باارزش تاریخی و معماری دارد.

۲. چه آثار باستانی در بیشابور وجود دارد؟

در بیشابور، تعدادی آثار باستانی مهم وجود دارد. این شهر شهر معبد آناهیتا، تالار تشریفات،   نقش برجسته‌ها، و بسیاری دیگر از آثار باارزش دارد.

۳. چه دوره‌های تاریخی در بیشابور تاثیرگذار بوده‌اند؟

بیشابور در دوره‌های مختلف تاریخی تحت حکومت مختلفی قرار گرفته است. این شهر در دوره ساسانیان و هخامنشیان نقش بزرگی ایفا کرده و به عنوان مرکز مذهبی و معماری توسعه یافته است.

۴. چرا بیشابور اهمیت دارد؟

بیشابور به دلیل آثار باستانی و معماری ستون‌های چوگان، معبد آناهیتا و دیگر ساختمان‌های بزرگ و باارزش، به عنوان یکی از مقاصد توریستی و تاریخی مهم در ایران شناخته می‌شود. همچنین، اهمیت مذهبی و فرهنگی دارد.

۵. آیا بیشابور یک مقصد گردشگری معتبر است؟

بله، بیشابور به عنوان یکی از مقاصد گردشگری معتبر در ایران شناخته می‌شود. توریست‌ها می‌توانند آثار باستانی، معبد‌ها و ساختمان‌های تاریخی این شهر را بازدید کنند و از زیبایی‌های معماری و فرهنگی آن لذت ببرند.

سخن پایانی مقاله ی بیشاپور

در این مقاله از بیتوته، به بررسی شهر باستانی بیشاپور و آثار باستانی آن پرداختیم. بیشاپور یکی از مقاصد تاریخی و گردشگری مهم در ایران است که تاریخ و فرهنگ دیرینه‌ای را در خود جای داده است. آثار معماری شگفت‌آور و مذهبی این شهر، شاهکارهای هنری دوران ساسانی را نمایان می‌سازد. می‌توانید در سفرهای خود به این شهر تاریخی، با زیبایی‌های معماری و فرهنگ ایران باستان آشنا شوید. امیدواریم که این مقاله به شما کمک کرده باشد تا بیشترین استفاده را از سفرتان به بیشاپور ببرید و لحظاتی خاص در میان آثار باستانی این شهر را تجربه نمایید. از شما دعوت می‌کنیم تا جاذبه‌های منحصر به فرد بیشاپور را کشف کنید و در دنیایی از تاریخ و هنر سفر کنید.

بیتوته