شیوع سرطان دستگاه گوارش در شمال و جنوب کشور

دکتر کامران باقری لنکرانی در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: در جهان ۲۶ درصد سرطان‌ها مربوط به سرطان‌های گوارشی است؛ ولی ۳۵ درصد مرگ ناشی از سرطان‌ها مربوط به سرطان‌های گوارشی و کبدی است و این نشان می‌دهد که تاثیر این سرطان‌ها در امید به زندگی، بیش از شیوع آنها است.

وی افزود: در کشور ما نیز آمارها حاکی از این است که کماکان سرطان معده اولین عامل مرگ ناشی از سرطان در کشور است. شیوع سرطان معده به دلایلی از جمله رعایت بهداشت و کاهش عفونت “هلیکوباکتر پیلوری” (نوعی باکتری است که می‌تواند باعث ایجاد عفونت در معده و اثنی‌عشر شود) کاهشی شده است؛ اما نوع دیگری از سرطان معده که ارتباط خاصی با هلیکوباکتر ندارد و بیشتر با سبک زندگی غربی مانند مصرف فست‌فود، سیگار، الکل و افزایش چاقی مرتبط است، افزایش یافته است و متاسفانه این نوع از سرطان هم سنین جوان‌تری را درگیر می‌کند.

وزیر اسبق بهداشت اظهار کرد: موضوع تلخی که گزارش می‌شود این است که خانم‌های جوان‌تر یعنی بین سن ۳۰ تا ۴۰ سال یکی از قربانیان جدید این نوع از سرطان‌های وابسته به سبک زندگی هستند؛ به همین دلیل باید در این گروه نسبت به سوءهاضمه‌های پایدار، یعنی آنهایی که به درمان معمولی پاسخ نمی‌دهند و یا در فردی اتفاق می‌افتاد که علائم هشدار دهنده‌ای مانند کاهش وزن، کم‌خونی، احساس توده در بدن یا سابقه فامیلی دارند، حساس‌تر باشیم تا بتوانیم این گروه را هم پیگیری کنیم.

وی با تاکید بر اهمیت پیشگیری از بیماری و شناسایی آن، تصریح کرد: بدن خانم‌ها نسبت به عوامل خطر محیطی، حساس‌تر است و زمانی که یک خانم سیگار می‌کشد، الکل مصرف می‌کند و یا با مواد شیمیایی نامناسبی که مثلا ممکن است در ظروف یکبار مصرف یا لوازم آرایشی غیر استاندارد وجود داشته باشد، مواجه می‌شود، پاسخ بدن به این مخاطرات محیطی سخت‌تر است. زنان مقداری از این نظر در برابر مواد سرطان‌زا آسیب‌پذیرتر هستند؛ به همین دلیل اطلاح سبک زندگی در این گروه بسیار مهم است.

این فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد، چاقی را عامل مهمی در بروز سرطان معده خواند و اظهار کرد: چاقی همواره در کشور ما در میان خانم‌ها بیشتر بوده است و هنوز هم مقداری نسبت به آقایان بیشتر است که باید به عنوان یک فاکتور قابل تغییر، اقدام به اصلاح آن کرد.

وی با بیان اینکه در بروز سرطان‌های گوارشی نمی‌توان فاکتور ژنتیک را تغییر داد، بیان کرد: البته خوشبختانه مشخص شده است که حتی اگر فردی ژن مرتبط با بیماری‌های سرطانی داشته باشد، با تغییر سبک زندگی،‌ ورزش کردن، عدم مواجهه با دخانیات، الکل و… می‌تواند از بروز ژن هم جلوگیری کند.

این متخصص بیماری‌های داخلی درباره وضعیت پراکندگی سرطان‌های دستگاه گوارش در کشور، تصریح کرد: در نوار شمالی کشور، سرطان معده و مری شیوع نسبتا بالاتری دارند و هرچه به سمت جنوب حرکت می‌کنیم شیوع سرطان روده بزرگ افزایش می‌یابد. شیوع سرطان کبد نیز در تمام کشور روندی مشابه دیده می‌شود.

وی افزود: اولین علت مرگ ناشی از سرطان در ایران سرطان معده، سومین علت سرطان کبد و هشتمین علت نیز سرطان روده بزرگ است؛ اما این موضوع در استان‌های مختلف سهم اندکی متفاوت دارد.

لنکرانی با تاکید بر اینکه عوامل محیطی در این نوع از پراکندگی سرطان‌ها در کشور نقش دارد، گفت: در نوار شمالی کشور استفاده از مواد غذایی مقداری مانده‌تر مانند ماهی دودی و یا شورها که احتمال آلودگی با قارچ دارند، بیشتر است و ممکن است اینها مقصر ابتلا به سرطان باشند. از سوی دیگر روش پخت و پز هم در بروز سرطان‌ها موثر است؛ هرچه در پخت و پز از سوخت‌های فسیلی استفاده شود و درون خانه آلودگی وجود داشته باشد، احتمال بروز سرطان‌ها بیشتر می‌شود و برعکس اگر از سوخت پاک استفاده شود و تهویه خانه مناسب باشد، احتمال ابتلا به سرطان‌های گوارشی بویژه گوارشی فوقانی کاهش می‌یابد.

رئیس انجمن آندوسکوپی‌های گوارشی ایران با ذکر این نکته که در شناسایی برخی بیماری‌ها غربالگری خوبی انجام نمی‌شود، تصریح کرد: در مورد سرطان معده، غربالگری خوبی نداریم و بیشتر اقدام ما بر اساس علائم بیمار و سابقه خانوادگی است. در مورد سرطان روده بزرگ خوشبختانه غربالگری وجود دارد و این امر در برنامه‌های وزارت بهداشت قرار گرفته است که برای افراد بالاتر از ۴۵ سال، آزمایش خون نهفته در مدفوع توصیه می‌شود که این آزمایش اگر با روش‌های جدید گرفته شود هر دو سال یکبار و اگر با روش‌های قدیمی گرفته شود باید هر سال تکرار شود.

وی افزود: در صورتی که پاسخ این تست مثبت باشد، گام بعدی انجام کولونوسکوپی است که این موضوع به تازگی در کشور آغاز شده است و شاید پوشش کاملی نداشته باشد اما، با همین شرایط هم توانستیم تعداد بیشتری را با ضایعات پیش‌سرطانی روده بزرگ شناسایی کنیم. این ضایعات پیش‌سرطانی از طریق کولونوسکوپی کاملا قابل درمان است. افزایش آگاهی درخصوص علائم بیماری و تلاش برای ارتقای سواد سلامت مردم در این زمینه اهمیت فراوانی دارد.

لنکرانی با اشاره به اینکه سال گذشته ۱۲ هزار مبتلای جدید به سرطان روده بزرگ و ۶۰۰۰ فوتی ناشی از آن داشتیم، گفت: سرطان روده بزرگ نیز تا حد زیادی قابل پیشگیری است که این مهم با غربالگری به موقع و برداشتن ضایعه پیش‌ سرطانی محقق می‌شود، این امکانی است که در مورد همه سرطان‌ها ممکن نیست.

او با اشاره به اینکه یکی از اقدامات تشخیصی پر شمار در همه جای دنیا آندوسکوپی‌های گوارشی است، بیان کرد: این اقدام تشخیصی در طول زمان تکامل یافته است؛ یعنی اگر در گذشته از آندوسکوپی صرفا برای تشخیص استفاده می‌شد، امروزه بیشتر استفاده ما تشخیص پیشرفته و اقدامات درمانی و تهاجمی پیشرفته است. برخی سرطان‌ها در مرحله اول با آندوسکوپی درمان می‌شود؛ از طرفی برخی بیماری‌هایی که درمان آن در گذشته راهی جز جراحی نداشت نیز امروز با این شیوه درمان می‌شود. امروزه می‌توان با امکانات موجود از روی شکل بافت روده، سرطان را تشخیص داد.