افزایش اثربخشی داروهای گیاهی

موبنا-یک واحد فناور مستقر در پارک فناوری پردیس که در حوزه تخصصی- تحقیقاتی تولید محور ماده اولیه دارو با منشأ فرآورده‌های طبیعی و عصاره‌های گیاهی فعال است، موفق به تولید ماده اولیه دارو با منشأ فرآورده‌های طبیعی و عصاره‌های گیاهی با استفاده از فناوری پیشرفته شده است.

فناوری ساخت گرانول از گیاهان دارویی یا CCG از فناوری‌های به‌روز جهانی در تولید دارو محسوب می‌شود و در این فناوری، داروها با کیفیت و اثربخشی بهتری تولید می‌شود و این شرکت از این فناوری برای ساخت گرانول از گیاهان دارویی استفاده کرده است.

حذف حلال‌های غیر ضروری در فرآیندهای مربوط به فرآوری و تولید محصولات و فرآورده‌های طبیعی موجب افزایش پایداری مواد مؤثره فرآورده‌های طبیعی می‌شود.

فاطمه آزادی‌نیا، مدیر عامل این شرکت گفت: این شرکت یکی از واحدهای فناور مستقر در پارک فناوری پردیس است که در مدت ۱۲ سال در زمینه پردازش گیاهان دارویی برای عصاره‌گیری و ایجاد فناوری‌های نوین ساخت مواد اولیه محصولات دارویی فعال هستیم.

وی تمرکز تحقیقاتی این شرکت را بر توسعه تکنولوژی استخراج مواد مؤثره گیاهان دارویی دانست و یادآور شد: با استفاده از فناوری‌هایی که توسعه دادیم، ۳ محصول دانش‌بنیان را به ثبت رساندیم. این محصول داروهایی برای درمان سردرد و  سردردهای میگرنی، آلرژی و داروی ۴ جزئی “سالیراویرا” برای درمان کرونا بوده است.

آزادی‌نیا، با بیان اینکه این داروها همگی بر پایه مواد گیاهی و طبیعی هستند، خاطر نشان کرد: در این شرکت به طور غیر مستقیم ۷۰ نفر و به طور غیر مستقیم ۳۷ نفر به کار تحقیق و توسعه مشغول هستند.

تولید گرانول‌های گیاهی

صالح رمضانی، مجری این طرح گفت: در اجلاس سالانه پارک فناوری پردیس رونمایی از یک فناوری صورت گرفت که با استفاده از این فناوری، محصولات متعددی را می‌توان تولید کرد.

وی فناوری رونمایی شده در این رویداد را بر اساس تکنولوژی CCG (ساخت گرانول پوشش‌دهی شده توسط ماده مؤثره از هسته تا رویه گرانول) عنوان کرد و در این باره توضیح داد: اینکه چرا باور بر این است که داروهای خارجی اثربخشی بیشتری نسبت به داروهای داخلی دارند و داروهای داخلی دارای عوارض جانبی بیشتری هستند، به این دلیل است که داروهای خارجی بر اساس تکنولوژی‌های نوین تولید می‌شوند، ولی در ایران از این فناوری‌ها در تولید دارو استفاده نمی‌شود.

رمضانی خاطر نشان کرد: به همین دلیل داروهای تولید شده در کشور حتی اگر مواد مؤثر چه شیمیایی و چه گیاهی از یک منبع مشخصی باشد که شرکت‌های اروپایی خریداری می‌کنند،‌ کیفیت محصولات ما پایین و کیفیت محصولات خارجی بسیار بالا است.

وی با تاکید بر اینکه ما در این شرکت، فناوری نوین CCG را در تولید ماده اولیه گیاهان دارویی و محصولات نهایی گیاهان دارویی، توسعه دادیم، یادآور شد: این فناوری در تولید ماده اولیه و ماده مؤثره داروهای گیاهان دارویی به کار برده می‌شود.

مجری طرح اظهار کرد: در دنیا پزشکان نسبت به تجویز مواد مؤثره فرآورده‌های طبیعی و گیاهی اختلاف نظر دارند؛ چرا که مواد شیمیایی دارویی را می‌توان تعیین دوز کرد و داروسازان با تک مولکول مواجه هستند، ولی در فرآورده‌های طبیعی، با طیفی از مولکول‌های یک گیاه مواجه هستیم. برای داروهای گیاهی استخراج هدفمند ماده مؤثره حائز اهمیت است و ما در این پروژه فرآیندهای استخراج را استانداردسازی کردیم و بر اساس آن امکان استخراج مواد مؤثر اختصاصی یک گیاه فراهم شده و قادریم مواد مؤثره اختصاصی یک گیاه را استخراج کنیم.

رمضانی با تاکید بر اینکه در این طرح یک فرآیند توسعه فناوری در عصاره گیری صورت گرفت، افزود: برای تثبیت و کاربری این مواد در صنعت داروسازی، مکمل و فرآورده‌های طبیعی، از تکنولوژی CCG بهره بردیم.

این محقق با بیان اینکه با استفاده از این فناوری، دوز ماده مؤثره گیاهی را در واحد دوز دارویی به میزان استاندارد رساندیم، اضافه کرد: مشکلی که در فرآورده‌های طبیعی وجود دارد، این است که در یک برگه قرص ممکن است در میزان ماده مؤثره یک قرص با قرص کناری خود متفاوت باشد؛ چرا که تمایل واکنش‌پذیری مواد مؤثره با یکدیگر بیشتر از تمایل واکنش‌پذیری مواد زمینه‌ای قرص یا کپسول است. ما در این طرح با استفاده از فناوری CCG حلال را بیشتر از ۹۹ درصد از مجموعه تشکیل دهنده گرانول و ماده مؤثره، حذف و میزان ماده مؤثره در فرمولاسیون محصول را استانداردسازی کردیم.

به گفته وی از این طریق فرآورده‌های طبیعی و گیاهی همانند یک داروی شیمیایی که دارای دوز استاندارد ماده مؤثره است، از دوز استاندارد برخوردار است و این روش سبب می‌شود که پزشکان اطمینان از میزان دوز ماده مؤثره فرآورده‌های گیاهی داشته باشند.

رمضانی خاطرنشان کرد: ما این روش را در تولید داروی سالیراویرا که به ثبت اروپا (کشور نروژ) نیز رسیده است، استفاده و ثبت پتنت کردیم. در ادامه ما این فناوری را بر روی انواع گیاهان دارویی پر مصرف در ایران و دنیا، چون «سیاه‌دانه»، «زنجبیل»، «بید»، «برگ زیتون»، «اسطوخودوس» و «بابونه» و «اکیناسه یا سرخارگل» تعمیم دادیم.

وی اضافه کرد: ما ارزیابی‌هایی را در زمینه عصاره گیری مبتنی بر استانداردهای USP و BP (استانداردهای جهانی ارزیابی مواد مؤثره در مواد اولیه و محصولات نهایی) در ۳ سال اخیر انجام دادیم، ضمن آنکه فرآورده‌های آن و مواد اولیه آن را در اشکال جامد و مایع استخراج کردیم و نمونه‌سازی انجام دادیم و در آزمایشگاه پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی آنالیزها انجام شد.

وی از اخذ تائیدیه‌ها برای این فرآورده‌ها از سازمان غذا و دارو خبر داد و گفت: حدود ۶۰ ماده اولیه را در سازمان غذا و دارو به ثبت رساندیم و بخش عمده‌ای از مجوزها را دریافت کردیم.

رمضانی با بیان اینکه این فناوری را به صورت تجاری در ۳ محصول دانش‌بنیان پیاده سازی کردیم، گفت: استفاده از این فناوری موجب افزایش اثربخشی دارو، استانداردسازی دوز داروی محصولات نهایی، افزایش پایداری و کاهش عوارض ناخواسته در مصرف کنندگان خواهد شد.

به گفته وی، کاهش هزینه‌های تولید برای شرکت‌ها و مصرف کنندگان، امکان صادرات ماده اولیه بدون خروج دانش فناور و تولید مواد دارویی و فرآروده‌ها گیاهان دارویی با دوز استاندارد در صنایع را از دیگر مزایای کاربرد این فناوری نام برد.

مجری تاکید کرد: این فناوری به غیر از صنعت داروسازی در صنایع بهداشتی، آرایشی و صنعت غذایی نیز کاربرد دارد.

کاربرد گرانولی کردن برای گیاهان دارویی

رمضانی در پاسخ به این سؤال که آیا این روش برای استخراج ماده مؤثره همه گیاهان دارویی قابل استفاده است، گفت: ما با توسعه تکنولوژی و متد در استخراج مواد مؤثره، توانستیم ماده مؤثره گرانولی را از بخش‌های مختلف گیاهان مانند ریشه، ساقه، برگ،‌ گلبرگ، انواع بافت‌ها مانند بافت ریشه‌های چوبی مانند شیرین‌بیان و ریشه‌های ژلاتینی مانند گیاه جنسینگ و ریشه‌های پایه آبی مانند هویج استخراج کنیم.

وی اضافه کرد: این روش برای استخراج ماده مؤثره بخش‌های مختلف گیاهان دارویی قابل کاربرد است و همه آنالیزهای آن نیز با همکاری پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی و پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است.

اهمیت توسعه CCG‌ در کشور

وی اظهار کرد: در سال ۲۰۱۰ که سند ملی گیاهان دارویی تدوین می‌شد، تجارت جهانی گیاهان دارویی حدود ۱۰۰ میلیارد دلار بوده و سازمان تجارت جهانی پیش‌بینی کرده است که این میزان تا سال ۲۰۵۰ به ۵ هزار میلیارد دلار بالغ شود.

وی خاطر نشان کرد: در ایران ۱۱ اقلیم کشت گیاهان دارویی وجود دارد که در کل دنیا برای کشت گیاهان دارویی ۱۳ اقلیم شناسایی شده است و از این تعداد ۱۱ اقلیم آن در ایران موجود است.

رمضانی با بیان اینکه بیش از ۲۳۰۰ گونه گیاهان دارویی در ایران امکان کشت دارند، اظهار کرد: از این تعداد گیاه دارویی، ۱۷۲۸ گونه تنها در ایران رویش دارد و زمانی که پیش‌بینی می‌شود گردش مالی گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی به رقم ۵ هزار میلیارد دلار می‌رسد، این حوزه می‌تواند جایگزین مناسبی برای کشور به منظور ارزآوری باشد.

به گفته وی، در صورتی که ۳ درصد از این بازار را اخذ کنیم، سهم جهانی ایران از بازار گیاهان دارویی بالغ بر ۱۵ میلیارد دلار خواهد شد.

وی با اشاره به میزان فروش نفت در طی‌ سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱، تاکید کرد: با توجه به سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی،‌ گردش مالی و تجارت جهانی متمرکز و مبتنی بر گیاهان دارویی و داروهای گیاهی به حدود ۵ هزار میلیارد دلار خواهد رسید که استفاده از این فناوری در کشور می‌تواند منجر به افزایش تولید ناخالص ملی شود. از این رو در صورتی که امکانات برای توسعه فناوری در کشور موجود باشد، مجموعه‌هایی مانند شرکت‌های دانش‌بنیان که با هزینه‌های بخش خصوصی مدیریت می‌شود، می‌توانند شکوفایی بسیار بالایی داشته باشند.

ایسنا