پل خسرو: اثری از دوران ساسانی با روایتی از گذشته
در سر راه باستانی از بیستون به سرماج، یک اثر باستانی خیره‌کننده قرار دارد که به نام پل خسرو معروف است. این پل عظیم که از ساختارهای بزرگ دورهٔ ساسانی محسوب می‌شود، به افتخار خسرو شاهنشاه ساسانی نامگذاری شده است. این اثر هنری در سال ۱۴۰۰ به ثبت ملی رسیده و در استان کرمانشاه، شهر هرسین مستقر است.
موبنا-در قلب منطقه تاریخی بیستون، پل خسرو به عنوان یکی از آثار بارز تاریخ و معماری ایران قرار دارد. مسافری به نام «ابودلف» در سفرنامه‌اش از دیدار با این پل تاریخی یاد می‌کند: “در این مکان، یک پل عظیم با ساختاری عجیب بر روی رودخانه گودی ساخته شده است. سپس از آنجا به قریه‌ای با نام «ابا ایوب» می‌رسیدم…”
گرچه پل خسرو از دورهٔ ساسانی به امروز باقی‌مانده، اما از زمان راولینسون تا به امروز، توجه زیادی از باستان‌شناسان به آن جلب نشده است. این پل با طولی برابر ۸۰۱۵۲ متر و عرض ۴۲۰ سانتیمتر بین آثاری شگفت‌انگیز از دورهٔ ساسانی قرار دارد. پل خسرو دارای ۹ پایه‌ای است که در دسته پل‌های کمانی قرار می‌گیرد که در جهت شرقی-غربی امتداد یافته و از سنگ‌های تراش‌دار بر روی سنگ‌های فرشی که کف رودخانه را به پهنای تقریبی ۵۰ متر پوشانده، بنا شده است. هر پایه‌ی پل از سه قسمت تشکیل شده است که قسمت مرکزی مستطیل شکل دارد و در دو طرف آن دو قسمت مثلثی قرار گرفته است. این پل با استفاده از بست‌های فلزی به‌هم متصل شده و از طریق قلوه‌های سنگ و ملاط گچی محکم شده است.
پل خسرو نه تنها جاذبه‌ای تاریخی است، بلکه به عنوان یادگاری از مسیر حرکت سپاهیان اسلام به جنگ نهاوند نیز مهم است. این پل تنها محوری بود که اعراب در راستای حرکتشان به سمت نهاوند بهره‌برداری کردند. از زمان دوران صفویه، پل خسرو آسیب‌های زیادی دیده و به‌گونه‌ای فرسوده شد که در نهایت ناقص و غیرقابل استفاده شد. به همین دلیل، در این دوران، پل نادرآباد بابل شاه عباسی جایگزین پل خسرو شد.
در دهه‌های اخیر، با هدف تسهیل رفت و آمد اهالی مناطق مجاور، پل‌های جدیدی بر پایه‌های پل ساسانی ایجاد شده است. این پل‌های جدید با پهنای حدود یک متر، راهی برای اتصال دهکده‌های چمبطان پایین و بالا و بزن‌آباد فراهم کرده‌اند.
پل خسرو به عنوان شاهکاری از دوران باستانی و تاریخی که در قلب جاده باستانی بیستون به سرماج قرار دارد، از جاذبه‌های برجستهٔ منطقه است. این پل همچنان شاهدی بر تاریخ و فرهنگ ایران باستان است که در همهٔ ابعادش، ارزش بررسی و مطالعه دارد.
پل خسرو کجاست؟
پل خسرو در جنوب غربی شهر بیستون و در ۱٧٠ متری جاده کرمانشاه-همدان، در شهرستان هرسین،رودخانه گاماسیاب در استان کرمانشاه قرار دارد.
سوالات متداول درباره پل خسرو
پل خسرو کجا واقع شده است؟
پل خسرو در دو کیلومتری جنوب غربی شهر بیستون بر روی رودخانه گاماسیاب قرار دارد.
پل خسرو چه طولی دارد و چند پایه دارد؟
پل خسرو با ۸۰/۱۵۲ متر طول در جهت شرقی – غربی ساخته شده و دارای ۹ پایه است.
معماری پل خسرو چگونه است؟
پایه‌های پل شش ضلعی هستند و هر پایه از سه قسمت تشکیل شده که قسمت میانی مربع مستطیل شکل و در دو طرف آن دو آب‌شکن مثلثی قرار دارد.
چه تغییراتی در طول زمان بر پل اعمال شده است؟
پل خسرو با گذشت زمان آسیب‌های فراوانی دیده، به طوری که در روزگار صفوی غیر قابل استفاده بوده است و در این زمان پل دیگری در حدود یک کیلومتری بالادست پل ساسانی، زده شده است.
نقش پل خسرو در تاریخ چیست؟
از لحاظ تاریخی، پل خسرو به دوره ساسانیان تعلق دارد و با توجه به نامش به خسروپرویز، اغلب به او نسبت داده می‌شود. این اثر هنری میان راه جاده‌ای ساسانی قرار دارد که به تخت شیرین و سرماج می‌رسیده در تاریخ اسلامی نیز نقشی در مسیرهای ارتباطی داشته و در عبور از مناطق مختلف تاریخی مورد استفاده قرار گرفته است.
سخن پایانی مقاله ی پل خسرو
به طور خلاصه، پل خسرو به عنوان یک شاهکار معماری باستانی در منطقه‌ی بیستون واقع شده است. این پل با تاریخچه‌ی پیچیده‌ای از دوره‌ی ساسانی تا امروز، نقش مهمی در تاریخ و فرهنگ منطقه ایفا کرده است. ساختار منحصربه‌فرد و معماری بازتاب‌دهنده‌ی زمان خود، پل خسرو را به یکی از مقاصد گردشگری و تاریخی جذاب در این منطقه تبدیل کرده است. این آثار باستانی، ما را به عمق تاریخ می‌برند و از عظمت و توانایی اجدادمان در ایجاد زیبایی‌های بی‌مثال یادآوری می‌کنند. برای کسانی که به دنبال کاوش در تاریخ و فرهنگ مناطق باستانی هستند، بازدید از پل خسرو تجربه‌ای منحصربه‌فرد و آموزنده خواهد بود.
بیتوته