خانه‌های امن؛ جان‌پناه زنان خشونت‌دیده
؛ هرساله آمارهایی در زمینه خشونت خانگی علیه زنان منتشر می‌شود. تا سال‌ها مسئله خشونت خانگی علیه زنان یا دیده نمی‌شد یا برای آن فکری نمی‌شد. حالا با راه‌اندازی خانه‌های امن، هرچند محدود، می‌توان امید داشت که جان‌پناه امنی برای زنان خشونت‌دیده پدید بیاید.
موبنا-اساسا تا سال ۱۳۹۳ خانه امنی وجود نداشت و صرفا مراکز مداخله در بحران بهزیستی برای کمک به زنان در معرض خشونت خانگی به ارائه خدمات می‌پرداختند و این دسته از زنان در کنار زنان آسیب‌دیده و زنان خیابانی مورد پذیرش این مراکز قرار می‌گرفتند، در حالی که زنان در معرض خشونت خانگی اغلب به همراه فرزندانشان مجبور به ترک منزل شده و نباید با افراد دارای آسیب‌های اجتماعی در یک مرکز نگهداری شوند. ازاین‌رو در همان سال در سازمان بهزیستی، مراکزی برای زنانی که در معرض خشونت خانگی قرار داشتند مهیا شد. شایان ذکر است خشونت خانگی به هر نوع عمل خشونت‌آمیز مبتنی بر جنسیت که منجر به آسیب جسمی، جنسی و روانی زنان شود گفته می‌شود. همچنین پذیرش در این مراکز بیشتر از طریق ارجاع اورژانس اجتماعی ۱۲۳ امکان‌پذیر است.
بنا به گفته مسئولان بهزیستی در ابتدای کار صرفا هشت مرکز اسکان موقت بهزیستی تبدیل به هشت خانه امن دولتی در کشور شد، اما با توجه به ظرفیت محدود پذیرش خانه‌ها این تعداد کافی نبود و نیاز به ورود بخش غیردولتی و مؤسسه‌های خیریه احساس می‌شد. در سال ۱۳۹۵ با تصویب ماده ۲۶ قانون تنظیم‌بخشی از مقررات مالی دولت، با واگذاری این خدمت به مؤسسه‌های غیردولتی و خیریه‌های واجد شرایط موافقت شد و در ابتدای کار حدود ۱۵ خانه امن توسط بخش غیردولتی راه‌اندازی شد. اولین خانه امن غیردولتی نیز در استان مرکزی تأسیس شد و با وجود تمایل بخش غیردولتی به ارائه خدمات به زنان در معرض خشونت در قالب خانه امن به دلایل اقتصادی روز به روز از تعداد این خانه‌های امن کاسته شده و از تعداد حدود ۳۰ خانه امن به نیمی از آن رسیده‌ایم.
گفتنی است نشانی این خانه‌ها، محرمانه است و به همت اداره‌کنندگان متعهدش، در آنها زندگی عادی برای زنان در جریان است. در روزهای پایانی مرداد ۱۴۰۲ بازدیدی از مؤسسه مهر شمس آفرید که اداره‌کننده یک خانه امن در ارومیه است، داشتیم. مؤسسه غیرانتفاعی مهر شمس آفرید با مدیریت فاطمه باباخانی در شهرستان ارومیه از معدود مؤسسات فعال دارای خانه امن برای زنان و دختران در ایران است.
این مؤسسه که از سال ۱۳۹۹ راه‌اندازی شده با تمرکز بر ایجاد خانه امن فعال در منطقه مزبور و همه شهرهای اطراف از تیرماه ۱۴۰۰ به توان افزایش و ارائه خدمات زیر به زنان و دختران بر مبنای پروتکل‌ها و دستورالعمل‌های سازمان بهزیستی می‌پردازد:
۱_اسکان و نگهداری زنان و دختران در خانه‌های امن
۲_ آموزش مهارت خیاطی و هنرهای دستی در کارگاه مهارت‌آموزی
۳_کمک به تحصیل دختران
۴_ برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی
۵_ انتشار فصلنامه تخصصی «فروغ زنان»
۶_ اقدامات میدانی در راستای توقف خشونت به ویژه در روستاهای آذربایجان غربی
۷_ اقدام برای زنان و کودکان در مواقع بحران از جمله پس از وقوع زلزله خوی.
بنا به گفته مدیر این مؤسسه، فاطمه باباخانی، حدود ۲۰ کارمند به طور دائم مشغول همکاری روزانه با این مرکز هستند.
با وجود عملکرد مثبت این مؤسسه در راستای توانمندسازی زنان خشونت‌دیده و اسکان آنها با توجه به خصوصی‌بودن آن و نیز گسترش زمینه‌های ارائه خدمات به افراد در معرض خشونت، این مؤسسه با مشکلات مالی مواجه است. بنابراین خیرین و علاقه‌مندان به همراهی با یکی از معدود خانه‌های امن فعال در ایران می‌توانند کمک‌های خود را به حساب این مؤسسه واریز کنند.
*وکیل دادگستری و دبیر کمیته زنان کارگروه حقوق بشر اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری
شرق