چرا بنزین محدود شد؟/ کمبود سوخت خودروها در کشور و کاهش سهمیه به زمزمه‌های گرانی آن دامن زد
در میانه تکذیب‌های متعدد و پرشمار مسوولان دولتی درباره قیمت بنزین، به نظر می‌رسد که دولت راه‌حل میانه‌ای را برای معضل افزایش مصرف سوخت در کشور انتخاب کرده و آن نوعی محدودیت برای سوختگیری خودروهاست. روز گذشته، ویدیویی از اظهارات سخنگوی صنف جایگاه‌داران سوخت منتشر شد که حاوی برنامه جدید سوخت‌رسانی به خودروها بود
موبنا-رضا نواز در این ویدیو می‌گوید که «با احتساب کارت آزاد جایگاه، در حال حاضر در سطح کشور با ۴ مدل مختلف در سوختگیری مواجهیم: ۱۵ لیتری، ۲۰ لیتری، ۳۰ لیتری و ۴۰ لیتری» که البته به گفته وی در هرکدام از این موارد «نسبت به شهرها متفاوت است.»
به گفته وی، «در پایتخت، اگر کسی یک بار با کارت سوخت شخصی سوختگیری انجام دهد، ۶۰ لیتر بعدی را بلافاصله نمی‌تواند سوختگیری کند و این امکان با ۳ تا ۸ ساعت تاخیر در اختیار صاحبان خودرو قرار می‌گیرد.» او می‌افزاید که «ناوگان عمومی بنزین‌سوز نیز دو بار در روز می‌توانند سوختگیری کنند. اما اگر از شهر خارج شوند محدودیت زمانی ندارند.» این مقام مسوول درباره بازخورد برنامه جدید دولت نیز گفته است: «عمده انتقادها در استان‌های مرزی و نسبت به میزان محدودیت سوختگیری بوده است.»
شنبه شب، شایعه‌ای در فضای مجازی مبنی بر افزایش قیمت بنزین منتشر شد و بلافاصله، همان روند تکراری پیشین نیز توسط مسوولان دولتی پس از انتشار این شایعه، پی گرفته شد. مثلا جواد اوجی وزیر نفت گفت که: «هیچ‌گونه بحث افزایش قیمت بنزین نداریم و مردم به این شایعات توجه نکنند. در تامین بنزین هیچ‌گونه مشکلی نداریم؛ همه جایگاه‌های سوخت فعال است.»
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی نیز اعلام کرد: «دولت هیچ برنامه‌ای در ارتباط با افزایش سوخت در جایگاه‌های عرضه سوخت ندارد و هیچ قانون و مصوبه‌ای در این راستا حاکم نیست.»
چرا بنزین محدود شد؟
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، درباره اتفاقات جدیدی که در نحوه سوختگیری خودروها رخ داده، توضیحاتی ارایه کرده است.
نژادعلی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در گفتگو با بخش خبری ۲۱ گفته است: «از ابتدای سال جاری ما این فرآیند تشویق مردم به استفاده از کارت شخصی را در سرلوحه کار خودمان قرار داده‌ایم و در دستور کار قرار گرفت و برای اینکه این فرآیند تا پایان شهریورماه نیاز است که به آن ۹۰ درصد باقی خودش برسد و همچنین به دلیل اینکه ما بتوانیم توزیع یکنواخت در جایگاه‌های سوخت‌مان داشته باشیم یعنی افزایش سفرهای تابستانی و لزوم توزیع یکنواخت بنزین در جایگاه‌های عرضه سوخت ما و اینکه جلوگیری کنیم از تعطیلی جایگاهها به دلیل اتمام سوخت‌شان، سوخت ذخیره‌ای که در مخازن‌شان دارند، به دلیل اینکه حالا بارترافیکی در جاده‌ها عملا افزایش پیدا می‌کند و نفتکش‌های سوخت‌رسان ما به جایگاه‌های عرضه سوخت برسند و پشت ترافیک نمانند و دیرتر به جایگاه نرسند و جایگاه منجر به تعطیلی نشود، مقرر شد که ما در هر نوبت برداشت از کارت‌های جایگاه‌های سوخت بین ۳۰ تا ۴۰ لیتر را در نظر گرفته‌ایم و این هم براساس رفتارشناسی که برداشت از کارت‌های آزاد بوده است که مردم که به جایگاه‌های سوخت مراجعه می‌کردند بیشتر از این از کارت‌های جایگاه‌های سوخت استفاده نمی‌شد.»
او می‌افزاید که «این فرآیند هیچ دلیلی بر اینکه واقعا بخواهد قیمت سوخت، بنزین یا نفت گاز در جایگاه عرضه تغییر کند، نیست. دولت هیچ برنامه‌ای در ارتباط با افزایش سوخت در جایگاه‌های عرضه سوخت ندارد و همچنین هیچ قانون و مصوبه‌ای هم در این راستا حاکم نیست. فقط ما به واسطه اینکه بتوانیم سوخت یکنواخت و یکپارچه‌ای را در همه جایگاه‌های عرضه سوخت‌مان داشته باشیم و بتواند توزیع به صورت یکنواخت باشد این اعمال سیاست را در جایگاه‌های عرضه سوخت پیاده‌سازی کرده‌ایم و از نظر برداشت سوخت هم برای ملت عزیز ایران هیچ محدودیتی را به وجود نمی‌آورد.»
کنترل فشار تقاضا؟
فارغ از توضیحات «رسمی» که ارایه شده، به نظر می‌رسد بیش از هر چیز، دولت به دنبال «کنترل تقاضا» با روشی غیر از «مکانیزم قیمتی» است. شاید تیم اقتصادی دولت و البته نمایندگان مجلس کمتر از ۶ ماه مانده به یک انتخابات دیگر، به این نتیجه رسیده‌اند که شوک قیمتی بنزین، اثرات ناگواری بر جامعه دارد. بنابراین در شرایطی که مصرف بنزین به نزدیک ۱۲۰ میلیون لیتر در روز هم رسیده، با مکانیزم محدودیت به دنبال «کاهش تقاضا» هستند.
دی‌ماه سال گذشته و همزمان با اوج‌گیری تقاضای بنزین پس از فروکش کردن پاندمی کرونا، دولت مجبور به برداشت از ذخایر استراتژیک برای پاسخ به بازار پرمصرف سوخت شد. چنانکه سخنگوی صنف جایگاه‌داران گفته بود که «مصرف بنزین در روزهای پایانی سال ۱۴۰۱ در صد سال اخیر بی‌سابقه بوده است.» به گفته مسوولان وزارت نفت، روزانه ۱۱۰ میلیون لیتر بنزین در ایران مصرف میشود، اما تولید بنزین حدود ۹۸ تا ۱۰۴ میلیون لیتر در روز است. دولت در ماه‌های اخیر دست به افزایش «ظرفیت» برخی پالایشگاه‌ها زده تا به میانگین روزانه ۱۱۰ میلیون لیتر در روز برسد. اما از گوشه و کنار شنیده میشود که مصرف و تولید بنزین در نقطه «سر به سر» قرار دارد. وضعیتی که به‌شدت نگران‌کننده و شکننده است.
چرا مصرف بنزین بالاست؟
متهم اول بالا بودن مصرف بنزین در ایران، خودروهای غیراستانداردی است که به‌طور میانگین ۱۲ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر بنزین می‌سوزانند. عددی که ۳ برابر میانگین جهانی است. تازه تقریبا یک پنجم از خودروهای در چرخه موجود نیز فرسوده هستند و باید از رده خارج شوند. به این محاسبات نگاه کنید: اگر میانگین مصرف روزانه خودروی سواری حدود ۴.۱۳ لیتر باشد، یک خودروی فرسوده دو برابر یعنی ۸.۲۶ لیتر بنزین مصرف می‌کند که براساس دلار ۵۰ هزار تومان و نرخ ۷۰ سنت بنزین فوب خلیج‌فارس، روزانه ۱۳۲ هزار تومان هزینه سوخت یک خودروی فرسوده میشود که ضربدر تعداد خودرو و موتوسیکلت‌های فرسوده موجود نزدیک ۲۷۲ میلیارد تومان در روز و سالانه ۹۹ هزار و ۲۸۰ هزار میلیارد تومان (حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان) بنزین کشور را می‌سوزانند.
متهم دوم، نبود ظرفیت پالایشگاهی و فرسوده شدن زیرساخت‌های کنونی است. همین الان اگر بخواهیم دست به ساخت پالایشگاه بزنیم، حداقل ۵ سال طول می‌کشد تا فاز اول آن را بهره‌برداری کنیم و البته دلیل سوم چنین تقاضای بالایی برای بنزین نیز، قیمت نسبی پایین آن است که هم به یک گزینه جذاب برای قاچاق تبدیل شده و هم در تابستان و اوج سفرها، تقاضا برای این بنزین «ارزان» نیز بالاتر رفته است.
ناترازی انرژی
مشکل تامین سوخت در کشور را باید در چیز دیگری دید. «ناترازی انرژی» که رفته رفته، از شرایط بحرانی خود رونمایی می‌کند. روند تشکیل سرمایه ثابت در ایران سال‌هاست که رو به افول است. به عبارتی در دهه ۹۰ به واسطه تحریم‌ها، استهلاک پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی ایران نیز بالا رفته است.
تشکیل سرمایه ثابت خالص در سه سال اخیر منفی بوده و نسبت تشکیل سرمایه ناخالص به موجودی سرمایه در سال‌های اخیر در یک منحنی نزولی حرکت کرده است. این نسبت از ۹ درصد در سال ۸۷ به ۴.۵ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده. یعنی در یک بازه ۱۳ ساله، نصف شده است. در تمام این سال‌ها، همزمان با روند نزولی این شاخص، نسبت «استهلاک» به «موجودی سرمایه» نیز روند صعودی داشته و از ۴ درصد در سال ۸۷ به ۵ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است.
به عبارت دیگر، نه تنها سرمایه‌گذاری جدیدی در زیرساخت‌های کشور (ساختمان، کارگاه‌ها، کارخانه‌های بزرگ و…) انجام نشده، بلکه روند فعالیت همین زیرساخت‌ها به گونه‌ای بوده که حالا مشکلی به نام «استهلاک» هم پیدا کرده‌اند. کاهش تشکیل سرمایه در اقتصاد به معنای کاهش پتانسیل افزایش تولید ناخالص داخلی، کاهش ظرفیت رشد درآمد سرانه و کاهش ظرفیت اشتغال است. برای کشوری در حال توسعه، رشد تشکیل سرمایه امری حیاتی و کاهش این شاخص بیانگر کند شدن سرعت توسعه اقتصادی است.
این شرایط، فقط برای بنزین نیست. ناترازی در حوزه گاز و برق نیز خود را نشان داده است. در نبود زیرساخت مناسب وعدم سرمایه‌گذاری جدید، حالا تولید برق به یک معضل در تابستان و گازرسانی به یک چالش بزرگ در زمستان تبدیل شده است. بنابراین به نظر می‌رسد که علاوه بر سرمایه‌گذاری، راهکار این معضل، همه‌جانبه است. از تغییر در زیرساخت‌ها و بخش تقاضا شروع میشود و به مکانیزم‌های قیمتی و غیرقیمتی می‌انجامد. اتفاقی که فعلا چشم‌اندازی درباره آن دیده نمی‌شود. فعلا راهکار انتخاب شده، محدودیت در سوخت است. همانطور که پیش از این هم تجربه محدودیت در برق یا آب انجام شد.
***
کمبود سوخت خودروها در کشور و کاهش سهمیه به زمزمه‌های گرانی بنزین دامن زد
روزنامه هم میهن نوشت: تقریباً جایی نیست که حرف بنزین نباشد. زمزمه‌های افزایش قیمت بنزین بعد از تجربه تلخ آبان ۹۸، بی‌بدیل رکورد گفت‌وگوهای روزانه مردم را زده است. اما فقط گرانی بنزین نیست که لابه‌لای کلام مردم در کوچه‌وبازار و سوار بر خودرو و اتوبوس شنیده میشود. «بنزین نیست. دیدی فلان پمپ‌بنزین هم تعطیله؟»؛ تقریباً مشابه این صحبت‌ها هم زیاد شنیده میشود.
مصرف بنزین به گفته سخنگوی صنف جایگاه‌داران امسال رکورد همه سال‌های قبل را زده و خیلی هم عجیب نیست که در همه شهرها برای سوختگیری سقف در نظر گرفته باشد، تازه اگر همان سهم ۳۰ لیتر در روز سهمیه‌ای کامل باشد و در هواگیری نازل بنزین، ۲ لیتر هوا نشود!
این وضعیت در شهرهای مرزی به‌ویژه در استان سیستان‌وبلوچستان به آخر خط رسیده. کم بود ماجرای بی‌آبی و طوفان که حالا برای یک استان با ۹۰۰کیلومتر مسافت از شمال تا جنوبش، سهمیه در نظر گرفته شده کفاف نمی‌دهد و مردم باید صبر کنند تا ساعت از ۱۲شب که گذشت، برای نوبت دوم باک را پر کرده و به مسیر خود ادامه دهند. دلیل که مشخص است، برای جلوگیری از قاچاق سوخت به کشورهای همسایه این سازوکار در نظر گرفته شده، اما راه‌حل به نظر چندان عاقلانه نیست و جز دردسر چیزی را برای مردم آن منطقه به ارمغان نیاورده است. البته حالا با کمبود جدی بنزین در کشور این ماجرا محدود به سیستان‌وبلوچستان نیست و تقریباً در همه شهرهای کشور این سقف سوختگیری اعمال میشود؛ حتی سخنگوی صنف جایگاه‌داران غلظت آن را بیشتر کرده و از سقف سوختگیری تا ۱۰ لیتر در روز هم در برخی شهرها خبر می‌دهد. به گرانی بنزین که فکر کنیم، گرانی اخیر نان هم به یاد میآید که البته برای شهر تهران (به دلایل نامشخص) قرار است تا پایان ماه اعلام رسمی شود! ماجرای کمبود بنزین هم بی‌شباهت به ماجرای کمبود برق و گاز و آب در کشور نیست. جایی‌که مدیریت آن نتواند تصمیم‌گیری درست و به‌موقع داشته باشد، همیشه همه‌چیز می‌لنگد. در این میان انرژی هم لیدر تمام بخش‌های دیگر است و خب، نداریم. حالا باید فکر کنیم با آن بسوزیم و بسازیم یا نه!
کاهش سقف سوختگیری حتی تا ۲۰ لیتر در روز!
رضا نواز، سخنگوی صنف جایگاه‌داران درباره آخرین تحولات در این زمینه می‌گوید: «باتوجه به اینکه سال ۱۴۰۲ را با افزایش حیرت‌آور مصرف بنزین آغاز کردیم و رکورد دهه‌های اخیر کشور را جابه‌جا کرده و بین ۱۰ کشور بالای جدول مصرف‌کنندگان بنزین روزانه قرار گرفته‌ایم، چالشی برای توزیع سوخت در کشور به وجود آمد. ازطرفی مصوبه مجلس مبنی بر آنکه وقتی مردم برای سوختگیری به جایگاهها مراجعه می‌کنند، حتی برای سوختگیری با نرخ آزاد نیز از کارت سوخت شخصی استفاده کنند و تا پایان شهریورماه باید تا ۹۰درصد این مصوبه محقق شده باشد. به مرور زمان مردم همراهی کردند و استفاده از کارت سوخت شخصی افزایش پیدا کرد و در کنار آن برای آنکه مردم برای استفاده از کارت سوخت شخصی ترغیب شوند و این کارت نسبت به کارت سوخت جایگاهها دارای مزیت شود، محدودیت سقف سوختگیری برای کارت سوخت آزاد جایگاهها در نظر گرفته شده است که در سراسر کشور در حال اجراست.»
نواز در ادامه می‌افزاید: «به این ترتیب برای کارت شخصی، سقف ۶۰ لیتر در روز در نظر گرفته شد، اما در برخی از شهرهای مرزی، به 15، ۲۰، ۳۰ و ۴۰ لیتر در روز هم تغییر یافت، اما اکثر شهرها و استان‌های کشور با همان سقف ۶۰ لیتر روزانه مواجه هستند. همچنین سقف 40 لیتر در روز برای کارت جایگاهها در شهر تهران و 30 لیتر در روز برای استان تهران در نظر گرفته شد. سیاستگذار با این تصمیم به‌دنبال این هم بود که ماندگاری سوخت به جای آنکه در باک خودروها باشد در مخازن جایگاهها موجود شود و تا فاصله زمانی که مصرف‌کنندگان سوخت را استفاده کرده و دوباره به جایگاهها مراجعه کنند، پشتیبانی لازم برای جایگاهها صورت بگیرد و بتوان به‌صورت ۲۴ساعته به سوخت‌رسانی به مردم ادامه داد. اما باید در نظر داشت که میزان تاب‌آوری در هیچ‌کجای جهان با این میزان مصرف بنزین امکانپذیر نیست.»
سخنگوی صنف جایگاه‌داران با اشاره به تفاوت سوختگیری در شهرهای مرزی تصریح می‌کند: «استان‌های مرزی شرایط متفاوت‌تری دارند. معمولاً تصمیم‌های محلی اعمال و الگوهای بومی اجرایی میشود و این گلایه نیز ازسوی مصرف‌کنندگان محلی به جایگاه‌داران اعلام میشود و ما وظیفه داریم این پیام را منتقل کنیم. در استان‌های مرزی دستگاه‌های مختلفی نقش دارند. به هر حال با اعمال محدودیت سوختگیری، عد‌م‌النفع برای جایگاه‌داران نیز به وجود میآید. با همه این وجود، تمام تلاش خود را می‌کنیم که مردم کمترین مشکل را در جایگاه‌های سوخت داشته باشند، اما اینکه در طول سه سال اخیر، افزایش قیمت بنزین مطرح میشود، نمی‌دانم چه هدفی را دنبال می‌کنند و برخی رسانه‌ها نیز به آن دامن می‌زنند، اما این حد از شایعات با واقعیاتی که ما می‌بینیم تناسب ندارد. اما در هر حال به عقیده من اگر دولت بخواهد اقدام به افزایش نرخ بنزین کند، به دلیل تجربه قبلی، قطعاً پیش از آن با مردم صحبت خواهد کرد.»
او همچنین درباره تعطیلی برخی جایگاه‌های سوخت تأکید کرد که سوخت‌رسانی به جایگاهها ادامه دارد و اگر برخی از جایگاهها برای مدتی تعطیل هستند، یا در جابه‌جایی شیفت هستند یا در انتظار سوختگیری دوباره مخازن، امکان سوخت‌رسانی به مصرف‌کنندگان را فراهم کنند.
تعطیلی جایگاه‌های سوخت صحت دارد؟
در همین رابطه مدیر بازرگانی شرکت پخش فرآورده‌های نفتی نیز بخشنامه‌ها در زمینه افزایش قیمت سوخت که در فضای مجازی منتشر شده را تکذیب کرده و آن را دروغ محض خوانده است. به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، عرب‌عاملی درباره تعطیلی برخی از جایگاه‌های سوخت هم گفت: «تمامی جایگاه‌های سوخت تهران فعال است و خبرهایی مبنی بر تعطیلی کذب است.» او هم تأکید کرده که احتمالا تعطیلی برخی از جایگاهها به‌خاطر تعویض شیفت یا به‌روزرسانی جایگاه است که تعطیلی در حد چند دقیقه است و به سرعت برطرف میشود.
عرب‌عاملی گفت: «عملیات توزیع سوخت در جایگاهها مطابق معمول و به‌صورت ۲۴ ساعت شبانه‌روز انجام میشود و هیچ‌گونه برنامه تعطیلی در روزهای آینده نخواهد داشت.»
مدیر بازرگانی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی گفت: «از مردم تقاضا می‌کنیم بدون هیچ‌گونه نگرانی و در کمال آرامش و طبق روال معمول در طول مدت شبانه‌روز اقدام به سوختگیری کنند.»
تکذیب دوباره یک شایعه
مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی نیز درخصوص جزئیات طرح سقف سوختگیری و اینکه آیا قرار است تغییری در قیمت بنزین صورت بگیرد، گفت: «براساس بند هـ تبصره 14 قانون بودجه 1402، به‌منظور بهبود نظام توزیع بنزین و نفت‌گاز در کشور و کاهش قاچاق سوخت، وزارت نفت از طریق شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، مکلف شده است تدبیری اتخاذ نماید که تا پایان شهریورماه ما بتوانیم حداقل 90 درصد خودروهای بنزین‌سوز و 95 خودروهای نفت‌گازسوزمان را مجاب کنیم که از کارت‌های سوخت مختص ه خودروی خودشان استفاده کنند. به همین منظور از ابتدای سال جاری ما فرآیند تشویق مردم به استفاده از کارت شخصی را در سرلوحه کار خودمان قرار داده‌ایم و در دستور کار قرار گرفت.» به گزارش تسنیم، نژادعلی افزود: «با افزایش سفرهای تابستانی، به‌دلیل اینکه بتوانیم توزیع یکنواخت در جایگاه‌های سوخت داشته باشیم و جلوگیری کنیم از تعطیلی جایگاهها به‌دلیل اتمام سوخت، چون بار ترافیکی در جاده‌ها عملاً افزایش پیدا می‌کند و نفتکش‌های سوخت‌رسان ممکن است با تأخیر به جایگاه‌های عرضه سوخت برسند، ما در هر نوبت برداشت از کارت‌های جایگاه‌های سوخت را بین 30 تا 40 لیتر درنظر گرفته‌ایم. در این فرآیند هیچ دلیلی بر اینکه واقعاً بخواهد قیمت سوخت، بنزین و یا نفت‌گاز در جایگاه عرضه تغییر کند نیست. دولت هیچ برنامه‌ای در ارتباط با افزایش قیمت سوخت در جایگاه‌های عرضه سوخت ندارد و همچنین هیچ قانون و مصوبه‌ای هم در این راستا حاکم نیست و فقط ما به‌واسطه اینکه بتوانیم سوخت یکنواخت و یکپارچه‌ای را در همه جایگاه‌های عرضه سوخت داشته باشیم و بتواند توزیع به‌صورت یکنواخت باشد این اعمال سیاست را در جایگاه‌های عرضه سوخت پیاده‌سازی کرده‌ایم و از نظر برداشت سوخت هم برای ملت عزیز ایران هیچ محدودیتی به وجود نمی‌آورد.»
یک نماینده مجلس: دارند مردم را آماده می‌کنند
این اظهارات در حالی مطرح شد که مصطفی رضاحسینی‌قطب‌آبادی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس احتمال افزایش قیمت بنزین را تکذیب نکرده و حتی این احتمال را طرح کرده است: «به نظر می‌رسد در حال آماده‌سازی جامعه برای افزایش قیمت بنزین هستند. تصور من این است که این کار را انجام می‌دهند و آزمون و خطاها برای این بوده که جامعه را آماده کنند تا قیمت سوخت را افزایش دهند، چون همانطور که در گذشته شاهد بودیم، در این شرایط، ارزیابی در جامعه انجام می‌دهند تا بتوانند سیاست‌های خود را اعمال کنند؛ بنابراین تصور من این است که احتمال افزایش قیمت بنزین وجود دارد.»
اما سخنگوی کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم توسعه این احتمال را رد کرده و گفت: «تاکنون کمیسیون تلفیق مصوبه‌ای درباره افزایش قیمت بنزین و نحوه توزیع آن و همچنین تغییر نحوه مدل توزیع سهمیه‌بندی بنزین نداشته و اساساً بعید است جمع‌بندی نهایی کمیسیون به این سمت برود که یارانه بنزین به جای پلاک خودرو به خانوار داده شود.»
یک نماینده مجلس دیگر: هنوز تصمیم نگرفته‌ایم
محسن زنگنه در نشست خبری با اشاره به مصوبات کمیسیون تلفیق گفت: «در ماده ۳۱ لایحه برنامه مربوط به یارانه انرژی دولت تنها به این موضوع اشاره کرده که یارانه انرژی به‌طور مساوی بین آحاد مردم تقسیم شود، اما اینکه قرار است چه اتفاقی بیفتد، در لایحه چیزی نیامده است، به همین دلیل ماده ۳۱ مراعا مانده است. بر این اساس انتشار هر خبری مبنی بر مصوبه کمیسیون تلفیق درباره قیمت بنزین و حامل‌های انرژی و نحوه توزیع آن را تکذیب می‌کنم، چون هنوز تلفیق وارد بررسی این ماده نشده است. کمیسیون تخصصی تلفیق هم این موضوع را مراعا گذاشته که به‌خاطر مسائل حول این قضیه است.»
سخنگوی کمیسیون تلفیق در واکنش به انتشار خبری مبنی بر اینکه سهمیه بنزین به جای پلاک خودرو به کد ملی شهروندان تعلق می‌گیرد، گفت: «دولت در ماده ۳۱ تنها بیان داشته که یارانه انرژی به‌طور مساوی بین ایرانیان تقسیم شود اما توضیح نداده که منظور از تقسیم مساوی چیست و قرار است چگونه انجام شود. به همین دلیل ما این موضوع را در تلفیق مراعا گذاشتیم. علاوه بر این تاکنون اعضای هیئت‌رئیسه تلفیق به همراه کارشناسان مرکز پژوهش‌ها و رئیس مجلس دو جلسه با رئیس‌جمهور و معاون اول رئیس‌جمهور و برخی وزرا داشتیم که در این دو جلسه موضوع ارز، سیاست‌های ارزی و انرژی مطرح شد. با توجه به تعدد نظرات قرار بر این شد که طی روزهای آینده جلسه‌ای درباره انرژی و صرفه‌جویی انرژی و حامل‌های انرژی برگزار و تصمیم‌گیری شود، اما بعید است که جمع‌بندی نهایی تلفیق دادن سهمیه بنزین به شهروندان به جای پلاک خودرو باشد.»
زنگنه تاکید کرد: «تاکنون بحث افزایش قیمت بنزین مطرح نشده و تصمیم‌گیری هم صورت نگرفته است. درباره دادن یارانه بنزین به مردم به‌جای خودرو هم چند سال است که نظراتی مطرح میشود که به جایی هم نرسیده، کمیسیون تلفیق هم تاکنون تصمیم‌گیری در این باره نداشته و بعید است که جمع‌بندی نهایی تلفیق هم به این سمت برود که بخواهیم یارانه بنزین را به افراد و خانوارها بدهیم. البته باز هم می‌گویم تاکنون تصمیمی گرفته نشده است.»
باور کنیم یا نه؟
با اینکه برمبنای اصول اقتصادی و متناسب با افزایش نرخ تورم در کشور، افزایش نرخ بنزین امری غیرطبیعی نیست، اما این افزایش نرخ از آنجا که در طول سال‌های مختلف به‌مرور صورت نگرفته، همواره فشار مضاعفی را در زمان افزایش قیمت بر مصرف‌کنندگان تحمیل کرده است. ازسویی افزایش قیمت ناگهانی قیمت بنزین که سال ۹۸ صورت گرفت و تا پیش از آن نیز به‌طور مداوم ازسوی مسئولان تکذیب می‌شد، بر بی‌اعتمادی مردم افزوده است، حالا می‌ماند باور مردم که آیا قرار است صبح جمعه تازه بفهمند که قیمت بنزین گران شده یا نه!
راهکار وزیر نفت برای مدیریت مصرف بنزین؛ باد لاستیک و موتور خودرو را تنظیم کنید!
وزیر نفت با بیان اینکه امروز بیش از ۱۵۰ میلیون لیتر ذخائر سوخت بنزین نسبت به سال گذشته بیشتر بوده است، تصریح کرد: با مدیریتی که انجام میشود تمام جایگاهها فعال هستند و خواهش من از مردم این است که به شایعات افزایش قیمت بنزین توجه نکنند. وی ادامه داد: هیچ‌گونه بحث افزایش قیمت بنزین نه در دستور کار دولت و نه در دست مجلس شورای اسلامی است؛ بنابراین خواهش ما این است که مردم به‌هیچ‌عنوان به شایعات توجه نکنند چراکه چنین برنامه‌ای امسال در دستور کار نیست. اوجی با اشاره به اهمیت مدیریت مصرف بنزین اظهار کرد: افراد می‌توانند با تنظیم باد لاستیک و موتور خودرو میزان مصرف را کاهش دهند و با انجام این کار به خدمت‌گزاران خود برای تامین بنزین کمک کنند. وزیر نفت با تاکید بر اینکه هیچ‌گونه بحث افزایش قیمت نداریم، تصریح کرد: همه جایگاهها فعال هستند و تامین سوخت انجام میشود و تنها روی کارت جایگاه‌داران محدودیت اعمال کردیم.
یک کارشناس اقتصاد انرژی پیش‌بینی کرد؛ احتمال استمرار ناترازی بنزین برای نیمه دوم سال
یک کارشناس انرژی از زاویه‌ای دیگر به موضوع می‌نگرد: «این روزها موضوع بنزین مجدداً به صدر موضوعات برگشته است. روز گذشته وزیر نفت در جمع خبرنگاران با شدت و قوت اظهار داشت که هیچ برنامه‌ای در راستای افزایش قیمت بنزین در دستور کار دولت و مجلس وجود ندارد. این جمله البته اشتباه بزرگی بود که او بر زبان راند. او باید می‌گفت به‌عنوان نماینده دولت تاکنون برنامه‌ای برای افزایش قیمت دریافت نکرده است. او چگونه می‌تواند از زبان مجلس قول بدهد؟ همین جملات حاکی است که فشار روانی بسیار زیادی بر او وارد شده است. در این میان برخی رسانه‌ها نیز سنگ‌تمام گذاشته‌اند و مرتباً با دمیدن بر شیپور افزایش قیمت، مردم را به تنش بیشتر سوق می‌دهند. صداوسیما از شلوغی جایگاهها گزارش می‌دهد. همین باعث میشود که مردم عادی کنجکاو شده و به جایگاهها مراجعه کنند تا صرفاً یک باک جلوتر از «افزایش قیمت» باشند.»
این کارشناس در ادامه به برخی اظهارات نمایندگان مجلس نیز اشاره کرده و می‌گوید: «برخی نمایندگان مجلس هم از طرح تخصیص بنزین و یارانه به هر باک یاد می‌کنند و با طرح نابهنگام آن در این دوران آشفته، آب به آسیاب این وضعیت درهم‌جوش می‌ریزند، اما موضوع ساده‌تر از این حرف‌هاست. دولت باید اقدام بزرگی را به نام جمع‌کردن کارت‌های سوخت جایگاهها، با ملاحظه بیشتری انجام می‌داد؛ مثلاً مطمئن می‌شد تعداد هرچه بیشتری از کارت‌های المثنی به دست صاحبان خودروها رسیده است و یا در یک فرآیند تدریجی تعداد کارت‌های جایگاهها را کمتر می‌کرد. این در حالی بود که همه می‌دانستند تابستان امسال ناترازی بنزین حادث میشود. درواقع مسئله اصلی همین ناترازی است. هیچ‌کس غیر از مسئولان ارشد کشور نمی‌داند که چه میزان بنزین در پالایشگاه‌های کشور تولید میشود. میزان قطعی مصرف هم همینطور است. دولت تمامی آمارهای رسمی در این حوزه را مسدود کرده و در عین حال انتظار دارد مردم به توصیه‌های اخلاقی‌اش گوش دهند.»
او می‌افزاید: «مسئولان این وزارتخانه سعی دارند موضوع ناترازی را به حوزه سیاست‌های غیرقیمتی برای مدیریت مصرف سوخت گره بزنند. به تعبیر آنها در حوزه سیاست‌های غیرقیمتی برای مدیریت مصرف سوخت در کشور اقدام‌های مؤثری در دو سال گذشته انجام شده که ساماندهی کارت سوخت جایگاه‌داران از آن جمله است. مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی این کار را به‌مثابه توزیع یکنواخت سوخت در حوزه فرآورده‌های نفتی در مجاری عرضه می‌داند.»
این کارشناس در نقد اظهارنظر مسئولان وزارت نفت در این باره می‌گوید: «طبق آمارهای موجود، بیش از ۵۰ درصد از توزیع سوخت کشور از طریق کارت‌های سوخت شخصی و با نرخ اول انجام میشود، بیش از ۲۵ درصد نرخ دوم با استفاده از کارت سوخت شخصی بوده و حدود ۳۰ درصد نیز از طریق کارت سوخت جایگاه‌داران انجام میشود. اما ارائه این نرخ‌ها به صورت روند مشخص چندان درست به نظر نمی‌رسد. در وضعیتی که ترافیک سنگینی در جایگاهها برقرار است، این مقام ابراز امیدواری کرده که تا پایان شهریورماه امسال، به نتیجه مطلوبی در استفاده از کارت سوخت شخصی برای شفاف‌سازی میزان مصارف دست یافته شود. همین جمله حکایت دارد که از نظر او، وقت و اعصاب مردم و تمامی تبلیغات ضدکشوری در رسانه‌های خارج از کشور، اهمیتی ندارد.»
به گفته این کارشناس اقتصاد انرژی «آنچه که مشخص است اینکه میزان تولید پالایشگاه‌های کشور کفاف میزان مصرف موجود را نمی‌دهد. سال گذشته اولین سالی بود که میزان مصرف در نیمه دوم سال نیز همچنان روند افزایشی داشت و به چرخه کاهش متعارف (که همواره در نیمه دوم سال اتفاق می‌افتد) وارد نشد. اگر اوضاع به همین منوال باشد باید انتظار داشت که مشکل ناترازی بنزین برای نیمه دوم سال هم استمرار داشته باشد. واقعیت آن است که نمی‌توان مردم را همواره در صف‌های پمپ‌بنزین‌ها معطل کرد و انتظار آرامش داشت. به هر حال هنوز معلوم نیست که برنامه سیاستگذاران برای مقابله با این وضعیت چیست. یک نگاه مثبت می‌تواند این باشد که مردم این بار قول‌های دولتمردان را باور کنند که قرار نیست بنزین در امسال گران شود. یک معنای این گزاره می‌تواند این باشد که آسایش خیال از یک وجه بر مردم حاکم است. اگر چنین باشد، تحمل صف و صرف وقت راحت‌تر خواهد بود.»
بنزین دبه‌ای ۴۰۰ هزار تومان!
یک سیاستگذاری ناقص در سیستان‌وبلوچستان تبعات عجیبی را به بار آورد
همزمان با سهمیه‌بندی که در بنزین خودروهای سواری انجام شد، سیستان‌وبلوچستان هم با همان شکل سهمیه‌بندی شد، اما با یک تفاوت. ماجرا از آن قرار بود که به دلیل قاچاق سوخت در این استان، دولت سیاستی متفاوت را از همان آغاز اعمال کرد و سقف سوختگیری روزانه بنزین در این استان را به ۶۰ لیتر در روز محدود کرد و اجازه سوختگیری با نرخ آزاد را نیز از مصرف‌کنندگان گرفت. به همین دلیل عجیب نبود که زیر هر تابلو در شهرهای این استان، «بنزین موجود است»، یک عبارت تکراری باشد.
یک منبع آگاه با اشاره به وسعت این استان و نامتناسب بودن چنین تصمیمی می‌گوید: «وسعت استان بسیار بیشتر از سایر استان‌هاست؛ شمال تا جنوب استان بیش از ۹۰۰ کیلومتر است و روزانه فقط ۶۰ لیتر امکان سوختگیری (بنزین سهمیه‌ای) وجود دارد. در این حالت، بسیاری از افرادی که در استان قصد دارند فرضاً از شمال استان به چابهار بروند، مجبور هستند پس از تمام شدن سهمیه بنزین روزانه، متوقف شده و پس از ۱۲ شب سهمیه روز بعد را دریافت کرده و به مسیر خود ادامه دهند.»
او در ادامه یادآور میشود: «علاوه بر اینکه در استان سیستان‌وبلوچستان، خرید بنزین خارج از سهمیه وجود ندارد و این سبب شده تا هزینه خرید بنزین، با نرخ آزاد و به صورت دبه ۲۰لیتری، سرسام‌آور باشد، قیمت‌ها در شمال و جنوب استان متفاوت است. البته قیمت آن بستگی دارد که چه مقدار بنزین را افراد می‌توانند از مرز جابه‌جا کنند که همین مسئله بر قیمت بنزین خارج از جایگاه‌های بنزین تأثیر می‌گذارد. به‌عنوان نمونه در زابل یک دبه ۲۰ لیتری، ۳۰۰هزار تومان و در چابهار بیش از ۴۰۰هزار تومان است و افراد برای اینکه بتوانند به مسیر خود ادامه دهند مجبور هستند که این ارقام را برای خرید بنزین خارج از سهمیه بپردازند.»
این منبع آگاه که به سیاستگذاری دولت منتقد است، ادامه می‌دهد: «قاچاق سوخت از مرز را بهانه قرار داده‌اند، اما اگر بخواهید به‌طور معمول نیز از بنزین موردنیاز خود استفاده کنید، امکانپذیر نیست و تنها استفاده‌ای که می‌توانید از بنزین دولتی داشته باشید، با کارت بنزین خودتان است و به‌هیچ‌وجه به پلاک‌های ثبتی خودرو در سایر استان‌ها در هیچ نقطه‌ای از جایگاه‌های سوخت سیستان‌وبلوچستان، حتی یک لیتر بنزین نمی‌دهند. از همان ابتدا سهمیه‌بندی سوخت در استان همزمان با کل کشور آغاز شد، مردم استان نارضایتی‌های خود را اعلام کردند و حتی این موضوع رسانه‌ای شد و دولتی‌ها وعده افزایش سهمیه سوخت استان را طرح کردند، اما تاکنون این وعده‌ها عملی نشده است.»
اعتماد
