صدها بزرگمرد ایرانی در این مدرسه در قلب استانبول آموزش دادند و آموزش دیدند+قدیمی ترین عکس منتشر نشده از این مدرسه

موبنا- پیش از مدرسه رشدیه ، « دارالفنون » -که از آن بعضاً به اشتباه با عنوان اولین مدرسه ایرانی یاد می‌شود- نیز وجود داشته ولی دارالفنون، آموزش عمومی نداشته و بیشتر با هدف آموزش عالی به شمار می‌رفته است. در ایران، مدارسی هم وجود داشتند که مخصوص دانش‌آموزان خارجی ساکن در ایران بود که آن هم عمومیت نداشت. پیش از مدرسه رشدیه، آموزش‌های ابتدایی در مکتب خانه‌ها پیگیری می‌شده است.

مدرسه ایرانیان استانبول در همان سال نخست صاحب نظام‌نامه‌ای جامع در 110 ماده شد و دو انجمن با نام‌های «تحصیلی» و «اداره مدرسه» برای امور آن تشکیل شد. با توجه به اینکه بسیاری از دانش‌آموزان در خانواده‌هایی زندگی می‌کردند که آن زمان از نظر مالی ضعیف بوده‌اند انجمن اداره مدرسه برای آنها غذای مناسب تهیه می‌کرد تا حداقل امکان بهره بردن از یک وعده غذایی مطلوب در مدرسه را داشته باشند. همچنین اعضای انجمن تهیه لباس و کمک‌های دیگر را نیز برای دانش‌آموزان در دستور کار قرار می‌دادند.

حسین عبدی رکن‌آبادی که اکنون مدیر مدرسه ایرانیان استانبول است در گفت‌و‌گو  با رکنا می‌گوید: در حال حاضر این مدرسه با نام «مجتمع فجر ایرانیان استانبول» مشغول فعالیت است. مدرسه‌ای که بخشی از خاک ایران در ترکیه به حساب می‌آید و تحت کنوانسیون وین متعلق به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران است. البته مجتمع زیر نظر سرپرستی مدارس ایرانی و مرکز امور بین الملل وزارت آموزش و پرورش ایران اداره می‌شود. مدرسه‌ ایرانیان استانبول در طول تاریخ حداقل سه بار به طور کامل در آتش سوخت و بارها تخریب شد، ولی یکی از شگفتی‌ها این است که از سال تأسیس تا کنون، هیچ‌وقت تعطیل نشده و مدام در آن فعالیت‌های آموزشی در جریان بوده است. علاوه بر مدرسۀ استانبول، آموزش و پرورش ایران در آنکارا و آنتالیا هم مدرسه دارد.

این مدرسه، معلم‌های خارق‌العاده و اثرگذاری در طول تاریخ داشته است که از جمله آنها می‌توان به جبار باغچه‌بان مؤسس اولین مهد کودک و مدرسه ناشنوایان ایران، شیخ احمد روحی و آقاخان کرمانی، از بزرگان مشروطه ، صادق رضازاده شفق، مدیر روزنامۀ شفق و عضو هیأت نویسندگان اساسنامه تاسیس سازمان ملل، ممتازالدوله، رئیس سومین و پنجمین دوره مجلس شورای ملی ایران و رئیس شورای معارف وزیر دولت‌های مختلف، مجتبی مینوی، یکی از ادیبان تأثیرگذار ایرانی، میرزا طاهر و میرزا مهدی تبریزی، سردبیر و مدیر روزنامه اختر، میرزا حبیب اصفهانی نخستین نویسنده دستور نوین زبان فارسی و و دکتر عبدالرسول خیام‌پور، نویسنده رسم‌الخط نوین فارسی و بسیاری بزرگان دیگر، اشاره کرد. غلامحسین شکوهی که لقب پدر علم تعلیم و تربیت را داراست و اولین وزیر آموزش و پرورش بعد از انقلاب است نیز در این مدرسه درس داده است.

این عکس قدیمی که در اختیار رکنا قرار گرفته است، قدیمی ترین عکس از مدرسه تاریخی ایرانیان استانبول است. گفته می شود این عکس مربوط به دومین سال تأسیس مدرسه است و شواهدی همچون حضور میرزامحسن خان معین الملک و حاجی زین العابدین مراغه ای صحت این موضوع را تقویت می کند

عبدی رکن‌آبادی در ادامه با اشاره به نام برخی از دانش‌آموزان نامدار که در این مدرسه درس خوانده‌اند می‌گوید: در سال‌های اولی که مدرسه تشکیل شد، دانش‌آموزی به نام میرزاحسین دانش در مدرسه تحصیل می‌کرده است که بعداً از ادیبان و نویسندگان چیره‌دست ترکیه و معلم ادبیات فارسی، عرب و فرانسه شاهزادگان عثمانی می‌شود. حتی ذکر شده است که او در سفرهای این افراد به فرانسه همراهی‌شان می‌کرده و آموزش‌هایش به شاهزادگان تعطیل نمی‌شده است. حسین دانش کتاب‌های بسیار زیادی در زمینه ادبیات در تاریخ ترکیه دارد. همچنین سرلشکر محمود امین نیز در این مدرسه درس خوانده است.میرزاشفیع امین‌التجار، پدر هم‌او بود که ساختمان فعلی مدرسه را برای به جهت افزایش سرانه آموزشی برای مدرسه خریداری کرد. محمود امین، بعد از فارغ التحصیلی، به ارتش عثمانی پیوست و رهبر توپخانه مصطفی کمال ( آتاتورک ) در نبرد گالیپولی (چناق قلعه) شد. او بعداً به ایران آمد و به درجه سرلشگری نائل شد. وی در نبرد با متفقین و اشرار در مناطق غربی و جنوب شرقی ایران بسیار تأثیرگذار بوده و در نهایت هم در مسیر حفظ آرامش کشور به شهادت رسید. این مدرسه در دوره‌ای پایگاه تهیه و انتشار نشریات و کتاب‌های مهم و تأثیرگذاری بوده و در برهه‌ای نیز پایگاه فکری نهضت مشروطه ایران محسوب می‌شده است. با این اوصاف گردآوری، انتشار و تحلیل اسناد تاریخی این مدرسه مهم و ثبت ملی و بین‌المللی میراث آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

مدیر مجتمع فجر ایرانیان استانبول با اشاره به اینکه در حال حاضر این مدرسه 360 دانش‌آموز دارد، می‌گوید: در راستای سیاست‌های مرکز امور بین‌الملل و بخصوص هدف جذب حداکثری، توسعه کمّی و کیفی مدارس، ارتقای دیپلماسی آموزشی و تقویت هویت ایرانی و اسلامی، در دو سال اخیر تعداد دانش‌آموزان مدرسه بیش از دو برابر شده است. اکثر این دانش‌آموزان ایرانی هستند. تعدادی دانش‌آموز اتباع از کشورهای تاجیکستان، روسیه و افغانستان هم در مدرسه وجود دارد. این مدرسه امروز از پایه اول ابتدایی تا پایه دوازدهم را پوشش می‌دهد؛ ولی در بسیاری از مقاطع تاریخی فقط دوره ابتدایی داشته است.

عبدی رکن‌آبادی با اشاره به اینکه دولت و شهرداری ترکیه مشارکتی در تعمیرات و سایر موارد رسیدگی به مدرسه ندارد، می‌گوید: ساختمان زیبای مدرسه در منطقه استراتژیک قلب استانبول، حدود 147 سال قدمت دارد. به لحاظ ساختمانی، این بنا جزء میراث فرهنگی ترکیه به حساب می‌آید و ما اجازه مداخله بدون مجوز شهرداری در ساختمان را نداریم.

او در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: در برهه‌ای از تاریخ، ساختمان این مدرسه چند سالی به «مریض‌خانه مظفری» تخصیص یافت و کادر مدرسه و دانش‌آموزان به ساختمان دیگری منتقل شدند. رئیس مریض‌خانه در سال 1313 نامه‌ای به دولت ایران با این مضمون ارسال کرد که ساختمانی که ما در آن مستقر شده‌ایم آنچنان مستهلک است که دیگر نمی‌توان در آن ادامه فعالیت داشت. یک سال بعد مدرسه به این ساختمان برگشت. حال شما می‌بینید که بعد از 90 سال، ما همچنان در همین ساختمان هستیم و تعداد قابل توجهی هم دانش‌آموز داریم!

حسین عبدی رکن‌آبادی با اشاره به اینکه به دلیل محدودیت‌ها، هنوز موفق به انتقال مدرسه به جای دیگری نشده‌ایم، می‌گوید: در این خصوص تلاش‌های زیادی شده است و سالیان گذشته این پرونده بارها و بارها باز شده و بعد از پیگیری فراوان بسته شده و چند مرتبه بودجه ساخت مدرسه در زمین 3000 متری موسوم به «فندق‌زاده» (که تحت مالکیت مدرسه است)، تأمین شده است. هم اکنون نیز موقعیت خوبی برای ساخت، تهاتر و یا حتی خرید وجود دارد و امیدواریم طی گشایش‌های سیاسی و سفر رئیس جمهوری به ترکیه، این موضوع نیز حل شود.

او در ادامه می‌گوید: اگر چه ساختمان مدرسه آنقدر مقاوم است که طی 140 سال اخیر، به خوبی دوام آورده و حتی زلزله سال 1999 دوزجه نیز روی آن تاثیر جدی نداشته؛ ولی شرط احتیاط آن است که دانش‌آموزان و کادر مدرسه به فضای آموزشی بهتری منتقل شوند.

همه دانش آموزان مدرسه ایرانیان استانبول از لحاظ مالی برخوردار نیستند / آسیب اجتماعی بین این بچه ها وجود دارد

مدیر مدرسه ایرانیان استانبول در ادامه می‌گوید: همه کسانی که در این مدرسه تحصیل می‌کنند از لحاظ مالی برخوردار نیستند و بالعکس، آسیب‌های بسیاری با خودشان به همراه دارند. بعلاوه برخی از بچه‌هایی که وارد استانبول می‌شوند، تک والد هستند. همچنین مسائل و دردسرهای مهاجرتی و شوک غربت و تغییرات فرهنگی است که آنها را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. در یک کلاس، طیف گسترده‌ای از دانش‌آموزان درس می‌خوانند. اوضاع تورم بی‌سابقه اکنون ترکیه، از غنی‌ترین دانش‌آموزان تا فقیرترین آن‌ها را تحت تأثیر قرار داده است. همچنین از فرهنگی‌ترین خانواده‌ها گرفته تا کسانی که نیاز است از نظر فرهنگی روی آنها بیشتر کار شود، از کسی که به کلی از ایران دل بریده تا کسی که عاشق ایران است و… در این مدرسه حضور دارند. این مسائل، کار ما را در زمینه‌های مختلف دشوار می‌کند. روی همین حساب، با وجود نبود مرکز مشاوره در مدرسه، کادر اندک مدرسه با همکاری مسئولان محترم سرپرستی مدارس ایران و مرکز امور بین الملل وزارت متبوع، به طور ویژه تلاش می‌کنند مهارت‌های لازم برای مواجهه با مشکلات را به بچه‌ها بدهند و علاقه بچه‌ها را نیز نسبت به ایران و فرهنگ ایرانی از طرق مختلف بیشتر کنند. در این راستا تلاش می‌کنیم ضمن تبدیل رنج‌ها به موقعیت همدلی و تاب‌آوری و تغییر آسیب‌ها به فرصت‌های یادگیری و توسعه شخصی، به گونه‌ای با بچه‌ها برخورد کنیم که وقتی سال‌ها بعد اسم ایران را می‌شنوند، یاد مدرسه‌ای ایرانی بیفتند که آنجا به آنها خوش می‌گذشته و چیزهای جدید می‌آموختند. در واقع کادر مدرسه تلاش می‌کنند هر دانش‌آموز را یک سفیر اجتماعی آینده برای ایران در نقطه‌ای از دنیا در نظر بگیرند.

پرورش دانش آموزان در مدرسه ایرانیان استانبول مهم تر از آموزش است / این مدرسه دانش آموزانی با والدینی که مشکلات سیاسی در ایران دارند نیز دارد

رکن آبادی تاکید می‌کند: در مجتمع فجر ایرانیان استانبول، جشن، بازارچه‌ و رویداد‌های مشارکتی زیادی برگزار می‌شود. در واقع ما هر چیزی را بهانه می‌کنیم تا دانش‌آموزان را به مشارکت، شادی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی دعوت کنیم و این‌گونه مهارت‌ها را هم افزایش ‌دهیم. حتی ما در مدرسه، دانش‌آموزانی داریم که خانواده هایشان با مشکلات سیاسی در داخل ایران مواجه هستند؛ بنابراین، ایجاد نگاهی مثبت به میهن در نظر فرزندان آنها، یکی از کارهای دشواری است که بر عهده ما است. برای همین بخصوص بر فعالیت‌های جذاب مبتنی بر خوانایی موشکافانه و سنجش‌گرانه و نویسایی منطقی و اثربخش فارسی متمرکز می‌شویم و سعی می‌کنیم این حلقه وصل محکم را حفظ و تقویت کنیم. وی می‌گوید: برای دانش‌آموزانی که مشکلات اقتصادی دارند نیز سعی می‌کنیم مهارت‌های زندگی و بخصوص سواد مالی را آموزش دهیم. همچنین تلاش می‌کنیم آنها را وارد چرخه یادگیری کارآفرینی کنیم. وی می افزاید در سال آینده کادر پرتلاش مدرسه سعی دارند این فعالیت‌ها منسجم شده و گروه‌های بیشتری از دانش‌آموزان را تحت پوشش قرار دهند و در حقیقت هر فراگیری با مهارتی افزوده سال تحصیلی را به پایان برساند.

عبدی رکن‌آبادی با اشاره به اینکه وقتی به تاریخ مدرسه نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که مجتمع فجر ایرانیان استانبول همیشه کانون اجتماع ایرانیان بوده و بیش از هر نهاد دیگری روی فرهنگ ایرانیان مقیم استانبول تاثیر گذاشته است، می‌گوید: وقتی دانش‌آموزان سال‌های دور مدرسه را در همایش‌های مختلف دعوت می‌کنیم، این مهم بر ما بیشتر روشن می‌شود. بین آنها افرادی هستند که مشکلاتشان در مدرسه حل شده و سیستم آموزشی پشتشان ایستاده است. بچه‌های دیروزِ این مدرسه، شاید فارسی صحبت کردن را فراموش کرده باشند، ولی بسیاری از شعرها و نثرهای فارسی را که در این مدرسه آموخته‌اند فراموش نکرده‌اند؛ لذا آن‌ها به هرچیزی که از طرف ایران به سمتشان روانه شود و هر چیزی که بوی وطن بدهد احترام می‌گذارند.

نمای فعلی مدرسه ایرانیان استانبول پس از گذشت 147 سال از زمان ساخت

رکن آبادی می‌افزاید: آمار رسمی اداره مهاجرت دولت ترکیه نشان می‌دهد اینجا، حدود هشت هزار دانش‌آموز ایرانی در سن تحصیل با اقامت توریستی وجود دارد. با یک حساب سر انگشتی متوجه می‌شویم که به همین میزان دانش‌آموز با انواع دیگر اقامت از جمله اقامت ملکی، دائم، کاری، تحصیلی و… هم داریم. این در حالی است که مدارس ایرانی استانبول، آنکارا و آنتالیا با حداکثر ظرفیت خود کمتر از 600 نفر دانش‌آموز را به طور کامل از نظر تحصیلی حمایت می‌کنند و رقمی حدود 300 نفر را هم به عنوان مهمان در امتحانات می‌پذیرند. این برای ما خیلی غم انگیز است که نمی‌توانیم تعداد بیشتری دانش‌آموز را تحت پوشش قرار دهیم.

بعضی دانش آموزان ایرانی در استانبول برای رسیدن به مدرسه ایرانیان استانبول 5 ساعت در راه هستند

وی می‌گوید: استانبول مساحتی حدود هفت برابر تهران دارد و جا به جایی و سفر درون شهری برای بسیاری از دانش‌آموزان برای رسیدن به مدرسه با توجه به ترافیک و بُعد مسافت دشوار است. ما دانش‌آموزانی داریم که هر روز پنج ساعت فقط در مسیر رفت و برگشت مدرسه هستند و هر روز بخشی از مسیر را با کشتی، بخشی را با تراموا، بخشی را با دولموش و متروبوس و… طی می‌کنند تا به مدرسه برسند.

وی می‌افزاید طی دوسال گذشته موفق شدیم با مجوز سرپرستی محترم خدمات جدیدی در قالب آنلاین و ترکیبی برای دانش‌آموزانی که در نقاط دور و حومه شهر و سایر شهرها هستند تدارک ببینیم و از جمله امکانات این مدرسه با توجه به شرایط آنلاین، این است که دانش‌آموزان ایرانی مدارس ترکیه می‌توانند هم زمان از این مدرسه نیز مدرک تحصیلی ایرانی دریافت نمایند. اما ‌ای کاش روزی با همکاری دولت ایران و ترکیه بتوانیم شعب مختلفی از مدرسه را در استانبول داشته باشیم تا جمعیت بیشتری از دانش‌آموزان را تحت پوشش قرار دهیم و آن‌ها را برای دنیایی بهتر آماده کنیم. به علاوه ما در این شهر املاک فراوانی داشته‌ایم که در طول تاریخ از دست رفته‌اند. هم اکنون نیز اسناد 6 مورد از آنها مشخص است و 4 مورد هنوز در اختیار مدرسه است و ملک مهمی همچون خانه تاریخی سفیرکبیر ایران در عهد عثمانی از دست ما خارج شده است و اکثر املاک و حتی ساختمان فعلی مدرسه نیز درگیر مسائل قضائی و دادگاه‌های طاقت‌فرسا هستند.

معلم های این مدرسه با حقوق ریالی و تورم ترکیه در حال زندگی هستند

او از طرفی می افزاید گرچه تا چندسال قبل قاطبه کادر آموزشی مورد نیاز مدرسه از طریق اعزام متمرکز مأموران دولت تأمین می‌شد، اکنون اکثر معلمان فرهیخته این مدرسه با نهایت همدلی و دلسوزی، اما با دریافت حقوق ریالی ایران مشغول به کار هستند. به عبارتی اداره زندگی آنان با اوضاع تورم شدید ترکیه کم از معجزه ندارد.

مدیر مدرسه ایرانیان ترکیه در ادامه با مقایسه سیستم آموزشی ایران با ترکیه می‌گوید: دیپلم ایرانی در بسیاری از کشورهای دنیا، ارزش بالایی دارد. دلیل آن هم دقت نظر معلم‌ها در تدریس به ویژه در علوم پایه است. همچنین شیوه برگزاری امتحانات متمرکز در پایان بعضی از دوره‌های تحصیلی و همچنین هنگام دریافت دیپلم، سطح آموزشی ایران را با سایر کشورها متفاوت می‌کند.

او می‌افزاید: اما در سمت دیگر از سال 1998 ایران در مجموعه مطالعات تیمز و پرلز مشارکت دارد و ترکیه هم از سال 2011 این مشارکت را آغاز کرد. ترکیه بعد از اینکه برای نخستین بار در این مطالعه شرکت کرد، تلاش کرد تا نواقصی را بخصوص در زمینه رعایت استانداردهای آموزشی و تأمین عدالت در این زمینه در تمام مدارس کشور مرتفع کند.

کیفیت تحصیل در روستاهای دور افتاده ترکیه مشابه شهرهای بزرگ مثل استانبول است

رکن آبادی تاکید می‌کند: وقتی با مسئولان اداره ملی آموزش استانبول صحبت می‌شود، به این موضوع افتخار می‌کنند که کیفیت تحصیل در مدارس روستاهای دورافتاده ترکیه با مدارس دولتی شهر استانبول در حد رعایت استانداردهای آموزشی تقریبا یکسان است.

دستخط مستخدم یک مدرسه با دستخط رئیس دپارتمان دانشگاه استانبول فرق ندارد

وی گفت: به عنوان نمونه، دستخط مستخدم مدرسه ما با دستخط رئیس دپارتمان دانشگاه استانبول برای کسی که آن را می‌بیند متفاوت جلوه نمی‌کند. علت هم این است که اینها روزانه به مسائلی مثل خط و برخی مهارت‌های اولیه می‌پردازند. همچنین از مهدکودک مهارت‌های زندگی و شهروندی را با برنامه‌ای مدون آموزش می‌دهند.

با تغییر یک کتاب درسی در ترکیه، معلم ها گاها موظف می شوند 600 ساعت آموزش ببینند

او در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: صرفنظر از جایگاه نسبتا مساعد معیشتی معلمان در میان مشاغل ترکیه و دریافت پاسپورت سبز برای معلم و خانواده وی پس از رسیدن به رتبه ارشد، اینجا اهمیت ویژه‌ای به آموزش معلمان داده می‌شود و وقتی یک کتاب درسی در ترکیه عوض می‌شود، شاهد این هستیم که گاهی تا 600 ساعت آموزش برای معلم‌ها در نظر می‌گیرند! انواع و اقسام نظارت‌های آموزشی روی مدارس ترکیه وجود دارد و خیلی جدی، نوع تدریس معلم‌ها را رصد می‌کنند. گرچه در پایان پایه هشتم یک آزمون هماهنگ به نام LGS وجود دارد و آزمون سراسری ورود به آموزش عالی برای دانش‌آموزان ترکیه خیلی دشوار است، اما در عین حال آموزش‌های دانش‌آموزان نیز راحت و بدون هیچ استرسی درباره آزمون‌های هماهنگ و نهایی حتی تا پایه دوازدهم برگزار می‌شود و همین چند مورد به ظاهر ساده، ره‌آورد‌های خوبی برای دانش‌آموزان دارد.

رکن آبادی در پایان ضمن تأکید بر لزوم توجه ویژه به سیاستگذاری کلان برای مدرسه مؤثری همچون مدرسه ایرانیان استانبول و بخصوص در مسائل یادشده، پیشنهاد می‌دهد با توجه به تجارب تاریخی مربوط به «انجمن خیریه ایرانیان استانبول» طی 80 سال اخیر، بنیاد مستقلی از خیرین بین المللی برای همیاری و پوشایی امور مدارس خارج کشور و مدیریت خط مشی بلندمدت این مدارس تشکیل شود و سطح سرپرستی مدارس تا رایزنی آموزشی ارتقا یابد و ابراز امیدواری می‌کند در قوانین و رویه‌هایی همچون سربازی و پذیرش رشته‌های خاص بازنگری شود تا خروج بی‌رویه و بی‌برنامه دانش‌آموزان ایرانی بهبود یابد.

رکنا