حقایق جالب درباره جعبه سیاه هواپیما
جعبه سیاه دستگاه نارنجی‌رنگی در هواپیماها است که به بازرسان و شرکت‌های هواپیمایی کمک می‌کند تا علت وقوع سوانح هوایی را مشخص کنند.
موبنا- وقتی مردم بلیط هواپیما خریداری می‌کنند و وارد کابین مسافری می‌شوند، به هیچ عنوان به دستگاهی به نام جعبه سیاه فکر نمی‌کنند. این جعبه از بخش‌های مهم هر هواپیمایی است و وقتی سانحه‌ای رخ می‌دهد، یکی از اولین اقدامات کشورها جست‌وجو برای یافتن آن است. اکثر هواپیماها مجهز به دو جعبه سیاه هستند که اطلاعات مربوط به پرواز را ثبت می‌کنند.
سقوط چند هواپیمای مسافربری پس از جنگ جهانی دوم باعث شد که دکتر «دیوید وارن» (David Warren) دانشمند استرالیایی، دستگاهی برای ثبت اطلاعات هواپیما اختراع کند. نمونه اولیه‌ای که او در اواخر دهه ۱۹۵۰ طراحی کرد، در نقاط مختلف جهان مورد استقبال قرار گرفت. امروزه نصب جعبه سیاه در تمام هواپیماهای بزرگ در سراسر دنیا اجباری است و سهم بزرگی در ایمنی هوایی دارد.
«ضبط‌کننده الکترونیکی اطلاعات پرواز» که با نام «جعبه سیاه» شناخته می‌شود، کلیه اطلاعات پرواز را ضبط می‌کند. کارشناسان از این دستگاه برای بررسی سانحه هوایی استفاده می‌کنند و از اطلاعات آن برای پیشگیری از حوادث مشابه و ارتقای سطح ایمنی هواپیماها بهره می‌برند.
جعبه سیاه فقط مختص به هواپیما نیست و در دنیای مدرن امروز بسیاری از خودروهای خارجی جدید مجهز به تکنولوژی مشابه جعبه سیاه هستند. در این خودروها از «ضبط‌کننده اطلاعات رویداد» (EDR) استفاده می‌شود. این دستگاه که با هدف نظارت و ارزیابی سیستم ایمنی خودرو طراحی شده است، اطلاعات فنی خودرو و سرنشینان را در زمان کوتاهی از قبل، حین و پس از تصادف ثبت می‌کند.
انواع جعبه سیاه
جعبه‌های سیاه در دو مدل ارائه می‌شوند که هرکدام نوع متفاوتی از اطلاعات را جمع‌آوری می‌کنند. این جعبه‌ها معمولاً در قسمت دم هواپیما قرار می‌گیرند؛ چراکه این بخش در زمان سقوط کمترین آسیب را می‌بیند.
«ضبط‌کننده اطلاعات پرواز» (FDR) به کلیه دستورالعمل‌هایی اختصاص دارد که از طریق سیستم‌های الکترونیکی ارسال می‌شوند. این ضبط‌کننده، عوامل مختلفی مانند سرعت هواپیما، ارتفاع، عملکرد موتور و… را ثبت می‌کند.
«ضبط‌کننده صدای کابین خلبان» (CVR) نه تنها به صدای خلبانان، بلکه به هرگونه صدا در مجاورت آن‌ها اختصاص دارد. تماس بین خلبان و برج مراقبت، صدای اخطار و آژیرهای هواپیما، صدای انفجار و غیره از جمله مواردی هستند که در این ضبط‌کننده ذخیره می‌شوند.
ظرفیت ذخیره‌سازی اطلاعات در جعبه سیاه
اطلاعات پرواز و کابین خلبان به‌شکل دیجیتال روی بردهای حافظه جعبه‌های سیاه قرار می‌گیرد. حداقل دو ساعت از صدای کابین خلبان و حداکثر ۲۵ ساعت از اطلاعات پرواز در جعبه سیاه به ثبت می‌رسد. اطلاعات جدید به طور مداوم جایگزین اطلاعات قدیمی می‌شود.
رنگ جعبه سیاه
جعبه‌های سیاه در واقع سیاه نیستند و به رنگ نارنجی روشن هستند. در صورت سقوط هواپیما احتمال دارد که جعبه سیاه به اطراف یا آب دریا پرتاب شود و شناسایی آن آسان نباشد. رنگ خاص این جعبه‌ها همراه با نوارهای بازتابنده روی دستگاه، به محققان کمک می‌کند تا آن‌ها را پس از سانحه به‌راحتی پیدا کنند.
علت نام‌گذاری جعبه سیاه
اصطلاح جعبه سیاه در جنگ جهانی دوم بر سر زبان‌ها افتاد؛ زمانی که نیروهای بریتانیایی وسایل الکترونیکی خود را در جعبه‌های سیاه قرار می‌دادند. علاوه بر این، برخی معتقدند که علت این نام‌گذاری به رنگ‌آمیزی سیاه ضبط‌کننده‌های اولیه مربوط می‌شود. عده‌ای نیز فکر می‌کنند که به دلیل نیم‌سوز شدن دستگاه در آتش‌سوزی‌های ناشی از سانحه، جعبه سیاه نامیده شده است.
ویژگی‌های جعبه سیاه
جعبه‌های سیاه به شکلی ساخته می‌شوند که بیشترین مقاومت را در برابر سوانح داشته باشند. در واقع، هر دو ضبط‌کننده پرواز طبق مقررات بین‌المللی باید بتوانند در بدترین سوانح هوایی همچنان سالم باقی بمانند.
در برخی حوادث، جعبه سیاه هواپیما هرگز پیدا نمی‌شود؛ در نتیجه، کارشناسان نمی‌توانند علت سقوط را تشخیص دهند. از آنجا که صرفاً با دسترسی فیزیکی به جعبه سیاه امکان پردازش اطلاعات آن وجود دارد، این موضوع به یکی از معایب اصلی این دستگاه تبدیل شده است.
بدنه جعبه سیاه از جنس تیتانیوم است و مقاومت بالایی در برابر ضربه دارد. همچنین این جعبه می‌تواند دمایی به بزرگی ۱,۱۰۰ درجه سانتی‌گراد را تحمل کند. در صورتی که جعبه سیاه به داخل دریا بیفتد، تا عمق ۶,۰۰۰ متری زیر آب در برابر فشار آسیبی نمی‌بیند. در صورت سقوط هواپیما در دریا، ضبط‌کننده‌های پرواز می‌توانند برای حداقل ۳۰ روز سیگنال مکان‌یاب منتشر کنند.
جعبه‌های سیاه پس از طی آزمایش‌های دقیق و سنگین، اجازه نصب در هواپیما را پیدا می‌کنند؛ از جمله این آزمایش‌ها می‌توان به مقاومت در برابر آب نمک، مواد شیمیایی، ضربه، فشار آب دریا، آتش‌سوزی و غیره اشاره کرد.
جعبه سیاه عمر بسیار زیادی دارد و می‌توان پس از سانحه هوایی مجدداً از آن استفاده کرد.
زبان جعبه سیاه
سازمان بین‌المللی هوانوردی (ایکائو)، زبان انگلیسی را زبان رسمی هوانوردی معین کرده؛ بنابراین، جعبه سیاه به زبان انگلیسی است. از آنجا که فرانسوی‌های زیادی در صنعت هواپیمایی حضور دارند، زبان فرانسوی را می‌توان زبان دوم جعبه سیاه دانست.
روی بدنه جعبه‌های سیاه جمله‌ای به زبان انگلیسی و فرانسوی حک شده است که هشدار می‌دهد: «ضبط‌کننده پرواز؛ باز نکنید» (Flight Recorder Do Not Open)
بعد از پیدا کردن جعبه سیاه چه اتفاقی می‌افتد؟
زمانی که جعبه سیاه به دست بازرسان و کارشناسان می‌رسد، اطلاعات آن در آزمایشگاه دانلود می‌شود و مورد بررسی قرار می‌گیرد.
در صورتی که ضبط‌کننده اطلاعات پرواز دچار آسیب نشده باشد، با اتصال آن به سیستم بازخوانی می‌توان اطلاعات اصلی را استخراج کرد. این فرایند زمان‌بر که چندین هفته یا ماه طول می‌کشد، با کمک نرم‌افزارهای خاصی انجام می‌شود که شرکت سازنده جعبه سیاه در اختیار کارشناسان می‌گذارد.
در اکثر مواقع، ضبط‌کننده‌های اطلاعات پرواز دچار فرورفتگی یا سوختگی می‌شوند. در این موارد، بردهای حافظه برداشته و تمیز می‌شود. سپس برد حافظه را به یک ضبط‌کننده با نرم‌افزار مخصوص متصل می‌کنند تا بازیابی اطلاعات صورت بگیرد.
کجارو