زرآوند؛ یک گیاه عجیب و درمانگر که می‌تواند بسیار خطرناک باشد! (+عکس)

موبنا؛ محمدمهدی حیدرپور – زرآوند با نام علمی Aristolochia یک گیاه علفی از خانواده Aristolochiaceae با حدود 400 گونه مختلف است که فواید متنوعی برای سلامت انسان به همراه دارد.

قسمت هایی از گیاه که بالای زمین و ریشه رشد می کنند، از دیرباز به منظور تهیه دارو کاربرد دارند. نام علمی دو گونه دارویی از آن که در بازار دارویی هند و ایران عرضه می‌ شوند، ‌Aristolochia longa (بومی جنوب اروپا و در بازار دارویی هند زرآوند طویل نامیده می‌شود) و ‌Aristolochia rotunda (تحت عنوان زرآوند گرد) هستند.

در طب سنتی ایرانی به‌ طور کلی نوع طویل بیشتر مطرح است و به منظور تهیه مرهم مورد استفاده قرار می گیرد.

زرآوند برای جلوگیری از تشنج، افزایش میل جنسی، تقویت سیستم ایمنی و شروع قاعدگی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. برخی از مواد موثره این گیاه در عین حال برای درمان مارگزیدگی، درد روده، درد کیسه صفرا، آرتریت، نقرس، درد مفاصل (روماتیسم)، اگزما، کاهش وزن و بهبود زخم (خصوصا زخم های دیابتی) تاثیرگذار هستند.

با وجود تمام مزایای فوق و تولید انواع محصولات موضعی که زرآوند ترکیب اصلی آنها به شمار می رود، دانشمندان هنوز به اطلاعات دقیقی در خصوص مکانیسم عمل این گیاه دست نیافته اند.

موارد استفاده و اثربخشی

– برانگیختگی جنسی

– کمک درمان احتمالی تشنج

– تقویت سیستم دفاعی بدن

– القای قاعدگی

– درد کیسه صفرا

– آرتروز

– نقرس

– درد مفاصل (روماتیسم)

– بیماری های پوستی همچون اگزما

– کاهش وزن

– زخم ها به خصوص زخم های دیابتی

البته همچنان به طراحی و اجرای مطالعات انسانی بیشتری برای ارزیابی هرچه دقیق تر اثربخشی زرآوند نیاز است. همچنین لازم به ذکر است که با اطلاعات موجود و دانش پزشکی حال حاضر، مصرف خوراکی زرآوند به هیچ عنوان توصیه نمی شود.

دیده شده که مصرف خوراکی زرآوند با خطرات مختلفی همراه است. این گیاه حاوی آریستولوچیک اسید است که نه تنها برای کلیه ها سمی است، بلکه احتمالا باعث سرطان هم می شود. استفاده خوراکی باعث آسیب به کلیه شده و ریسک دیالیز یا حتی پیوند را افزایش می دهد. به گفته محققان این ترکیب همچنین خطر ابتلا به سرطان مثانه و سایر سرطان های مجاری ادراری را تا حد زیادی افزایش خواهد داد.

مجموع این نگرانی ها سبب شده تا مقامات بهداشتی در سراسر جهان برای محافظت از مردم در  برابر اسید آریستولوچیک اقداماتی پيشگيرانه انجام دهند. مصرف خوراکی Aristolochia در آلمان، اتریش، فرانسه، بریتانیا، بلژیک و ژاپن ممنوع است.

در آمریکا نیز سازمان غذا و دارو تولید هر محصولی را که حاوی اسید آریستولوچیک باشد، متوقف می‌ کند. در واقع FDA تا زمانی که شرکت سازنده آن ثابت نکند که محصول حاوی اسید آریستولوچیک نیست، مجوز تولید نخواهد داد.

بر اساس پژوهش های صورت گرفته، یکی از مهم ترین کاربردهای زرآوند به درمان زخم های پوستی باز می گردد و به همین علت است که از این ترکیب برای فرمولاسیون پمادهای موضعی به ویژه انواع ضد دیابت استفاده می شود. زرآوند بهبود زخم را در شرایط آزمایشگاهی از طریق اثر ضد التهابی و تکثیری بر فیبروبلاست‌ های پوستی و همچنین کراتینوسیت‌ ها افزایش می‌ دهد.

معمولا برای ساخت پمادهای پوستی زخم دیابتی چندین ترکیب را با یکدیگر فرموله می کنند. در مورد زرآوند تا به امروز چندین ماده همراه موثر معرفی شده است. طبق نتایج آزمایشگاهی و بالینی به دست آمده، اشکال موضعی و ترکیبی این گیاه سبب کاهش التهاب، تورم و تسریع روند طبیعی درمان زخم شده و از عفونت زخم دیابتی جلوگیری می کنند.

مواد موثره موجود در فرمولاسیون این دسته از پمادها غالبا شامل ترکیبات نفتوکینونی، آلکانین، شیکونین و فلاوونوئیدها با خواص ضد قارچی، ضد میکروبی و ضد التهابی هستند. ترکیبات آنتی اکسیدانی هم سبب به دام انداختن رادیکالهای آزاد می شوند که نقش به سزایی در ترمیم زخم و جلوگیری از عفونت زخم دیابتی دارند. همچنین مشاهده شده که وجود موم زنبور عسل نیز اثرات درمانی را در ترمیم زخم دیابتی دو چندان می کند.

دوز مصرف

تعیین دوز مناسب زرآوند به عوامل متعددی مانند سن، وضعیت سلامتی و چندین فاکتور دیگر بستگی دارد که باید توسط پزشک هماهنگ و مشخص شود. در حال حاضر اطلاعات علمی کافی به منظور تعیین محدوده دوز درمانی مطلوب برای این گیاه وجود ندارد. از طرفی همانطور که گفته شد، تنها فرآورده های موضعی زرآوند قابل استفاده هستند و باید از مصرف خوراکی آن پرهیز شود.

باید به خاطر داشته باشیم که فرآورده های طبیعی لزوما همیشه ایمن نیستند و دوز و نحوه مصرف آنها می تواند بسیار مهم باشد. حتما دستورالعمل های مربوطه روی برچسب محصول را دنبال کنید و قبل از استفاده با داروساز یا پزشک خود مشورت کنید.

نحوه مصرف پمادهای پوستی زخم دیابتی حاوی زرآوند

– موضع زخم را با سرم شستشو (نرمال سالین) شستشو دهید

– روی زخم را با مقادیر کافی از پماد بپوشانید

– یک لایه از پماد را روی پارچه لطیف مالیده و روی زخم قرار دهید

– هر 24 ساعت یکبار مراحل فوق را تکرار کنید

 منبع: عصرایران