کرونا زمینیان را فضایی‌تر کرد
امسال دومین سالی است که به دلیل پاندمی کرونا، برنامه‌های هفته جهانی فضا به صورت مجازی برگزار می‌شود و این ویروس نه تنها رویدادهای علمی بلکه بیشتر شئون زندگی زمینیان را متحول کرده است و شاید دیگر زمان آن رسیده است که زندگی بر روی زمین را با کاربردهای بیشتر فناوری‌های فضایی در زمین تجربه کنیم.
به گزارش ایسنا، در ۴ اکتبر ۱۹۵۷، نخستین ماهواره زمینی با نام “اسپوتنیک ۱” راهی فضا شد و راه را برای اکتشافات فضایی باز کرد. بعدا، ایالات متحده امریکا با اکسپلورر خود به این مهم دست یافت و حدود ۱۲ سال بعد از اولین پرتاب، اولین انسان توانست توسط همین کشور به فضا راه یابد. این پیشرفت‌های علمی موجب شد که معاهدات مختلفی در رابطه با فضا منعقد شود که یکی از آنها، اصول حقوقی حاکم بر فضای ماورای جو و کرات آسمانی است تا اصولی که در این رابطه وجود دارد را به روشنی بیان کند.
بر این اساس در ۶ دسامبر سال ۱۹۹۹، مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌ای را تصویب کرد که به موجب آن، چهارم تا دهم اکتبر هر سال (۱۳ تا ۱۹ مهر) به عنوان هفته جهانی فضا انتخاب شد. هدف این نامگذاری ترویج و توسعه دانش فضایی و آشنا کردن مردم با نقش فناوری فضایی در زندگی انسان‌ها روی زمین اعلام شد.
بر این اساس هفته جهانی فضا یکی از بزرگترین رویدادهای سالانه فضایی در جهان است که در مورد فعالیت‌های فضایی به عموم مردم آموزش می‌دهد که آسمان بی مرز بهترین مکان برای همکاری‌های بین‌المللی در راستای نجات کره زمین است، بر همین اساس است که انجمن هفته جهانی فضا هر سال با هماهنگی با دفتر امور فضایی ملل متحد موضوع واحدی را برای هفته جهانی فضایی انتخاب می‌کند تا تاثیرگذاری این هفته روی عموم مردم بیشتر شود.
امسال نیز مطابق هر ساله شعاری برای هفته جهانی فضا از سوی انجمن هفته جهانی فضا انتخاب و اطلاع رسانی شده است. شعار امسال عبارت است از “زنان در فضا”.
سازمان فضایی ایران نیز با برگزاری جلسات متعدد کارشناسی و مشورتی نسبت به نامگذاری و تعیین محورهای اصلی برای برگزاری رویدادهای مختلف در سراسر کشور اقدام کرده است و اسامی روزهای این هفته به این شرح است:
دوشنبه ۱۲ مهرماه، زنان در صنعت فضایی
سه شنبه ۱۳ مهرماه، مشاهده زمین از آسمان
چهارشنبه ۱۴ مهرماه، کارآفرینی و اشتغال در حوزه فضایی
پنجشنبه ۱۵ مهرماه، نجوم و اکتشافات فضایی، علم و هنر
جمعه ۱۶ مهرماه، اقامتگاه های آینده و گردشگری فضایی
شنبه ۱۷ مهرماه، حقوق نوین فضایی
یکشنبه ۱۸ مهرماه، منظومه‌های ماهواره‌ای، پیوند فناوری‌ها و نسل چهارم فضا
“نقش زنان در توسعه فناوری فضایی”، “نقش فناوری فضایی در افزایش رفاه اجتماعی”، “ایده پردازی”، “تیم سازی و راه اندازی کسب و کار فضاپایه”، “معرفی زنان موفق در حوزه فضایی”، “خدمات متقابل نجوم و فناوری فضایی”، “نقش رصدگران آماتور در توسعه علم نجوم”، “بررسی تحولات نوین در عرصه فضایی”، “حقوق و دیپلماسی فضایی”، “منظومه‌های ماهواره‌ای و ارتباطات” از جمله محورهای برگزاری رویدادهای هفته جهانی فضا اعلام شده است.
سهم ناچیز زنان از اشتغال
طبق آمارهای منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، در سال ۹۹ سهم جمعیت بیکار فارغ التحصیل آموزش عالی از کل بیکاران، ۳۸.۹ درصد بوده است که سهم زنان در این بین با افزایش ۲.۹ درصدی به ۷۰.۴ درصد رسیده است.
این در حالی است که امروزه اقتصاد فضایی به عنوان اقتصاد نوظهور سهم خود را پر رنگ کرده است، به گونه‌ای که کشورهای مختلف با برنامه ریزی در اقتصاد فضا توانسته‌اند به رشد اقتصادی برسند. بر این اساس یکی از برنامه‌های سازمان فضایی حضور پر رنگ کشور در اقتصاد فضا پایه و رشد کسب و کارهای مناسب با این حوزه است.
قرار گرفتن ایران جزو ۹ کشور اول دنیا به چرخه کامل فضایی و پرتاب ماهواره‌های بومی به مدار یکی از مهمترین مزیت‌های کشور است که بتوانیم در سایه برنامه ریزی، به اقتصاد فضا پا بگذاریم.
در این راستا برنامه ۱۰ ساله دوم فضایی به دنبال قرار دادن ماهواره‌های تجاری در مدار است که به گفته دکتر مرتضی براری، رییس سازمان فضایی ایران به منظور کمک و حمایت از شرکت‌های دانش بنیان از ظرفیت‌های صندوق توسعه ملی و منابع دولتی استفاده حداکثری خواهد شد.
آزادسازی فعالیت‌ها از جمله دیگر اولویت‌های این سازمان است که در این زمینه بسته حمایتی برای مشارکت حداکثری بخش خصوصی در صنعت فضایی تدوین شده است.
در سال ۹۸ نیز پروانه فعالیت اولین اپراتور ماهواره‌های مخابراتی اعطا شد و این اولین گام برای حضور بیشتر بخش خصوصی و به ویژه حضور بیشتر زنان در عرصه فضایی است.
با توجه به مصوبه‌های ۲۶۲ و ۲۷۹ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات با عنوان “سیاست‌ها و کلیات حاکم بر صدور پروانه اپراتور ماهواره‌ای” و “اصول حاکم بر پروانه فعالیت اپراتور ماهواره مخابراتی” امکان ارائه خدمات حوزه ارتباطات ماهواره‌ای از سوی بخش خصوصی در حوزه فضائی (Space Segment) فراهم شده است.
امکان ارائه خدمات ماهواره‌ای در حوزه زمینی (Ground Segment) از حدود ۱۵ سال پیش در قالب اعطای پروانه SAP و Gmpcs برای بخش خصوصی فراهم شده بود و در پی مصوبات اخیر این کمیسیون، در حال حاضر متقاضیان واجد شرایط تخصصی، فنی و مالی لازم در بخش خصوصی می‌توانند مطابق با مقررات تعیین‌شده در مصوبات، در حوزه ساخت و استقرار ماهواره در مدارهای ماهواره‌ای اقدام کنند.
با اعطای این پروانه بخش خصوصی می‌تواند امکان ارتباطات باند پهن برای کاربران را به صورت آنی فراهم کند.
کاربردهای فضا در رفاه اجتماعی
بر اساس آمارهای جهانی زنجیره ارزش صنعت فضایی در سال ۲۰۱۸ میلادی ۳۵۰ میلیارد دلار گردش مالی داشته است که از این رقم تنها ۳ درصد مربوط به صنایع بالادست یعنی ساخت و پرتاب ماهواره بوده و ۹۷ درصد آن در بخش صنایع پایین‌دستی فضا شامل ارائه خدمات و محصولات ماهواره‌ای هزینه شده است.
اولویت‌های توسعه کسب و کار فضاپایه شامل حوزه‌های “کشاورزی و بیمه”، “نیرو، انرژی‌های تجدید پذیر و مدیریت منابع آبی”، “خدمات شهری و روستایی”، “صنایع نفت و گاز” و “سرریز” فناوری است که ۲۰ درصد از شرکت‌های ایجاد شده در حوزه کسب و کارهای فضا پایه استارتاپ، ۶۴ درصد دانش بنیان و ۱۶ درصد غیر دانش بنیان هستند.
این شرکت‌ها در حوزه‌های “خدمات ناوبری ماهواره‌ای”، “خدمات مخابراتی ماهواره‌ای”، “خدمات سنجش از دور”، “تجهیزات مخابراتی”، “تجهیزات کنترلی”، “تجهیزات و قطعات الکترونیکی” و “نرم افزارها و شبیه سازها” فعال هستند.
عدم آشنایی به فنون بازاریابی و تجاری سازی، عدم ثبات تیم های دانشجویی و عدم تمایل سرمایه گذاران بخش خصوصی از جمله چالش‌های توسعه کسب و کارهای فضا پایه به شمار می‌رود و این در حالی است که محققان این حوزه معتقدند به دلیل توسعه استفاده از گوشی‌های هوشمند و دانش فضایی در عموم مردم می‌توان انتظار داشت که با توسعه زیر ساخت‌ها کسب و کارهای فضا پایه در کشور رونق بگیرد، هر چند که امروزه برخی از دستاوردهای شرکت‌های دانش بنیان در حوزه فضا را در زندگی روزمره استفاده می‌کنیم.
بخشی از کاربردهای فناوری فضایی در اینفوگرافی ذیل نشان داده شده است:
سال جهانی امسال همانند مراسم هفته جهانی سال گذشته تحت تاثیر کرونا قرار دارد و به همین دلیل هفته جهانی فضا نیز متفاوت‌تر از سال‌های گذشته برگزار می‌شود و اکثر رویدادهای هفته جهانی در این راستا به صورت مجازی برگزار خواهد شد. شاید هم مجازی شدن وقایع فضایی خبر خوبی برای مشارکت بیشتر مردم باشد؛ همان اتفاقی که برای بسیاری از حوزه‌ها رخ داده و استفاده بیشتر از فضا و ماهواره شکل پر رنگ‌تری به خود گرفته است.
این همان اتفاقی است که در ایران نیز تمرکز بر آن بیشتر شده است، به گونه‌ای که توسعه آموزش‌های مجازی که تا سال‌های گذشته محل مناقشه زیادی میان مخالفان و موافقان بوده است، امروزه تبدیل به یک ضرورت شده است. ارائه خدمات الکترونیکی با همه کاستی‌هایی که داشت، امروزه به یک خواست جمعی مبدل شده و همه امور از طریق درگاه‌ها و سامانه‌های الکترونیکی انجام می‌شود.
