قطارهای زرهی؛ از یک اختراع آمریکایی تا نمونه‌ای که هنوز در کره شمالی حرکت می‌کند! (+عکس)

موبنا؛ محمدمهدی حیدرپور – مدتها پیش از آنکه تانک ها انقلابی در جنگ مکانیزه ایجاد کنند، مفهوم ماشین جنگی زره پوش و مسلح ذهن جنگجویانی که مشتاق کسب برتری بر مخالفان خود بودند را درگیر کرده بود. خطوط راه آهن که برای حیات اقتصادی بسیاری از شهرهای در حال توسعه نقش مهمی داشت، برای نیروهای نظامی نیز بسیار مهم بود. قطارها برای حمل کالا با اهداف تجاری ضروری بودند و همچنین سریع‌ترین و مطمئن‌ترین وسیله حمل و نقل نیروها، تجهیزات، و ملزومات در هر جنگی محسوب می شدند.

در نتیجه، مفهوم قطارهای زرهی دو نقش اساسی را در نبردهای قرن نوزدهم شامل می شد: نخست به عنوان ابزاری برای دفاع از خطوط راه آهن در برابر حمله استفاده می شدند، دوم به عنوان گزینه ای برای افزودن قدرت آتش به میادین جنگ دوردست در مدت زمانی نسبتا کوتاه کاربرد داشتند. با گذشت زمان، وسایل نقلیه جدید که آسیب پذیری کمتری نسبت به قطارهای زرهی داشتند بر میدان جنگ مسلط شدند. اما حتی امروز نیز قطارهای زرهی در چند کشور جهان همچنان مشغول به خدمت هستند.

یک اختراع آمریکایی

نخستین قطار زرهی که به طور گسترده مورد توجه قرار گرفت به نیروهای ارتش اتحادیه در جنگ داخلی آمریکا تعلق داشت که وظیفه دفاع از خطوط اصلی راه آهن فیلادلفیا، ویلمینگتون و بالتیمور را بر عهده داشت.

پس از حمله سربازان ارتش موتلفه به راه آهن و برای جلوگیری از تلاش سربازان ارتش اتحادیه برای تعمیر خطوط، تک تیراندازهایی در همان نزدیکی مستقر شدند. شرکت بالدوین لوکوموتیو ورکس وظیفه ارائه راه حلی برای این مشکل را بر عهده داشت که به معرفی یک واگن اصلاح شده زرهی مسلح منجر شد.

قطار جنگی بالدوین به یک توپ 24 پوندی و 50 محفظه برای قرارگیری سربازان به منظور درگیری با اهداف دشمن مجهز شده بود. قسمت های کناری قطار با ورقه های فلزی دو و نیم اینچی محافظت می شد تا در برابر آتش دشمن مقاومت کند و بخشی که توپ در آن قرار داشت دارای دریچه ای بزرگ بود که به خدمه اجازه می داد آن را باز کرده تا امکان هدف گیری و شلیک با این سلاح سنگین فراهم شود.

اگرچه در ابتدا واگن بالدوین آنچه را بر عهده داشت به خوبی انجام داد، اما در نهایت مشخص شد که این مدل و قطارهای زرهی دیگر در برابر آتش توپخانه دشمن بسیار آسیب پذیر هستند و خیلی زود به حاشیه رانده شدند.

قطارهای زرهی در جنگ جهانی اول

انگلیسی ها خیلی زود پس از آمریکایی ها اقدام به استفاده از قطارهای زرهی کردند و چارلز جرویس باکسل استفاده از قطارهای زرهی برای دفاع ساحلی در سال 1884 را پیشنهاد کرد. با آغاز جنگ جهانی اول، اتحاد جماهیر شوروی نیز استفاده از قطارهای زرهی سبک و سنگین را آغاز کرد و مدت کوتاهی پس از آنها اتریش و مجارستان نیز این روند را ادامه دادند.

قطارهای زرهی در آن دوران به سلاح های سنگین مجهز می شدند. به عنوان نمونه، یک قطار زرهی انگلیسی در سال 1899 به توپ Ordnance RML 7-pounder مجهز شده بود. به رغم آسیب پذیری ذاتی قطارهای زرهی، این وسایل نقلیه برای چند دهه در میدان های نبرد حضور داشتند.

قطارهای زرهی لهستانی

طی حمله آلمان به لهستان در جنگ جهانی دوم، قطارهای زرهی از جمله موثرترین ابزارهای لهستانی ها در نبرد با آلمان نازی بودند. اگرچه لهستان تنها چند قطار زرهی در اختیار داشت، اما گزارش ها از آن دوران نشان می دهند که استفاده لهستانی ها از این قطارها برای ماموریت های تهاجمی و تدافعی حاکی ثابت کرد که این وسایل نقلیه زرهی مسلح پس از گذشت 60 سال از زمان معرفی اولیه خود همچنان می توانند کارآمد باشند. موفقیت های لهستانی ها با این قطارهای جنگی قدرتمندشان حتی انگیزه لازم را در آلمان نازی برای تولید قطارهای زرهی ایجاد کرد.

اگرچه آلمانی ها زیاد به قطارهای زرهی خود اتکا نمی کردند، اما برخی عناصر مدرن در طراحی های آنها معرفی شد. قطارهای جنگی نازی ها به لوکوموتیو زره پوش، پوشش زرهی برای قسمت چرخ ها، سلاح های ضدهوایی دارای محافظ فلزی، توپ های مختلف و برجک های گردان مجهز بودند.

اتحاد جماهیر شوروی نیز تعداد زیادی قطار زرهی تولید و مورد استفاده قرار داد که برخی از آنها به سلاح های ضدهوایی و توپ های سنگین مجهز شده بودند. برخی نمونه های جدیدتر حتی به برجک های گردان تانک مجهز شده بودند.

در شرایطی که شوروی در طول جنگ جهانی دوم تعدادی از قطارهای زرهی خود را از دست داد، به واسطه آسیب پذیری ذاتی تجهیزات سنگین روی ریل راه آهن، اما این روس ها بودند که بعدا مفهوم قطار زرهی را بار دیگر وارد قرن 21 کردند.

قطار زرهی موشک هسته ای روسیه

چهار سال پس از پایان جنگ جهانی دوم، اتحاد جماهیر شوروی با موفقیت بمب هسته ای خود را آزمایش کرد. در رقابت برای دستیابی به سلاح های هسته ای قدرتمندتر و با توانایی بیشتر، همراه با پلتفرم های مورد نیاز برای شلیک آنها به سمت هدف، اتحاد جماهیر شوروی خود را با یک مشکل جدی مواجه دید. موشک های بالستیک بین قاره ای هسته ای آنها بسیار بزرگ‌تر از نمونه های آمریکایی بودند.

از این رو، روس ها برای جابجایی و امکان شلیک موشک های بزرگ خود مجبور به استفاده از گزینه هایی مانند زیردریایی عظیم کلاس تایفون و بالگرد میل وی-12، قدرتمندترین بالگرد جهان شدند. بین این راه حل های خلاقانه، قطارهای زرهی و مسلح نیز حضور داشتند.

این قطارهای ویژه دارای زرهی به ضخامت 20 میلیمتر بودند و هر قطار به عنوان یک واحد نظامی مستقل عمل می کرد که با 10 تانک جنگی، دو تانک آبی خاکی سبک، چندین سلاح ضدهوایی و خودروهای ویژه برای حمل نیروها و تجهزیات تعمیر ریل راه آهن تکمیل می شدند. این قطارهای زرهی در نهایت از رده خارج شده، اما برخی می گویند که تا اواخر سال 2005 نیز همچنان در حال انجام خدمت بوده اند.

قطارهای زرهی در قرن 21

از آنجایی که قطارهای زرهی نسبت به حمله هوایی یا تخریب ریل راه آهن بسیار آسیب پذیر هستند، بیشتر ارتش های مدرن استفاده از آنها را کنار گذاشته اند، اما این به معنای آن نیست که دوره قطارهای زرهی به پایان رسیده است.

احتمالا یکی از مجهزترین قطارهای زرهی حال حاضر در اختیار کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، که اغلب با قطار سفر می کند، قرار دارد. قطاری که رهبر کره شمالی استفاده می کند در واقع هدیه ای از اتحاد جماهیر شوروی است که طی دوران رهبری کیم ایل سونگ به کره شمالی داده شد.

همچنین، قطارهای زرهی توسط  طرفداران روسیه در مناطق مورد مناقشه اکراین نیز استفاده شده اند. این قطارها را نیز احتمالا می توان از محصولات ساخت این کشور(روسیه) دانست.

 منبع: مجله تصویری سلاح