مرگ 120 هزار نفر و گردش امواج به دور زمین! (+عکس)
کاپیتان این کشتی در یادداشت خود نوشته بود: انفجارها به اندازه ای شدید هستند که پرده گوش بیش از نیمی از خدمه من پاره شد. در این لحظات آخرین به همسر عزیزم فکر می کنم.
موبنا؛ مازیار دانیالی – اوت سال 1883 حوالی ساعت 10:02 صبح به وقت محلی صدایی وحشتناک از جزیره کراکاتوآ – بین جزایر سوماترا و جاوه در کشور اندونزی – به گوش رسید. در کمال ناباوری این صدا 1300 مایل دورتر در جزایر نیکوبار و آندامان و همچنین 2000 مایل دورتر در گینه نو و غرب استرالیا نیز شنیده شد!
به گفته شماری از مردم ساکن مناطق اطراف، اصوات عجیب و غریبی مشابه شلیک گلوله تولید شده بود. شاید تعجب کنید اما این اصوات توانستند به 3000 مایل آن طرف تر یعنی جزیره رودریگز جمهوری موریس هم برسند. سپس، امواج صدا، شروع کردند به چرخیدن دور کره زمین!
در مجموع مردم بیش از 50 موقعیت جغرافیایی مختلف بلندترین صدای تولید شده در تمام طول تاریخ را شنیدند یعنی یک سیزدهم کره زمین. برای آن که بتوانیم به درک بهتری از این وضعیت دیوانه کننده برسیم، کافی است بدانیم که از منبع تولید صدا تا جزیره رودریگز 4800 کیلومتر فاصله وجود داشته و این در حالی است که فاصله میان رشت تا بندرعباس حدودا 1500 کیلومتر است؛ اگر آن صدا در ایران اتفاق می افتاد، نه تنها همه ایرانی ها در همه جای کشور آن را می شنیدند،بلکه صدا، تا چند کشور آن سوتر نیز می رفت!
حال به فاصله میان بوستون تا نیویورک فکر کنید. شخصی که ساکن بوستون است ادعا می کند صدایی از نیویورک را شنیده است. غیر قابل باور است، نه؟ برای شبیه سازی شدت صدای به گوش رسیده از جزیره کراکاتوآ، باید فاصله بین حضور در بوستون آمریکا و شنیدن صدایی از ایرلند در اروپا را تجسم کنیم!
اگر با سرعت صوت حرکت کنیم (1233 کیلومتر بر ساعت)، 4 ساعت طول می کشد تا بتوانیم این مسافت را به اتمام برسانیم و این دورترین صدایی است که در تاریخ ثبت و شنیده شده است.
اما چه چیزی ممکن است سبب وقوع چنین انفجاری شده باشد؟ پاسخ بر اساس مطالعات زمین شناسان، آتشفشانی در کراکاتوآ است که با نیرویی فوق العاده زیاد فوران کرد، کل جزیره را از هم گسست و منجر به ساطع شدن ستونی از دود تا 17 مایلی اتمسفر شد. سرعت فوران مواد مذاب از دهانه آتشفشان نیز بیش از 1600 مایل در ساعت یا دو برابر سرعت صوت تخمین زده شده است.
انفجار مذکور همچنین منجر به وقوع یک سونامی کشنده با امواجی به ارتفاع بیش از 30 متر شد. در این جریان 165 دهکده و آبادی ساحلی به طور کامل ویران شدند.
هلندی ها (حاکمان استعمار اندونزی در آن زمان) تعداد کشته ها را 36417 نفر اعلام کردند. این در حالی است که به گزارش برخی منابع غیر رسمی شمار قربانیان از 120 هزار نفر نیز فراتر رفته بود. کشتی انگلیسی قلعه نورهام هنگام انفجار 40 مایل با کراکاتوآ فاصله داشت. کاپیتان این کشتی در یادداشت خود نوشته بود: انفجارها به اندازه ای شدید هستند که پرده گوش بیش از نیمی از خدمه من پاره شد. در این لحظات آخرین به همسر عزیزم فکر می کنم و اطمینان دارم که روز قیامت فرا رسیده است.
در تصویر زیر نقشه ای را مشاهده می کنید که محدوده دریافت صدای کراکاتوآ را نشان می دهد.
به طور کلی اصوات در اثر نوسانات فشار هوا ایجاد می شوند. یک فشار سنج در کارخانه های گاز باتاویا (100 مایل دورتر از کراکاتوآ)، جهش بعدی فشار را در بیش از 2.5 اینچ جیوه به ثبت رساند. اگر بخواهیم این فشار را به صدا تبدیل کنیم، با 172 دسی بل فشار صوتی رو به رو خواهیم بود که از نظر شدت غیر قابل تصور است. به منظور تصور بهتر چنین صدای شدیدی، به صدای تولید شده توسط یک مته دستی فکر کنید. این دستگاه 100 دسی بل قدرت صوتی دارد. آستانه درد انسان نزدیک به 130 دسی بل است. حال اگر بدشانسی آورده و مجبور شوید کنار یک موتور جت قرار بگیرید، صدای 150 دسی بلی را تجربه خواهید کرد. شدت صدای انفجار کراکاتوآ 172 دسی بل در فاصله 100 مایلی از منبع ثبت شده است! و این یعنی بسیار فراتر از محدوده مورد انتظار ما از مفهوم “صدا”.
تا سال 1883، ایستگاه های هواشناسی در تعداد زیادی از شهرهای جهان از فشار سنج برای ردیابی تغییرات فشار جو استفاده می کردند. 6 ساعت و 47 دقیقه بعد از انفجار، افزایشی غیر منتظره در فشار هوا در کلکته تشخیص داده شد.
8 ساعت بعد همین سیگنال به موریس در غرب و ملبورن و سیدنی در شرق رسید. پس از 12 ساعت نیز پالس صوتی در سن پترزبورگ و به دنبال آن در وین، رم، پاریس، برلین و مونیخ احساس شد. 18 ساعت بعد نیویورک، واشینگتن و تورنتو از جمله دیگر مناطقی بودند که صدای انفجار در آنها به ثبت رسید. به طرز شگفت انگیزی تا 5 روز پس از انفجار، ایستگاه های هواشناسی در 50 شهر از سراسر دنیا جهش بی سابقه در فشار هوا را مجددا همچون چرخش ساعت گزارش می دادند، تقریبا هر 34 ساعت. این مدت زمانی است که طول می کشد تا صدا در تمام کره زمین سفر کند.
در مجموع امواج فشار ناشی از فوران آتشفشان کراکاتوآ 3 الی 4 مرتبه کره زمین را در هر جهت دور زدند. در همین حین ایستگاه های جزر و مدی هند، انگلیس و سان فرانسیسکو هم افزایش امواج اقیانوسی را به طور همزمان با پالس های فشار جوی ثبت کرده بودند. در واقع صدایی وجود داشت که دیگر قابل شنیدن نبود اما به حرکت در سراسر جهان ادامه می داد، پدیده ای که مردم آن را “موج بزرگ هوا” نامیدند.
منبع: عصرایران
