التهاب تیروئید؛ از انواع و دلایل تا درمان

موبنا؛ محمدمهدی حیدرپور – تیروئیدیت به التهاب غده تیروئید گفته می شود. تیروئید غده کوچک و پروانه ای شکل است که در گردن قرار دارد. این غده دو هورمون تیروئید شامل تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) را تولید می کند. عملکرد این هورمون ها تنظیم سوخت و ساز و دمای بدن است. با توجه به این که چه چیزی موجب التهاب در غده تیروئید شده است، مانند یک عفونت یا فرآیندی خودایمنی، انواع مختلفی از تیروئیدیت وجود دارند.

به گزارش “وری ول هلث“، علائم تیروئیدیت چه آنهایی که با کم‌کاری تیروئید و چه آنهایی که با پرکاری تیروئید مرتبط هستند، به طور معمول در چند مرحله شکل می گیرند. یک معاینه بالینی در کنار آزمایش های خون و تصویربرداری برای تشخیص تیروئیدیت نیاز هستند. درمان بر اساس نوع تیروئیدیت و علائمی که بیمار تجربه می کند، انتخاب خواهد شد.

انواع و دلایل تیروئیدیت

انواع تیروئیدیت را می توان بر اساس سبب شناسی زمینه ای (دلیل یا منشا) آنها دسته بندی کرد.

تیروئیدیت هاشیموتو

تیروئیدیت هاشیموتو که به نام بیماری هاشیموتو نیز شناخته می شود، به واسطه حمله سیستم ایمنی بدن فرد به غده تیروئید و در نهایت تخریب آن رخ می دهد. این بیماری خودایمنی مادام العمر موجب کم‌کاری دائمی تیروئید می شود.

تیروئیدیت هاشیموتو بین زنان، به ویژه آنهایی که در بازه سنی 30 تا 50 سال قرار دارند و در افرادی مبتلا به بیماری های خودایمنی دیگر مانند دیابت نوع 1 یا آرتریت روماتوئید شایع‌تر است.

تیروئیدیت تحت حاد

باور بر این است که تیروئیدیت تحت حاد به واسطه یک عفونت ویروسی شکل می گیرد. این شرایط در دو مرحله رخ می دهد که شامل یک مرحله پرکاری تیروئید و یک مرحله کم‌کاری تیروئید و به دنبال آن بهبودی است. مرحله پرکاری تیروئید موجب افزایش حساسیت به لمس غده تیروئید و بزرگ شدن غیرعادی آن (گواتر) می شود.

همانند تیروئیدیت هاشیموتو، این نوع از التهاب غده تیروئید بین زنان، به ویژه آنهایی که در بازه 30 تا 50 سال قرار دارند، شایع‌تر است.

تیروئیدیت پس از زایمان

تیروئیدیت پس از زایمان زمانی رخ می دهد که غده تیروئید پس از تولد نوزاد و سقط جنین عمدی یا غیر عمدی ملتهب می شود. این شرایط موجب پرکاری تیروئید، کم کاری تیروئید یا هر دو (یک مرحله به دنبال مرحله دیگر) به صورت موقتی می شود.

تیروئیدیت پس از زایمان به طور معمول بین زنان مبتلا به بیماری های خودایمنی دیگر شایع‌تر است. برخی زنان که تیروئیدیت پس از زایمان را تجربه می کنند با کم‌کاری تیورئید دائمی مواجه می شوند.

تیروئیدیت خاموش (بدون درد)

تیروئیدیت خاموش که به نام تیروئیدیت بدون درد نیز شناخته می شود موجب پرکاری خفیف و کوتاه مدت تیروئید می شود که گاهی اوقات با یک مرحله کم‌کاری تیروئید و سپس بهبودی دنبال می شود. در این نوع از تیروئیدیت، غده تیروئید اندازه عادی خود را حفظ کرده یا اندکی بزرگ می شود اما بیمار هیچ دردی را در گردن خود احساس نمی کند.

این شرایط اغلب به واسطه یک مساله خودایمنی شکل می گیرد به این معنی که حمله سیستم ایمنی بدن مقصر بروز التهاب است.

تیروئیدیت ناشی از دارو

برخی داروها می توانند موجب التهاب در غده تیروئید (بیشتر تیروئیدیت بدون درد) با اثرات متغیر بر عملکرد تیروئید شوند.

از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

اینترفرون آلفا: این دارو برای درمان برخی انواع سرطان مانند ملانومای بدخیم، و برخی عفونت های ویروسی مانند هیپاتیت C استفاده می شود.

آمیودارون: این دارو برای درمان بیماران مبتلا به انواع مختلف آریتمی قلب استفاده می شود.

لیتیوم: این دارو برای درمان اختلال دوقطبی و گاهی اوقات افسردگی تک قطبی استفاده می شود.

مهارکننده های تیروزین کیناز: این داروهای هدفمند برای درمان انواع مختلف سرطان مانند کارسینوم سلول کلیوی و سرطان مدولاری تیروئید استفاده می شوند.

داروهای مهارکننده وارسی ایمنی: این داروها مانند Yervoy (Ipilimumab) و Tecentriq (Atezolizumab) واکنش سیستم ایمنی در برابر سلول های سرطانی را تقویت می کنند.

تیروئیدیت در اثر تابش اشعه

تیروئیدیت در اثر تابش اشعه ممکن است طی روزهایی که بیمار رادیو ید درمانی برای بیماری گریوز (یک بیماری خودایمنی که موجب پرکاری تیروئید می شود) را دنبال می کند، رخ دهد.

این نوع از تیروئیدیت ممکن است موجب ناراحتی خفیف در گردن و گاهی اوقات بدتر شدن موقتی علائم پرکاری تیروئید شود.

تیروئیدیت عفونی حاد

تیروئیدیت عفونی حاد زمانی رخ می دهد که هر باکتری مانند استافیلوکوک یا استرپتوکوک غده تیروئید را آلوده می کند. به طور کلی، این یک نوع نادر از تیروئیدیت است و بیشتر بین کودکان شایع است.

عفونت ممکن است در نتیجه یک عفونت جریان خون، عفونت گردن یا پس از انجام آسپیراسیون با سوزن نازک (FNA) از یک گره تیروئید رخ دهد.

بیمار ظهور ناگهانی گردن درد در یک سمت، تب، لرز، و گرما، قرمزی و حساسیت به لمس در گردن را تجربه می کند. بلع نیز دردناک است. عملکرد تیروئید به طور معول عادی است، اگرچه پرکاری یا کم‌کاری تیروئید ممکن است رخ دهد.

تیروئیدیت عفونی مزمن

تیروئیدیت عفونی مزمن به طور معمول توسط یک قارچ ایجاد شده و احتمال وقوع آن در بیمارانی با سیستم ایمنی ضعیف بیشتر است. حساسیت به لمس غده تیروئید در این مورد نسبت به تیروئیدیت عفونی حاد کمتر است و در هر دو سمت گردن رخ می دهد. برخی بیماران مبتلا به این نوع از تیروئیدیت با کم‌کاری تیروئید مواجه می شوند.

علائم تیروئیدیت

علائم تیروئیدیت به این که سلول های تیروئید به واسطه التهاب زمینه ای با چه سرعتی آسیب دیده  و تخریب شده اند، بستگی دارد.

اگر سلول های تیروئید به آرامی از بین بروند، مانند تیروئیدیت هاشیموتو، سطوح هورمون تیروئید با گذشت زمان به تدریج کاهش می یابد. این به علائم کم‌کاری تیروئید مانند موارد زیر منجر می شود:

– خستگی

– افزایش وزن خفیف

– خشکی پوست

– کاهش تعریق

– یبوست

– عدم تحمل سرما

اگر تیروئیدیت موجب نابودی سریع سلول های تیروئید شود، هورمون های تیروئید به سرعت از غده تیروئید خارج شده و وارد جریان خون بیمار می شوند. این روند به نام تیروتوکسیکوز شناخته می شود و موجب علائم پرکاری تیروئید مانند موارد زیر می شود:

– افزایش تعریق

– عدم تحمل گرما

– اضطراب

– بی خوابی

– کاهش وزن حتی زمانی که میزان غذای مصرفی تغییری نکرده است

– ضربان سریع قلب

– دفع مدفوع مکرر

– خستگی و ضعف

تشخیص

تشخیص تیروئیدیت از طریق معاینه بالینی، آزمایش های خون و برخی آزمایش های تصویربرداری انجام می شود.

معاینه بالینی

افزون بر بررسی دقیق علائم بیمار، پزشک سابقه پزشکی وی مانند تجربه بارداری، عفونت ویروسی، یا سابقه بیماری خودایمنی را بررسی می کند. بررسی داروهایی که فرد مصرف می کند و سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری تیروئید و معاینه دقیق غده تیروئید نیز انجام خواهد شد.

آزمایش های خون

آزمایش های عملکرد تیروئید که شامل اندازه گیری هورمون محرک تیروئید (TSH)، تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) می شوند، تجویز خواهد شد. ممکن است بررسی پادتن های تیروئید برای تشخیص بیماری هاشیموتو تجویز شود. در صورت مشکوک بودن پزشک به تیروئیدیت تحت حاد، بررسی سرعت رسوب گلبول های قرمز (ESR) تجویز خواهد شد.

تصویربرداری

آزمایش های تصویربرداری – آزمایش جذب ید رادیواکتیو (RAIU) و سونوگرافی تیروئید – ممکن است برای تایید تشخیص برخی انواع تیروئیدیت و رد احتمالات دیگر مانند بیماری گریوز انجام شوند.

درمان

درمان تیروئیدیت به نوع آن و علائم موجود بستگی دارد.

برخی از داروهای رایج شامل موارد زیر می شوند:

مسدودکننده های بتا: یک داروی مسدود کننده بتا می تواند به تسکین علائم پرکاری تیروئید، مانند ضربان سریع قلب یا اضطراب کمک کند.

داروهای ضد التهاب: داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و به ندرت یک کورتیکواستروئید (به عنوان مثال پردنیزون) می تواند برای تسکین درد و تورم مرتبط با تیروئیدیت تجویز شود.

جایگزینی هورمون تیروئید: لووتیروکسین، شکل مصنوعی از T4، برای درمان کم‌کاری تیروئید سمپتوماتیک ناشی از تیروئیدیت های تحت حاد، بدون درد، و پس از زایمان استفاده می شود. از آنجایی که مرحله کم‌کاری تیروئید به طور معمول موقتی است، در این شرایط، درمان به طور معمول برای حدود شش تا 12 ماه انجام می شود. تیروئیدیت هاشیموتو یک بیماری مزمن است، از این رو، نیازمند درمان مادام العمر با لووتیروکسین است.

داروهای ضد تیروئید: این داروها به طور کلی در مرحله پرکاری تیروئید تیروئیدیت استفاده نمی شوند – یک مورد استثنا در درمان برخی موارد تیروئیدیت ناشی از آمیودارون است.

 منبع: عصرایران