صداوسیما و ارشاد صلح می‌کنند؟
صدور بخشنامه رییس قوه قضاییه در حوزه فضای مجازی و واکنش رییس‌جمهوری به این موضوع، بار دیگر باعث افزایش نگرانی تولیدکنندگان محتوا در حوزه‌های صوت و تصویر شد.
صبح یکشنبه ۶ بهمن‌ماه حسن روحانی در نامه‌ای به ابراهیم رییسی (رییس قوه قضاییه)، در واکنش به صدور بخشنامه‌ای در حوزه فضای مجازی اعلام کرد که «اینگونه امور مرتبط به شورای عالی فضای مجازی است».
در همین راستا نوید آقایی، کارشناس و تحلیلگر حوزه فضای مجازی، در گفت‌وگو با ایسنا، از پیشنیه موضوع صدور مجوز برای تولید محتوا در حوزه‌های صوت و تصویر و تاثیرات احتمالی این بخشنامه بر سامانه‌های تولید محتوای کشور، سخن گفت.
قائم مقام پیشین ستاد صیانت از آثار سمعی بصری کشور خاطرنشان کرد: موضوعی که درباره آن بخشنامه صادر و موجب واکنش رئیس جمهوری شده است، برای امروز و دیروز نیست؛ بلکه مساله‌ای قدیمی است که پیشینه آن به اختلاف صداوسیما با دولت و به‌ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برمی‌گردد. در دوره‌ای مدیران وزارت ارشاد معتقد بودند طبق قانون، مسوولیت نظارت بر محتوا در فضای مجازی بر عهده آنها است و سازمان صداوسیما نیز معتقد بود که بر اساس قانون اساسی نظارت بر صوت و تصویر فراگیر را برعهده دارد. هر دو استنادات قانونی درست بود.
آقایی با بیان اینکه «الگوی ارتباط وزارت فرهنگ و ارشاد و صداوسیما بسیار قدیمی است»، یادآور شد: در دوره‌ای که مشغول تدوین آیین‌نامه‌های سامانه نمایش ویدئو درخواستی بودیم، نماینده‌های سازمان صداوسیما نیز حضور داشتند و همراهی خوبی شکل گرفت و بدون حاشیه پیش رفت. به یاد دارم زمانی که وزارت ارشاد تصمیم داشت فیلم خریداری کند، مدیرکل تامین سازمان صداوسیما نیز عضو آن شورا بود، اما به مرور اختلاف‌ها بیشتر و بعضاً باعث دردسر بخشی از سامانه‌هایی در کشور شد که ویدئو منتشر می‌کردند.
وی ادامه داد: آن زمان برخی از کارشناسان استدلال می‌کردند که یوتوب به بهانه افزایش استفاده از شبکه‌های داخلی فیلتر می‌شود و این در حالی است که دائما بر اساس شکایت افراد مختلف، مدیران سامانه‌های تولید محتوای داخلی به دادسرا احضار می‌شوند.
آقایی در ادامه سخنان خود به بخشنامه رئیس قوه قضاییه در حوزه فضای مجازی، اشاره و اظهار کرد: در حال حاضر نیز برخی از صاحبان محتوا در کشور نگران استانداردهای مضاعف سازمان صداوسیما هستند؛ به عنوان مثال، با وجود اینکه برخی از فیلم‌ها مجوز دارند و اکران می‌شوند، صداوسیما با ملاحظات خاص خودش معتقد است که تبلیغ این فیلم‌ها ضروری نیست. در نتیجه کسانی که این سامانه‌ها را اداره می‌کنند، نگران این استانداردهای مضاعف صداوسیما هستند.
این تحلیلگر حوزه فضای مجازی بیان کرد: در سازمان جدیدالتاسیس صداوسیما که به اختصار از آن با عنوان ساترا یاد می‌شود، در روزهای نخست با مدیریت خوبی که داشت کاملاً در مسیر تنش‌زدایی قدم برداشت. این سازمان معتقد بود که ما نمی‌خواهیم تصدی‌گری کنیم و رقیب باشیم و صرفا هدف ما تنظیم‌گری است؛ اما با تغییر مدیریت، نگرانی‌ها در بدنه فعالان تولید محتوا در این حوزه افزایش پیدا کرد.
آقایی خاطرنشان کرد: در فضای فعلی و در شرایطی که قرار بوده شورای عالی فضای مجازی کلمه «فراگیر» را تفسیر کند، انتشار این بخشنامه موجب نگرانی برخی از فعالین فضای مجازی شد که به تبع آن رئیس‌جمهوری نیز تاکید کردند که قرار بوده است این موضوع در شورای عالی فضای مجازی مورد بررسی قرار بگیرد. فکر می‌کنم نگرانی فعالان این حوزه درست است و سازمان صداوسیما باید در کنار مذاکره با مدیران این سامانه‌ها، حتما با اصناف و به‌ویژه خانه سینما که بیشترین عضو از فعالین سینمایی در کشور را دارد نیز مشورت کند. همچنین صداوسیما باید به همان شیوه قدیمی همراهی و همکاری با وزارت فرهنگ و ارشاد برگردد؛ چراکه تجربه نشان داده است در دوره‌های مختلف، زمانی که گفت‌وگوها میان این دو نهاد ادامه داشته، نتیجه گرفته‌اند، اما زمانی که قطع شده، درگیری‌های صنفی را در پی داشته است.
قائم مقام پیشین ستاد صیانت از آثار سمعی و بصری کشور اظهار کرد: با آنکه بخشنامه صادرشده از سوی رئیس قوه قضاییه روشن نمی‌کند که آیا تنها نهادی که برای صدور مجوز باید از آن استعلام شود صداوسیما است یا اینکه می‌توان از سایر دستگاه‌های موثر نیز استعلام شود، اما تا زمانی که این نگرانی به صورت شفاف و دقیق رفع نشود، منجر به آسیب خوردن ده‌ها مجموعه ای می‌شود که در این حوزه مشغول فعالیت هستند.
آقایی افزود: بخشنامه آیت‌الله رئیسی هرچند برای دستگاه قضایی پرسشگری را نظامند می‌کند، ولی این دغدغه را ایجاد می‌کند که آیا سازوکار کلی فضای مجازی در کشور در حوزه صوت و تصویر به سمت صداوسیما می‌رود یا اینکه کماکان می‌شود تفسیر مشخص‌تری از کلمه «فراگیر» در شورای عالی فضای مجازی ارائه داد؛ به هر حال تا زمانی که تکلیف کلمه «فراگیر» روشن نشود، هیچ مشکلی از فعالین این حوزه رفع نمی‌شود.
این تحلیلگر فرهنگی رسانه‌ای همچنین در پاسخ به این پرسش که به نظر شما با چه رویکردی چنین بخشنامه‌ای صادر شده است، یادآور شد: به هر حال سازمان صداوسیما با توجه به تغییرات گفتمانی که در جهان صورت گرفته و با در نظر گرفتن پررنگ شدن فضای مجازی، نگران تعداد مخاطبان خود است که البته این نگرانی کاملاً طبیعی است؛ اما آنچه این نگرانی را برای فعالین این حوزه افزایش می دهد، میزان بروز و ظهور حساسیت‌های این سازمان در فضای مجازی است. به گمان من هرچند قانون اساسی مسؤولیت نظارت بر صوت و تصویر فراگیر را متوجه سازمان صدا و سیما کرده است، ولی اگر هرچه سریع‌تر کلمه «فراگیر» تفسیر و تعریف نشود، باعث آسیب خوردن به حوزه تولید محتوا می‌شود.
او تاکید کرد: ما چندین سال است که در کشور از نهضت تولید محتوا صحبت و تاکید می‌کنیم که جمعیت ما تناسبی با محتوایی که در فضای مجازی تولید می‌کنیم، ندارد. بر این اساس، هر مقدار آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های سخت‌تری بگذاریم، طبیعتا دیرتر به این نهضت تولید محتوایی که شعار آن را دادیم، خواهیم رسید.
این کارشناس حوزه فضای مجازی در پایان درباره واکنش شورای عالی فضای مجازی به بخشنامه صادرشده، اظهار کرد: امیدوارم در اولین جلسه شورای عالی فضای مجازی این موضوع مطرح شود. با توجه به اخبار رسیده افراد مختلف در وزارت ارشاد، صداوسیما و کارشناسان این حوزه مورد مشورت قرار گرفته‌اند و به نظرم نزدیک‌ترین نتیجه‌ای که می‌تواند نظر همه این افراد را تأمین کند، نظری است که شورای عالی فضای مجازی عنوان خواهد کرد.
