10توانایی ناشناخته گیاهان! (+تصاویر)

مجله آنلاین موبنا؛ مریم عباسی – بشر طی قرنها دوش به دوش گیاهان و درختان رشد کرده و به بلوغ رسیده است. عادت کرده ایم به درختان به عنوان موجودات ناجنبا و بی احساس نگاه کنیم و به همین دلیل، به نظرمان جز رشد کردن و قد کشیدن و برگ دادن و درنهایت خشکیدن، کار دیگری از آنها ساخته نیست.
اما باز هم اشتباه می‌کنیم. در قلمرو گیاهان برخی گونه‌ها قادر به انجام کارهای شگفت‌آوری هستند که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره شده است.

ارتباط با یکدیگر از طریق ریشه‌ها

یکی از حیرت‌انگیزترین توانایی گیاهان و درختان، برقراری ارتباط با یکدیگر از طریق ریشه‌هاست. براساس تحقیقات انجام شده، گیاهان می‌توانند از طریق یک شبکه زیرزمینی از قارچها با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
این شبکه قارچی در زمینه‌های متعدد به گیاهان کمک می‌کند. محققان پس از یک سری تحقیقات به این نتیجه رسیدند که گیاهان گوجه هجوم آفت را از طریق شبکه قارچی به یکدیگر اطلاع می‌دهند. براساس یافته‌های یک تحقیق دیگر، درختان می‌توانند موادغذایی مورداستفاده خود را از طریق شبکه قارچی با یکدیگر تقسیم کنند. برای اولین بار در سال 1997 سوزان سیمارد از دانشگاه بریتیش کلمبیا دریافت که درختان بزرگتر موادمغذی را به نهال‌های کوچکتر می‌فرستند تا به رشد کافی برسند و از خطر پژمردن نجات یابند.
علاوه بر این، آنها می‌توانند با انتشار مواد سمی از طریق شبکه قارچی، گیاهان مضر و هرز را بخشکانند.
در مجموع، درختان توانایی ارسال پیغام، به اشتراک‌گذاری منابع و انتشار بدافزار را بسیار پیشتر از اختراع اینترنت توسط انسان در اختیار داشته‌اند.

ارسال پیغام خطر

ارسال پیغام خطر و دریافت کمک در جنگل‌های دورافتاده شاید یکی از مشکلات انسان باشد، اما برای برخی گیاهان کار چندان سختی نیست. شاید درختان موجوداتی ناجنبا و ساکن باشند اما در مواجهه با حشرات موذی و علف‌خوار، درمانده نیستند.
برخی گیاهان مجهز به نوعی خط دفاعی مستحکم در مقابل حشرات هستند. آنها در مواجهه با حشرات گیاه‌خوار، نوعی ماده شیمیایی برای جذب شکارچیان آنها از خود منتشر می‌کنند.
به این ترتیب، با سر رسیدن صف دشمن و قلع و قمع حشرات گیاه‌خوار، گیاه از خطر خورده‌شدن رهایی می‌یابد.

یک جنگل تک درختی

طبیعت پر از شگفتی‌ست. درست زمانیکه فکر می‌کنیم یک جنگل از چندین و چند درخت به وجود آمده، با یک جنگل تک درختی در ناتال برزیل مواجه می‌شویم. رکورد بزرگترین درخت بادام هندی جهان هم اکنون در اختیار درخت بادام هندی ناتال با گستره‌ای به مساحت 7500 مترمربع است.
دلیل رشد اینچنینی به رفتار ژنتیکی غیرمعمول این درخت برمی‌گردد که باعث می‌شود شاخه‌ها به جای رشد عمودی، به سمت کناره‌ها رشد کنند. در این شرایط شاخه‌های سنگین در تماس با زمین ریشه می‌دهند. سپس شاخه‌های تازه ریشه‌زده شروع به رشد عمودی می‌کنند، گویی که یک درخت مستقل و جدید هستند. در هنگام برداشت محصول، این درخت چیزی حدود 60000 میوه بادام هندی خواهد داشت.

جنگلی از تکثیرهای متوالی صنوبر لرزان

یکی دیگر از مثال‌های بازی طبیعت با باورهای ما درخصوص مشخصات یک تک درخت، صنوبر لرزان است. حدود 47000 درخت صنوبر لرزان در جنگل ملی فیش‌لِیک در ایالت یوتا وجود دارد. این درخت از طریق پاجوش‌ها و ریشه‌جوشها تکثیر می‌شود. در این جنگل، تمامی درختها یک سیستم ریشه‌ای یکسان دارند و همگی از یک درخت اولیه بوجود آمده‌اند.
عمر این جنگل 80000 سال و گاهی نیز تا میلیونها سال تخمین زده می‌شود. برگهای این درخت حتی با ملایم‌ترین نسیم‌ها شروع به لرزیدن می‌کند و علت نامگذاری این گونه گیاهی به این مسئله برمی‌گردد.

گیاهان حس بویایی دارند

قدرت بویایی یکی از مکانیزم‌های دفاعی گیاهان به شمار می‌رود. براساس یافته‌های یک تحقیق مشخص شد که درختان وقتی میوه‌هایشان می‌رسد، وقتی یکی از درختهای مجاور آنها قطع می‌شود یا وقتی درختی در نزدیکی آنها مورد هجوم حشرات گرسنه قرار می‌گیرد، متوجه می‌شوند. به دلیل همین توانایی، اگر درخت مو در نزدیکی گیاه گوجه شروع به رشد کند، متوجه گیاه گوجه شده و شروع به تنیدن و پیچیدن دور آن و خوردن موادغذایی آن می‌کند.
محققان با یک تحقیق ساده توانستند وجود حس بویایی را در درخت مو به اثبات برسانند. آنها یک گلدان خالی و یک گیاه گوجه مصنوعی را در دو طرف یک درخت مو گذاشتند. اما درخت مو به سمت هیچکدام از این گلدانها رشد نکرد. سپس، یک گیاه گوجه واقعی را کنار درخت مو گذاشتند و حتی زمانیکه گوجه در تاریکی یا پنهان از دید بود نیز درخت مو به سمت گوجه واقعی شروع به رشد می‌کرد.

درک زمان روز

انسانها و حیوانات مجهز به یک ساعت زیستی یا زمان‌سنج درونی به نام ریتم شبانه‌روزی هستند که عملکرد بدن و اندامهایشان براساس آن صورت می‌گیرد. اما درختان نیز از این توانایی برخوردارند.
طی یک تحقیق در دانشگاه کمبریج مشخص شد گیاهان از شکر تولیدشده در درون خود برای درک زمان استفاده می‌کنند. این شکر ژنهایی را که مسئول ریتم شبانه‌روزی (رفتار دوره‌ای) گیاه هستند، کنترل می‌کند.

رابطه برف و گندم

اگر در زمستان از کنار مزرعه گندم عبور کنید و گندمها را پوشیده از برف ببینید، آیا انتظار به بار نشستن آن را در بهار خواهید داشت؟ برای نوع خاصی از گندم به نام گندم زمستان، وجود برف برای رهایی از سوز و سرمای زمستان بسیار ضروری است. درواقع، بارش برف خیلی سودمندتر از بارش باران است.
برف مانند یک پوشش در حفظ رطوبت خاک نقش اساسی دارد و همچنین از گندم و خاک در مقابل سرما محافظت می‌کند. اگر برف نباشد، سرما به ریشه‌های ظریف گندم آسیب می‌رساند و درنهایت منجر به پژمردن و نابودی محصول می‌شود.

آیا گیاهان می‌بینند؟

فرضیه دیدن گیاهان موضوع جدیدی نیست. در اوایل قرن بیست و یک، فرانسیس داروین پسر چارلز داروین ادعا کرد گیاهان یک سری سلولهای لنز-مانند و حساس به نور دارند. این سلول بعدها کشف و به نام سلول اوسِلای (ocelli) نامیده شد.
مدتها بعد در سال 2017 دو گیاه‌شناس به یک باکتری تک‌سلولی خاص اشاره کردند که درست همانند سلول اوسِلای توانایی تشخیص نور داشتند. به باور آنها اگر ارگانیسم‌های تک‌سلولی توانایی دیدن دارند، گیاهان پیچیده‌تر نیز می‌بایست از چنین توانایی بهره‌مند باشند.
شواهد جدید نشان می‌دهد گیاه کلم قادر به تولید پروتئینی است که در ایجاد چشم اولیه نقش دارد. چشم اولیه، چشم‌ بسیار ابتدایی است که در ارگانیسم‌های تک‌سلولی مثل جلبک‌ها وجود دارد.
توانایی‌های عجیبی در برخی گیاهان دیده می‌شود که هنوز توضیحی برای آنها ارائه نشده است. به عنوان مثال، گیاه بالارونده بوکیلا ترایفولیولاتا می‌تواند شکل و رنگ خود را مطابق با شکل و رنگ میزبان خود تغییر دهد.

احساس خطر

گیاه سرخدار اروپایی در شن و ماسه سواحل رشد می‌کند و بسیار نسبت به گیاهان هم‌جوار خود حساس است.
اگر این گیاه احساس کند گیاه دیگری از یک خانواده دیگر در نزدیکی او در حال رشد است، ریشه‌های خود را تا جای ممکن و برای جمع‌آوری کامل موادمغذی خاک اطراف می‌گستراند. اما اگر گیاه در حال رشد از خانواده خود باشد، از توسعه دادن ریشه خود و جمع‌آوری موادمغذی خاک خودداری می‌کند. نکته عجیب اینکه، حتی بسیاری از حیوانات قادر به تشخیص جانداران هم‌خانواده خود نیستند.

گلهای کافئینی

55 درصد از گیاهان گلدار در شهد خود کافئین تولید می‌کنند. زنبورها به گلهای کافئین‌دار بسیار علاقه‌مندند و این علاقه را در حرکات هیجانی خود بروز می‌دهند.
طی تحقیقی در مجله Current Biology محققان دو ظرف را با شهد پر کردند و به یکی از آنها کافئین افزودند. زنبورهایی که از شهد کافئینی خورده بودند، در مسیر بازگشت به کندو حرکات موجی بیشتری به نمایش می‌گذاشتند. زنبورها از این نوع پرواز برای نشان دادن کیفیت و محل شهد به دیگر زنبورها استفاده می‌کنند.
گیاهان با تولید کافئین در شهد خود و در اختیار قرار دادن آن برای زنبورها، احتمال جذب زنبورهای بیشتر و درنتیجه گرده‌افشانی بیشتری را برای خود فراهم می‌آورند.