مدیتیشن هدفمند ابزاری برای ارتقا یادگیری و مهارت های اجتماعی کودک

مجله آنلاین موبنا – قطعا تاکنون مطالب زیادی در مورد مدیتیشن شنیده اید. از آن جایی که روز به روز تحقیقات بیشتری در حیطه مدیتیشن و اصول اجرایی آن صورت می پذیرد، توجه مردم به مزایای آن نیز در مقایسه با گذشته تغییرات محسوسی کرده است. اجرای این تکنیک به صورت برنامه ریزی شده مزایای متعددی را برای کودکان به دنبال خواهد داشت که از جمله مهم ترین آنها می توان به تقویت یادگیری و مهارت های اجتماعی اشاره کرد. در ادامه به معرفی مزایای مختلف مدیتیشن کودک خواهیم پرداخت.

مدیتیشن هدفمند برای کودکان به چه معناست؟

پیش از پرداختن به جزئیات موضوع، نخست باید دید مناسبی از مفهوم مدیتیشن کودکان به دست آوریم. مدیتیشن به طور کلی در ارتباط با آموزش خودآگاهی و چگونگی کسب دیدگاهی سالم نسبت به تمامی عناصر جهان است. فرد می آموزد که چطور بدون قضاوت ببیند و درک کند. مدیتیشن هدفمند نیز یکی از شاخه های اصلی این تکنیک محسوب می شود که کارایی آن ایجاد تغییری خاص در روند زندگی خواهد بود. در ابتدا آرام سازی ذهن و جسم صورت می گیرد و پس از آن نیز کمک به تحقق هدفی مشخص مد نظر است. انواع و اقسام مختلفی از مدیتیشن وجود دارد که از جمله کاربردی ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ذهن آگاهی یا حضور در لحظه: یکی از فرآیندهای شناختی است که بر تجربیات زمان حال متمرکز می شود. در این سیستم ضمن تمرکز بر جریان تنفس، فرد رویدادهای زمان حاضر مانند افکار و اصوات را می پذیرد.
تجسم فکری: تصویر پردازی در مورد یک اتفاق، یک محیط و یک احساس مورد علاقه.
مدیتیشن ریتم قلبی: تمرکز همزمان بر تنفس و ضربان قلب. در این سیستم به انرژی خارج شونده از بدن توجه می شود.
چی کونگ: نوعی از مدیتیشن است که با استفاده از یک سری حرکات فیزیکی مشخص و با تمرکز بر تنفس انجام می شود.
کندالینی: نوعی انرژی در بدن که قسمت تحتانی ستون فقرات قرار دارد. تمرکز بر این انرژی به همراه تنفس، موجب تقویت حس خودآگاه خواهد شد.
ذاذن: مراقبه در حالت نشسته به صورت چهار زانو که بر تنفس عمیق تمرکز دارد.
لازم به ذکر است که کودکان برای اجرای هر کدام از تکنیک های فوق، نیازمند راهنمایی یک مربی هستند. والدین نیز در صورت آشنایی کامل با اصول مدیتیشن، می توانند مربی مناسبی برای فرزند خود باشند.

مزایای مدیتیشن برای کودکان

همانطور که اشاره شد مدیتیشن نه تنها برای بزرگسالان، بلکه برای کودکان نیز مزایای بیشماری به همراه دارد. اما شاید مهم ترین و مفید ترین کاربرد آن در مورد یک کودک، قابلیت کاهش استرس باشد. در دنیای امروزی تکنیکی که بتواند به راحتی و بر پایه اصول اثبات شده علمی این هدف را محقق سازد، قطعا از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود. امروزه کودکان بیش از هر زمان دیگری به دنبال کسب استقلال و تصمیم گیری شخصی در مورد مسائل مختلف هستند. همین موارد منجر به افزایش سطح استرس به گونه ای کاملا ناخودآگاه در ذهن کودک خواهد شد. اینجاست که مسئولیت مهمی بر دوش والدین احساس می شود. پرورش کودکانی مقاوم به استرس، دست یابی کودک به موفقیت های بزرگ در آینده را تضمین خواهد کرد. تاکنون 76 مزیت متفاوت برای مدیتیشن از نظر علمی به اثبات رسیده است. اساسی ترین ویژگی های مثبت مدیتیشن در مورد کودکان به صورت زیر خواهد بود:

– افزایش تمرکز
– تقویت حس شادمانی
– کند سازی روند پیری
– ارتقا سلامت سیستم قلبی- عروقی و همچنین سطح ایمنی بدن
– بهبود خلق و قدرت ذهنی
– تقویت قابلیت یادگیری
– توسعه مهارت های اجتماعی

دو گزینه آخر را با جزئیات بیشتری مورد بررسی قرار خواهیم داد.

تقویت قابلیت یادگیری

سوال این است: “چگونه مدیتیشن می تواند قدرت یادگیری یک کودک را افزایش دهد؟”
قطعا پاسخ های مختلفی برای این پرسش وجود دارد اما ساده ترین و البته اصلی ترین جواب، “بهبود تمرکز” خواهد بود. پیش تر نیز گفته شد که مدیتیشن توانایی تمرکز را بالا می برد. از طرفی اگر توانایی کودک برای تمرکز افزایش یابد، مدت زمان توجه وی به یک موضوع مشخص نیز بالا می رود. هرچه این مدت زمان حفظ توجه بیشتر باشد، به تبع قابلیت یادگیری نیز افزون تر خواهد بود. همچنین لازم به ذکر است که با وجود پیشرفت تکنولوژی و عوامل دیگری که منجر به حواس پرتی در کودکان می شوند، این روزها بازه زمانی حفظ توجه به شدت کاهش یافته است. مدیتیشن منظم به راحتی قادر به حل این مشکل است. گفته می شود که در صورت حواس پرتی پس از تمرکز روی فعالیتی خاص، به طور معمول 23 دقیقه طول خواهد کشید تا مجددا تمرکز خود را به دست آوریم.

توسعه مهارت های اجتماعی

یکی دیگر از ویژگی های بسیار ارزشمند مدیتیشن هدفمند برای کودکان، توسعه مهارت های اجتماعی آنها به شمار می رود. حتما تاکنون با افراد زیادی مواجه شده اید که توانایی حضور فعال در یک مکالمه ساده و بعضا دوستانه را نیز ندارند. اگر این موضوع را به دقت بررسی کنید، متوجه خواهید شد که مشکل مورد نظر ریشه در دوران کودکی فرد دارد. اما هیچ گاه برای جبران دیر نیست. مدیتیشن در اشخاصی که مهارت های اجتماعی ضعیفی دارند، حتی در دوران بزرگسالی نیز معجزه می کند.
مدیتیشن در کودکان منتج به افزایش جذابیت آنها نیز خواهد شد! در واقع اتمسفری مثبت، گیرا و محبت آمیز به وجود می آید که هر فردی را به خود جذب می کند. همین اتمسفر است که می تواند به صورت غیر مستقیم مهارت های اجتماعی کودک را تقویت کند. مهربانی و قدرشناسی عناصر مهمی هستند که از مدیتیشن سرچشمه گرفته و سراسر روح پاک کودک را فرا خواهند گرفت. علاوه بر تمامی مزایای فوق، مدیتیشن هدفمند که با راهنمایی یک مربی و یا والدین خبره انجام می گیرد، می تواند به تقویت رابطه میان کودک و والدین نیز منتهی شود. همچنین با استفاده از این روش والدین قادر به آموزش یک نوع مهارت اجتماعی خاص به فرزند خود خواهند بود. برای مثال اگر تصور می کنید که کودکتان در یکی از زمینه های اجتماعی دچار ضعف است، با کمک مدیتیشن هدفمند می توانید به راحتی آن را برطرف کنید.

چگونه اقدام به اجرای اصول مدیتیشن هدفمند برای کودک خود کنیم؟

پیش از هر چیزی باید بدانید که استفاده از مدیتیشن به خصوص برای اولین بار نیازمند صبر و حوصله و پیروی از دستور العمل های مختلف به صورت گام به گام خواهد بود. در ادامه مراحل متفاوت مدیتیشن برای کودکان را توضیح خواهیم داد.
گام اول: ابتدا باید خودتان انجام دهید
خودتان را به جای کودک بگذارید. آیا می توانید یک زبان بیگانه مانند فرانسوی را از فردی که خود فرانسه نمی داند، فرا بگیرید؟ قطعا خیر زیرا چنین چیزی به هیچ عنوان امکان پذیر نخواهد بود! همین موضوع در مورد مدیتیشن نیز صدق می کند. اگر می خواهید تبدیل به یک مربی مناسب مدیتیشن برای فرزندتان شوید، ابتدا باید خود این دانش را بیاموزید. روشی را که فکر می کنید بیش از بقیه متدها مناسب کودک شماست انتخاب کرده و اطلاعات خود را در مورد آن تکمیل کنید. زمانی می توانید آموزش های لازم را به درستی انتقال دهید که خود تجربه درستی از مدیتیشن داشته باشید.
گام دوم: از کودک بخواهید که در زمان تمرین شما در محل مورد نظر حضور داشته باشد
اگر کودک را در مواجهه با جلسات تمرین خود قرار دهید، به طور ناخودآگاه حس کنجکاوی وی را برانگیخته خواهید کرد. پس از آن نیز متقاعد ساختن او برای انجام مدیتیشن بسیار راحت تر خواهد شد. به شدت توصیه می شود که در حضور فرزندتان مدیتیشن کنید. اگر حین مدیتیشن با شما صحبت کردند و یا به هر طریق دیگری به دنبال جلب توجه بودند، به تمرین خود تا اتمام آن ادامه دهید. پس از تکمیل تمرین می توانید به او توضیح دهید که مشغول چه کاری بوده اید و هدف از آن چیست. سپس درخواست کنید که برای یک بار هم که شده شما را در این امر همراهی کند. کودک به مرور زمان با مفهوم مدیتیشن آشنا خواهد شد و آن را خواهد پذیرفت.
گام سوم: همراه یکدیگر مدیتیشن کنید
پس از آن که توجه کودک را به سوی مدیتیشن هدفمند جلب کردید، می توانید به همراه یکدیگر تمرین کنید. توجه داشته باشید که به طور کلی مدیتیشن مفهومی نسبتا سنگین برای یک کودک خردسال به شمار می رود و به همین دلیل فرزندتان در هر مرحله از مدیتیشن نیازمند راهنمایی و حمایت مستقیم شما خواهد بود. این موضوع را تبدیل به تجربه ای مفرح و خوشایند کنید تا قادر به همکاری طولانی مدت با کودک خود باشید. به تدریج که کودک درک بیشتری از مدیتیشن به دست می آورد، می توانید جدیت کار را مرحله به مرحله افزایش دهید.
گام چهارم: اجازه دهید که کودک احساس خود را تمام و کمال بروز دهد
هر فردی از طریق مدیتیشن بینش عمیقی در مورد احساسات و تفکرات خود به دست می آورد. کودک نیز از این قاعده جدا نخواهد بود و تجربه ای مشابه از تمرینات ذهنی- فیزیکی کسب خواهد کرد. والدین باید فرزند خود را در این زمینه همراهی کند و اجازه بروز بی قید و شرط عواطف درونی را بدهند. پس از پایان هر کدام از جلسه های تمرینی خود، از فرزندتان بپرسید که چه احساسی دارد و یا چه چیزهایی را در روند مدیتیشن تجربه کرده است.
گام پنجم: استمرار و ثبات داشته باشید
توجه کنید که یکی از مهم ترین فاکتورها در اثرگذاری هر چه بیشتر مدیتیشن، استمرار و ثبات در انجام تمرینات آن خواهد بود. با افزایش دفعات تمرین، عادتی مثبت را در ذهن کودک خود نهادینه خواهید کرد و از این طریق می توانید مدیتیشن را تبدیل به یکی از سرگرمی های مورد علاقه فرزندتان کنید. از طرفی همانطور که گفته شد دید کودک به مفهوم مدیتیشن اهمیت زیادی دارد. هیچگاه وی را مجبور به انجام تمرینات نکنید.
گام ششم: صبور باشید و آرامش خود را حفظ کنید
اجبار کودک به همراهی و پیروی از دستور العمل های مدیتیشن نه تنها نتیجه دلخواهی به دنبال نخواهد داشت، بلکه دید وی را نیز نسبت به این دسته از تمرینات سودمند آلوده خواهد کرد. اگر قصد دارید به سلامت روان و جسم فرزند خود کمک کنید، باید در این مسیر سرشار از بردباری باشید. فراموش نکنید که آشنا ساختن کودک با مفهوم مدیتیشن بسیار زمانبر خواهد بود. خواندن کتب و مقالات مرتبط در این زمینه می تواند تا اندازه زیادی شما را آماده برخورد با شرایط ناخواسته و حتی عدم پذیرش از جانب فرزندتان کند.

نتیجه گیری

خلاصه ای از مطالب فرا گرفته شده به صورت زیر خواهد بود:
هم اکنون می دانیم که مقصود از مدیتیشن هدفمند برای رده سنی کودک چیست.
با مفهوم مدیتیشن هدفمند و مزایای آن برای زندگی کودک و حتی والدین آشنا شده ایم.
دریافته ایم که چگونه مدیتیشن هدفمند منتج به تقویت قابلیت یادگیری در کودکان خواهد شد.
آگاه هستیم که بهبود مهارت های اجتماعی کودک در ارتباط مستقیم با تمرینات مطرح در مدیتیشن خواهد بود و چرایی این اثرگذاری را کشف کرده ایم.
با مراحل مختلف آموزش مدیتیشن به کودک آشنا شده ایم و می دانیم که با پیروی از یک سری اصول مشخص قادر به متقاعد ساختن فرزندمان برای انجام این تمرینات فرح بخش خواهیم بود.