دنا؛ معرکه توان داخلی یا ملغمه ناهماهنگی‌ها؟
هیچ خودرو جدیدی در دنیای امروز بدون برنامه صادراتی وارد مسیر طراحی و تولید نمی‌شود و مسیر صادرات نیز هرگز از تولید بر اساس تکنولوژی ۳۰ سال پیش نمی‌گذرد.
نیمه اسفندماه سال گذشته بود که مسجل شد ایران‌خودرو طی اطلاعیه‌هایی، ناممکن‌بودن تحویل خودرو دنا با امکانات قبلی را به مشتریان خود اعلام کرده است. دنا که هم‌اکنون با کد کلاس ۷۰۱۱۲ تولید می‌شود، به‌جای رینگ آلیاژی آلومینیومی، به رینگ فولادی و قالپاق مجهز است. کروزکنترل نیز ازجمله امکانات حذف‌شده این خودرو بوده است. البته همچنان مانیتور، سنسور دنده‌عقب، بلوتوث، سیستم تهویه اتوماتیک، صندلی‌های جلو برقی و… جزو امکانات دنا هستند.
به گزارش نگاه اقتصادی، فارغ از امکانات موجود و ناموجود دنا، مشکلات پابرجایی در این خودرو وجود دارد که اساسی‌تر از حذف کروزکنترل و رینگ آلیاژی آلومینیومی از این خودرو هستند و امکان‌سنجی برای رفع آن‌ها مهم‌تر از حذف یا اضافه‌کردن چنین امکاناتی محسوب می‌شود.
* فرار از تکرار
در میان محصولات کمتنوع و تکراری خودروسازان داخلی، خودروهایی مانند ساینا، کوییک و دنا تا حدودی توانسته‌اند ذائقه ملول از مدل‌های قدیمی را جلا دهند. هرچند وقتی درهای تعامل مستقیم با خودروسازان مطرح جهانی بر روی این صنعت بسته است، بیش از این نیز نمی‌توان از خودروسازان داخلی توقع داشت.
علی‌القاعده پشت درهای بسته چند راهکار بیش‌تر پیش روی خودروسازان نیست که دشوارترین آن‌ها ارتقای توان داخلی و بومی‌سازی فناوری‌ها از طریق تحقیق و توسعه، استفاده بهینه از داشته‌ها و تجربیات موجود، تعامل با نخبگان دانشگاهی و مهندسی معکوس است.
شاید ساده‌ترین راهکار نیز تعقیب فناوری خودرو با دنباله‌روی از چینی‌ها برای تنوع‌بخشی و توسعه باشد، چینی‌هایی که رمز موفقیتشان، حضور خودروسازان خارجی در کشورشان با تعیین شروطی مانند سرمایه‌گذاری با سهم ۶۰درصدی و انتقال فناوری همراه بوده است.
در همین اثنا البته یکی از دو خودروساز بزرگ کشور، پلتفرمی با نام SP100 را با کمک طراحان آلمانی، مشاوران کره‌ای و خودروسازان چینی‌ها ارائه کرد که به نظر می‌رسد نقطه خوبی برای آغاز باشد.
* فیس‌لیفت اورژانسی سورن!
اما خودرو دنا که در سال ۱۳۹۳ به بازار آمد، نسخه ارتقایافته سمند سورن بود که بر اساس پلتفرم پژو۴۰۵ ساخته شده، پلتفرمی که در دهه ۸۰ میلادی طراحی و عرضه شده است؛ یعنی زمانی که دانش تولید خودرو از لحاظ کیفیت و ایمنی پیشرفت امروزه را حاصل نکرده بود.
شاید به همین دلیل است که برخی منتقدان، دنا را نه محصولی جدید بلکه فیس‌لیفت اورژانسی سورن نامیدند و سرمایه‌گذاری بیش از حد ایران‌خودرو بر پلتفرم ۴۰۵ را اشتباه ایران‌خودرو دانستند. هرچند سرمایه گذاری دوباره ایران‌خودرو روی این پلتفرم با هدف کاهش هزینه‌ها برای طراحی و ساخت دنا بوده است، اما به‌راستی هزینه طراحی و ساخت به چه قیمتی باید کاهش یابد؟
هیچ خودرو جدیدی در دنیای امروز بدون برنامه صادراتی وارد مسیر طراحی و تولید نمی‌شود و مسیر صادرات نیز هرگز از تولید بر اساس تکنولوژی ۳۰ سال پیش نمی‌گذرد. از این رو، برخی کارشناسان تفاوت فاحش قیمت دنا با سورن را که موتور، گیربکس و اکسل یکسان دارند، منطقی نمی‌دانند.
* نوه و نتیجه سمند
خودرو سمند به‌عنوان خودرو ملی همیشه مدعی ایمنی بالا بوده است. اما در برخی از تصادفات، سیستم ایربگ این خودرو به‌درستی عمل نکرده یا فعال نمی‌شود. چراکه فعال‌سازی ایربگ سمند به نحوه برخورد خودرو برمی‌گردد و مستلزم آن است که نیروی حاصل از تصادف حتما به‌صورت ۴۵ درجه به سنسور ایربگ وارد شود. در غیر این صورت ایربگ خودرو فعال نخواهد شد.
گاهی اوقات نیز نیروی تصادف به‌صورت ۴۵ درجه به سنسور ایربگ وارد می‌شود اما به دلیل تاخیر در انتقال داده و اطلاعات از سنسور تا ECU این سیستم فعال نمی‌شود. البته عوامل دیگری مانند پایین‌بودن کیفیت قطعاتی مانند چاشنی ایربگ و سنسور نیز در فعال‌نشدن این سیستم دخیل است.
از سوی دیگر، خودروهای خانواده سمند از LX و EF7 گرفته تا سورن و دنا که روی پلتفرم پژو۴۰۵ ساخته شده‌اند، به دلیل داشتن دو آهن دوبل داخل ستون‌های طرفین خودرو در پایین و بالا اغلب به کرختی معروف هستند. البته به‌رغم این‌که خودروها هندلینگ و فرمان‌پذیری خوبی ندارند، از پایداری مناسبی برخوردار هستند.
ایمنی عابر پیاده نیز در نسخه فیس‌لیفت‌شده یا همان دنا به‌روز و ارتقا یافته است. اما ایمنی سرنشینان به دلیل جانمایی قطعات در داخل اتاق زیر سوال است. قدرت ترمزگیری دنا نیز ضعف‌هایی داشته و نیازمند تقویت است. از سوی دیگر، این خودرو نقاط کور زیادی دارد. قطعاتی مانند داشبورد نیز در زمان تصادف سبب جراحت جدی زانوی راننده می‌شود. برخورد دست با داشبورد در هنگام تعویض دنده نیز ازجمله موارد انتقادی دارندگان نسخه معمولی دنا بوده است. همچنین شاسی این خودرو به دلیل نداشتن انعطاف‌پذیری مناسب در زمان تصادف منجر به ایجاد جراحت جدی برای راننده و سرنشینان می‌شود.
کوبش محور عقب دنا در سطوح ناهموار و انتقال ضربه‌ها به کابین نیز یادآور همین وضعیت در سمند است، با این تفاوت که این نوع فنربندی و سیستم تعلیق و نیز سروصدای کابین و دیواره‌های اتاق برای خودرویی با قیمت دنا زیاد بوده و یک ضعف جدی محسوب می‌شود. اما با تمام این معایب، دنا یکی از معدود خودروهای تولید داخل است که در مقایسه با دیگر محصولات خودروسازان داخلی از آیرودینامیک نسبتا خوبی برخوردار است.
* طراحی زرهی
نقدهای فراوانی به طراحی سمند وارد بود که درخصوص دنا به شکلی مضاعف مطرح است. با توجه به اعلام حضور طراحان و مشاوران خارجی در فرایند طراحی سمند انتظار می‌رفت خروجی کار خودرو زیباتری باشد. چه سمند و چه دنا ارگونومی مناسبی برای سرنشینان ندارند.
به عقیده برخی منتقدان، طراحی بیرونی دنا در قسمت جلو تداعی‌گر خودروهای زرهی است و با قسمت عقب همخوانی ندارد. محفظه موتور دنا نیز طوری طراحی شده است که تبادل حرارت مناسبی ندارد. اما به‌رغم این تفاصیل در میان محصولات ایران‌خودرو دنا طراحی نسبتا بهتری دارد و همان‌طور که گفته شد، تا حدودی بحث ایمنی عابر پیاده نیز روی این خودرو در نظر گرفته شده است.
* خنثی‌سازی مزایای فنی
از موتور ۱۸۰۰ سی‌سی پژو که روی نسخه اولیه این خودرو نصب شده است، می‌گذریم و به موتور ملی طراحی‌شده برای این خودرو می‌پردازیم که از نظر تولید قدرت ضعفی ندارد، اما از نظر کیفیت و نگهداری برای مالکان این خودرو مشکل‌ساز بوده است.
سیستم CVVT این موتور بسیار زود معیوب می‌شود، چراکه شیر OCV این سیستم ضعف دارد. هرچند که مبنای طراحی این موتور برای تجهیز به توربو بوده، اما موتور ملی مجهز به توربو دچار افزایش استهلاک و تولید صدا از قسمت توربو شده است.
بدترین قطعه طراحی‌شده این موتور، اویل‌ماژول آن است. گرچه ساختن اویل‌ماژول برای این موتور با هدف کاهش استهلاک و افزایش عمر مفید آن بوده است و این قطعه روغن را به کمک آب خنک می‌کند، اما معمولا عمر مفید پایینی دارد و در زمان خرابی به‌اصطلاح آب‌وروغن قاطی می‌کند. این است که وقتی این موتور ملی معیوب می‌شود، مکانیک‌های آزاد از تعمیرش سر باز می‌زنند و مراجعه به تعمیرگاه‌های مجاز را توصیه می‌کنند.
تمام مشکلات این موتور به دلیل کیفیت پایین قطعات در زمان ساخت و تولید است، وگرنه پایه طراحی این موتور، یک پیشرانه آلمانی بوده است و اگر کیفیت ساخت آن بالا می‌بود، از موتور تندر۹۰ نیز بهتر و باکیفیت‌تر از آب درمی‌آمد.
یکی از ایرادات گزارش‌شده از پیشرانه دنا، صدای سوتی است که در سرعت‌های ۹۰ کیلومتر به بالا از سمت موتور شنیده می‌شود که ناشی از ضعف واشر مانیفولد هوا و توربو است. البته نوع طراحی پره‌های توربو هم در بروز این ایراد دخیل است. برای رفع این ایراد، یک لایه پشم شیشه ضخیم پشت داشبورد نصب شده است تا صدای سوتی که از پیشرانه این خودرو در سرعت‌های بالای ۹۰ کیلومتر در ساعت بلند می‌شود، داخل خودرو شنیده نشود، هرچند اگر شیشه خودرو را پایین بکشید و سر خود را قدری بیرون ببرید، این صدا را خواهید شنید!
ضعف‌های دیگری نیز در این موتور مشهود است که به کیفیت سوخت ما برمی‌گردد.
بخشی از انتقادات دارندگان دنا هم از گیربکس نصب‌شده روی آن است که به نظر می‌رسد باید با گیربکسی هماهنگ‌تر تعویض شود، چراکه جعبه‌دنده فعلی به‌اصطلاح یک «گیربکس گشتاوری» بوده و متناسب با موتور ملی نیست. سیستم خنک‌کاری دنا هم گرچه از نظر طراحی و تئوری مناسب به نظر می‌رسد، اما از نظر عملی به دلیل کیفیت پایین، تنش حرارتی بالایی دارد.
خرابی‌های ادوات برقی دنا نیز ناشی از ضعف اجزای الکتریکی آن در برقراری تبادل مناسب با یکدیگر است.
* نسخه پلاس؛ یک قدم به جلو، دو قدم به عقب
شاید جدی‌ترین تغییر فنی دنا در نسخه پلاس، موتور توربو آن باشد که خود بر مشکلات آن افزوده است، چراکه ترمزها و هندلینگ این خودرو برای توربو چندان درست کالیبره نشده و دچار ضعف عملکردی است. یکی دیگر از مشکلات این موتور توربو، سروصدای واشرهای آن بود که برای تعویض رایگان این قطعه در نمایندگی‌های خدمات پس از فروش فراخوان داده شد.
تغییرات ظاهری نیز در نسخه پلاس شامل تغییر ستون عقب، جلو پنجره و افزوده‌شدن سانروف، دوربین عقب، خطوط جانبی بدنه خودرو، دی‌لایت چراغ‌های جلو، چراغ‌های نئون جلو و عقب است. گفته می‌شود بخشی از این تغییرات مانند افزوده‌شدن لچکی به ستون عقب و نیز اضافه‌شدن خط وسط یا کاراکتر لاین که با هدف بهبود ضریب آیرودینامیک بدنه خودرو و افزایش ایمنی سرنشینان انجام شده، ملهم از خودرو جک جی۵ بوده است.
افزایش فاصله دنده و صندلی‌های جلو با داشبورد نیز در نسخه پلاس با هدف از بین بردن درگیری دست راننده با داشبورد هنگام تعویض دنده صورت گرفته، اما از فضای قرارگیری پای سرنشینان عقب کاسته است.
برخی ایرادات طراحی نیز در نسخه پلاس دنا که به سانروف مجهز شده است، نمایان‌تر می‌شود؛ چراکه در زمان حرکت، باز بودن سانروف موجب بروز اختلال آیرودینامیکی است. شاید اگر دنا مورد تست ایمنی و باد برای سنجش آیرودینامیک قرار می‌گرفت، این ایرادات قبل از رونمایی نهایی و عرضه برطرف می‌شد. وجود نشتی آب از سانروف نیز ازجمله موارد نارضایتی برخی از دارندگان دنا بوده است که ظاهرا درخصوص رفع رایگان این مشکل نیز به مالکان دنا فراخوان داده شده بود.
همچنین قرار بود در دناپلاس سیستم آنتی‌تریپ شیشه (توقف خودکار حرکت شیشه در هنگام قرارگیری دست مابین قاب در و شیشه) نصب شود که محقق نشده است.