۸۴ درصد مطالبات معوق به افراد خاص پرداخت شده است

موبنا – مطالبات معوق بانکی یکی از چالش‌های جدی نظام بانکی است. بسیاری از تحلیلگران اقتصادی و مالی کشور، رشد مطالبات غیرجاری شبکه بانکی و ناتوانی بانک‌ها در وصول آن و استمرار وضع فعلی و عدم چاره‌اندیشی در این خصوص را به عنوان یکی از مشکلات بسیار جدی نظام بانکی ایران تعبیر می‌کند چرا که شیوع و ادامه این وضعیت در شبکه بانکی و عدم پیشگیری از آن می‌تواند لطمات جدی به اقتصاد و امنیت کشور وارد کند.

۱۳۶ هزار میلیارد تومان مطالبات معوق

آمار و ارقامی که در گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس آمده در خرداد ماه امسال منتشر شد، حائز اهمیت زیادی است چرا که نشان می‌دهد از مجموع مبلغ ۷۸۱ هزار میلیارد تومان تسهیلات اعطایی بانک‌ها در پایان شهریورماه سال ۱۳۹۶، مبلغ ۱۳۶ هزار میلیارد تومان آن تبدیل به مطالبات غیرجاری (سررسید گذشته، معوقه و مشکوک الوصول) شده است.

افراد خاص!

در کنار مطالبات معوق نکته حائز اهیت دیگر در گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس این است که ۸۴ درصد مطالبات معوق به افراد خاص پرداخت شده و این افراد از بازپرداخت تسهیلات دریافتی، خودداری می‌کنند. یعنی بیش از ۱۱۴ هزار میلیارد تومان از مطالبات معوق به یه عده خاص پرداخت شده است.

یک بانک متفاوت

در میان بانک‌های کشور تنها یک بانک است که از حیث مطالبات معوق، وضعیتی متفاوت دارد. بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، در حوزه مطالبات معوق در میان نظام بانکی یک استثنا است و با توجه به حوزه فعالیت این بانک، تجربه‌ای جالب و درس آموز به شمار می‌آید.
«بانک قرض‌الحسنه مهر ایران» همان گونه که از نامش برمی‌آید، بانکی قرض‌الحسنه است که تسهیلات خود را بدون دریافت سود و صرفا با کارمزدی زیر ۴ درصد پرداخت می‌کند. تسهیلات این بانک نیز تسهیلات خرد بوده که برای رفع مشکلات یومیه شهروندان (عموما اقشار آسیب‌پذیر) پرداخت می‌شود. یعنی عمدتا دهک‌های پایین جامعه برای رفع احتیاجات مالی فوری خود از این تسهیلات استفاده می‌کنند.
بانک قرض‌الحسنه مهر ایران از ابتدای امسال تا کنون به یک میلیون نفر از ایرانیان مجموعا بیش از ۱۱ هزار میلیارد تومان وام پرداخت کرده و این عدد تا پایان امسال به یک میلیون و ۲۰۰ هزار وام خواهد رسید.
نگاهی به جزییات وام پرداختی و گستره افراد دریافت کننده، گویای آن است که مخاطب تسهیلات این بانک، افراد عمدتا محروم و آسیب‌پذیر جامعه در شهرها و روستاها هستند. اما نکته جالب اینجاست که مطالبات معوق این بانک نسبت به میزان تسهیلات پرداختی در پایان سال ۱۳۹۵ عدد ۱.۱۵ درصد، در پایان سال ۱۳۹۶ عدد ۰.۹ درصد و تا تاریخ ۱۳۹۷/۱۱/۰۸ (علیرغم مشکلات عدیده و نوسانات اقتصادی امسال) عدد ۱.۱ درصد می‌باشد. یعنی میانگین مطالبات معوق بانک‌ قرض‌الحسنه مهر ایران، همواره حدود یک درصد بوده است.

اقشار محروم اما خوش حساب

این اعداد به روشنی مقصر قلمداد کردن مردم در شکل‌گیری مطالبات معوق را زیر سوال می‌برد. همین امسال بیش از یک میلیون نفر از اقشار محروم جامعه، از بانک قرض‌الحسنه مهر ایران تسهیلات دریافت کردند و تنها یک درصد آن علی‌رغم وخامت اوضاع اقتصادی، به مطالبه معوق تبدیل شده است. این درحالی است که طبق گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس، از ۱۳۶ هزار میلیارد تومان مطالبه معوق بانک‌ها ۸۴ درصد آن به افراد خاص دریافت کننده تسهیلات، یعنی متمول‌ترین و ثروتمندترین بخش‌های جامعه و دهک‌های بالایی، تعلق دارد.
نتیجه آن که عدم پرداخت تسهیلات به اقشار متوسط و محروم جامعه به بهانه شکل‌گیری مطالبات معوق، هرگز منطقی به نظر نمی‌رسد و در واقع آدرس غلط دادن است. جلوگیری از رشد مطالبات معوق را باید در همان افراد خاصی جستجو کرد که مجموعا ۸۴ درصد مطالبات معوق به آنان مربوط است.

ضرورت تقویت بانک‌های قرض‌الحسنه

از این رو ضروری است رویکرد پرداخت تسهیلات به محرومان و افراد کم درآمد در قالب بانک‌های قرض‌الحسنه مورد تشویق و حمایت قرار بگیرد و منابع مالی و سرمایه این بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات بیشتر، تقویت شود چرا که آمارها و گزارش‌های نهادهای رسمی گویای آن است که مشتریان بانک‌های قرض‌الحسنه بر خلاف «افراد خاص»، جزو خوش حساب‌ترین مشریان شبکه بانکی هستند.