“بنزن” نامی که باید نگرانش باشیم!

موبنا؛ محمد مهدی حیدرپور– بنزن در دمای اتاق به شکل مایعی بی رنگ یا زرد کمرنگ دیده می شود. این ماده شیمیایی رایحه ای شیرین دارد و بسیار قابل اشتعال است. بنزن بسیار سریع در هوا تبخیر می شود. بخار آن سنگین‌تر از هواست و ممکن است به سمت پایین حرکت کند.

بنزن به مقدار کمی در آب حل می شود و در صورت ترکیب روی آن شناور خواهد شد.

بنزن در کجا یافت می شود و چگونه استفاده می شود؟

بنزن هم به واسطه فرآیندهای طبیعی و هم فعالیت های انسانی شکل می گیرد. منابع طبیعی بنزن شامل آتشفشان ها و آتش سوزی جنگل ها می شوند. همچنین، بنزن بخشی طبیعی از نفت خام، بنزین، و دود سیگار است.

بنزن به طور گسترده در سراسر جهان استفاده می شود و به عنوان مثال، از نظر حجم تولید در آمریکا بین ۲۰ ماده شیمیایی برتر قرار دارد.

برخی صنایع از بنزن به منظور تولید مواد شیمیایی دیگر که برای تولید پلاستیک، رزین، نایلون و الیاف مصنوعی استفاده می شوند، بهره می برند. همچنین، بنزن برای تولید برخی انواع روان کننده ها، لاستیک ها، رنگ ها، شوینده ها، داروها و آفت کش ها نیز استفاده می شود.

چگونه می توانید در معرض بنزن قرار بگیرید؟

هوای آزاد حاوی سطوح کمی از بنزن است که از دود تنباکو، پمپ بنزین ها، خروجی اگزوز وسایل نقلیه موتوری، و گازهای منتشر شده صنعتی سرچشمه می گیرد.

هوای داخل ساختمان به طور معمول حاوی سطوح بیشتری از بنزن نسبت به هوای آزاد است. بنزن در هوای داخل ساختمان از محصولاتی که حاوی این ماده هستند مانند چسب ها، رنگ ها، واکس مبلمان، و شوینده ها سرچشمه می گیرد.

هوای اطراف سایت های دفع مواد زائد خطرناک و پمپ بنزین ها می تواند حاوی سطوح بیشتری از بنزن نسبت به مناطق دیگر باشد.

نشت بنزن از مخازن ذخیره زیرزمینی یا از سایت های دفع مواد زائد خطرناک می تواند موجب آلودگی آب شود.

افراد شاغل در صنایعی که از بنزن استفاده کرده یا آن را تولید می کنند، ممکن است در معرض بیشترین سطوح از این ماده قرار بگیرند.

با این وجود، دود تنباکو یکی از منابع اصلی قرار گرفتن انسان در معرض بنزن است.

بنزن یکی از محصولات جانبی ناشی از سوختن تنباکو در سیگار است. به عنوان مثال، قرار گرفتن در معرض دود سیگار مسئول تقریبا نیمی از موارد مواجهه انسان با این ماده سمی در آمریکاست.

بنزن بسیار فرار است و استنشاق روش اصلی مواجهه با آن است.

دود سیگار مسئول بیشتر بنزن موجود در محیط های داخل ساختمان نیز است.

شرایط افراد سیگاری و غیرسیگاری ها در مواجهه با بنزن هنگامی که دود دست دوم سیگار را تنفس می کنند، مشابه است.

بنزن چگونه کار می کند؟

بنزن از ارائه عملکرد درست توسط سلول ها جلوگیری می کند. به عنوان مثال، این ماده با تحت تاثیر قرار دادن مغز استخوان از تولید گلبول های قرمز خون به میزان کافی جلوگیری می کند که می تواند به کم خونی (آنمی) منجر شود.

همچنین، بنزن می تواند با ایجاد تغییر در سطوح پادتن های خون و کاهش تعداد گلبول های سفید خون به سیستم ایمنی بدن آسیب وارد کند.

شدت مسمومیت ناشی از بنزن به مقدار، مسیر، و مدت زمان مواجهه و همچنین سن و شرایط پزشکی که به آنها مبتلا هستید، بستگی دارد.

نشانه ها و علائم فوری قرار گرفتن در معرض بنزن چه چیزهای هستند؟

افرادی که سطوح زیاد بنزن را تنفس می کنند ممکن است طی چند دقیقه تا چند ساعت با نشانه ها و علائم زیر مواجه شوند:

– خواب آلودگی

– سرگیجه

– ضربان قلب سریع یا نامنظم

– سردرد

– لرز

– سردرگمی

– بی هوشی

– مرگ (در مواجهه با سطوح بسیار زیاد)

مصرف غذاها و نوشیدنی های حاوی سطوح بالای بنزن می تواند طی چند دقیقه تا چند ساعت موجب شکل گیری علائم زیر شود:

– استفراغ

– تحریک معده

– سرگیجه

– خواب آلودگی

– تشنج

– ضربان قلب سریع یا نامنظم

– مرگ (در مواجهه با سطوح بسیار زیاد)

اگر فردی به واسطه مصرف غذاها یا نوشیدنی های حاوی بنزن استفراغ می کند، استفراغ می تواند وارد ریه ها شده و موجب بروز مشکلات تنفسی و سرفه شود.

تماس مستقیم بنزن با چشم ها، پوست، یا ریه ها می تواند موجب آسیب دیدگی و تحریک بافت شود.

بروز این نشانه ها و علائم لزوما به معنای آن نیست که فردی در معرض بنزن بوده است.

اثرات سلامت مواجهه بلند مدت با بنزن چه چیزهایی هستند؟

اثر اصلی بنزن ناشی از مواجهه بلند مدت (یک سال یا بیشتر) بر خون است. بنزن موجب آثار مضری بر مغز استخوان می شود و می تواند کاهش گلبول های قرمز خون را به همراه داشته باشد که به کم خونی منجر می شود. همچنین، این ماده می تواند موجب خونریزی شدید شود، بر سیستم ایمنی اثر منفی گذاشته و احتمال ابتلا به عفونت را افزایش دهد.

در یک مطالعه، برخی زنان که سطوح زیاد از بنزن را برای چندین ماه تنفس کرده بودند، دوره های قاعدگی نامنظم و کاهش در اندازه تخمدان های خود را تجربه کردند. همچنین، قرار گرفتن در معرض بنزن می تواند بر رشد جنین در زنان باردار و باروری مردان اثرگذار باشد.

مطالعات با حضور سوژه های حیوانی نتایجی مانند وزن کم نوزاد هنگام تولد، تاخیر در تشکیل استخوان، و آسیب مغز استخوان به واسطه تنفس بنزن توسط سوژه های باردار را نشان داده اند.

وزارت بهداشت و خدمات انسانی آمریکا بنزن را برای انسان سرطان‌زا عنوان کرده است. مواجهه بلند مدت با سطوح زیاد بنزن در هوا می تواند موجب سرطان خون (لوسمی) شود.

چگونه می توانید از خود محافظت کنید و در صورت مواجهه با بنزن چه کاری باید انجام دهید؟

نخست، اگر بنزن در هوا منتشر شده است، دریافت هوای تازه از طریق ترک منطقه تحت تاثیر قرار گرفته با بنزن را مد نظر قرار دهید. رفتن به منطقه ای با هوای تازه روشی خوب برای کاهش احتمال مرگ ناشی از مواجهه با بنزن موجود در هواست.

اگر بنزن در فضای خارج منتشر شده است آن منطقه را ترک کنید.

اگر بنزن در فضای داخل ساختمان منتشر شده است از ساختمان خارج شوید.

اگر در نزدیکی مکانی قرار دارید که بنزن منتشر شده است، هماهنگ کننده های شرایط اضطراری ممکن است دستور تخلیه محل یا پناه گرفتن در یک ساختمان برای پرهیز از مواجهه با ماده شیمیایی را صادر کنند.

اگر فکر می کنید ممکن است در معرض بنزن قرار گرفته باشید، باید لباس های خود را درآورده، به سرعت کل بدن را با آب و صابون شستشو دهید و در کوتاه‌ترین زمان ممکن کمک پزشکی دریافت کنید.

درآوردن لباس

به سرعت لباس های خود که ممکن است در معرض بنزن قرار گرفته باشند را درآورید. هر لباسی که روی سر قرار دارد باید درآورده شود.

اگر به فرد دیگری کمک می کنید تا لباس های خود را درآورد، از لمس بخش های آلوده پرهیز کنید و لباس ها را در کوتاه‌ترین زمان ممکن درآورید.

شستشوی بدن

در کوتاه‌ترین زمان ممکن بنزن را با مقدار زیادی آب و صابون از روی پوست خود بشویید. شسشتو با آب و صابون به محافظت از بدن در برابر هر گونه ماده شیمیایی روی بدن کمک می کند.

اگر با احساس سوزش در چشم ها مواجه هستید یا دچار تاری دید شده اید، چشم ها را تنها با آب برای ۱۰ تا ۱۵ دقیقه شستشو دهید. اگر از لنزهای تماسی استفاده می کنید، آنها را پس از شستشوی دست ها خارج کرده و در کنار لباس های آلوده قرار دهید. از این لنزهای تماسی دوباره استفاده نکنید حتی اگر یک بار مصرف نباشند. اگر از عینک استفاده می کنید آن را با آب و صابون بشویید. استفاده دوباره از عینک پس از شستشوی آن ایرادی ندارد.

از بین بردن لباس ها

پس از شستشوی کامل بدن، لباس های آلوده را درون یک کیسه پلاستیکی قرار دهید. از لمس بخش های آلوده لباس پرهیز کنید. اگر این امکان وجود ندارد یا نمی دانید کدام بخش ها آلوده هستند، یک دستکش لاستیکی به دست کرده و با استفاده از یک انبر یا وسیله ای مشابه لباس ها را درون کیسه پلاستیکی قرار دهید.

در کیسه پلاستیکی را به خوبی بسته و آن را درون یک کیسه پلاستیکی دیگر قرار دهید. رسیدگی به لباس ها به این روش به محافظت از شما و افراد دیگر در برابر هر ماده شیمیایی که ممکن است روی لباس ها باشد، کمک می کند.

زمانی که بخش بهداشت محلی یا ایالتی یا پرسنل اورژانس فرار رسیدند، آنها را از کاری که با لباس های خود کرده اید مطلع کنید. این افراد ترتیب رسیدگی مناسب به لباس ها را می دهند.

اگر فکر می کنید آب مصرفی شما دارای بنزن است، تا زمانی که اطمینان حاصل شود منبع تامین آب بی خطر است از آب بطری شده استفاده کنید.

اگر فردی بنزن را قورت داده است، وی را مجبور نکنید تا اسفراغ کند یا به او مایعات برای نوشیدن ندهید. همچنین، اگر مطمئن هستید فردی بنزن قورت داده است، عمل احیای قلبی ریوی (CPR) را انجام ندهید. انجام این کار ممکن است موجب استفراغ شود. استفراغ می تواند وارد ریه ها شده و به این اندام ها آسیب برساند.

در کوتاه‌ترین زمان ممکن به دنبال دریافت کمک پزشکی باشید. با مرکز فوریت های پزشکی تماس گرفته و آنچه رخ داده است را گزارش کنید.

مسمومیت با بنزن چگونه درمان می شود؟

مسمومیت با بنزن از طریق مراقبت های پزشکی در بیمارستان درمان می شود. پادزهر خاصی برای مسمومیت با بنزن وجود ندارد. دریافت کمک پزشکی در کوتاه‌ترین زمان ممکن مهم‌ترین نکته برای قربانیان است.

منبع: عصرایران