شفافیت و سامانه‌هایی پشت به مردم
وقتی حرف از سامانه‌ها و ایجاد شفافیت و متعاقب آن مبارزه با فساد به میان آمد، شخصا چندان به توفیق این موضوع امیدوار نبوده و نیستم. در این خصوص اما چند دلیل و ابهام وجود داشت.
موبنا – نخست آنکه سامانه‌ها لزوما رابطه‌ای با شفافیت ندارند، بلکه گاهی تنها آن چیزی را شفاف می‌کنند که قرار است دیده شود؛ یعنی لزوما همه آنچه یک سامانه نشان می‌دهد شاید تمام ماجرا نباشد و فقط آن بخش از داده‌هایی باشد که در سامانه‌ها بارگذاری شده‌اند. زمان نمایش داده‌ها نیز مساله دیگری است که اگر دیر باشد و کار از کار گذشته باشد، اصولا شفافیت اهمیتی ندارد. (مثالش را جلوتر می‌گویم)
دوم آنکه شفافیت لزوما به معنای پاکی و عدم فساد نیست. چه‌بسا مناقصات و مزایده‌هایی که در پس پرده انجام می‌شد و از اساس محل اشکال و فساد بود حالا به روی صفحه‌نمایش سامانه‌ها بیاید. این یعنی دیگر فسادی در کار نیست؟
سوم آنکه بد نیست بدانید بسیاری از سامانه‌ها اصولا پشت به مردم هستند؛ یعنی ما می‌گوییم سامانه ثبت‌نام خودرو، سامانه ثبت طرح ترافیک، سامانه رجیستری و کلی سامانه دیگر راه‌اندازی شدند. خب خیلی هم تشکر اما به بیشتر سامانه‌ها که مراجعه می‌کنید در واقع یک گزینه ثبت‌نام و ورود اطلاعات دارند و اطلاعات که وارد می‌شود، دیگر در لحظه و در دید مردم نیستند! این یعنی پشت سامانه‌ها و قسمت کاملا بی‌اهمیت و بی‌ارزش یک سامانه رو به مردم و رسانه‌هایی قرار دارد که می‌توانند به‌عنوان چشم‌های نظارتی به پرسشگری و طرح مساله اقدام کنند.
برای مثال، هفته قبل وزارت ارتباطات به دستور رییس جمهور، اطلاعاتی را که در پس دو سامانه رجیستری و نیما بود رسانه‌ای کرد. دقایقی پس از این‌کار، از مردم عادی گرفته تا کارشناسان، به‌راحتی توانستند گوشه‌ای از انبوهی مشکل را در پس دریافت ارز دولتی برای واردات گوشی ببینند و بلوایی به راه افتاد.
در مورد افشای دیرهنگام اطلاعات که بالاتر گفتم، مثالش را می‌آورم. شهرداری تهران امسال سروصدای زیادی درباره تخصیص سهمیه طرح ترافیک به روزنامه‌نگاران به راه انداخت. بسیاری معتقد بودند که باید از همان روز اول نام افرادی که در سامانه «تهران من» شهرداری مستحق دریافت سهمیه شده‌اند، روی سامانه منتشر شود تا همه بتوانند افراد فاقد صلاحیت را شناسایی کرده و نسبت به عدم تخصیص سهمیه و تضییع حق دیگران اقدام کنند.
در پاسخ گفته شد این اقدام در آینده انجام خواهد شد. چرایش را نمی‌دانم، اما سال به نیمه نزدیک می‌شود و اگر حقی ضایع شده باشد، تا امکان اعتراض و رسیدگی و جایگزینی افراد فاقد صلاحیت انجام شود، مشخص نیست چقدر زمان ببرد و اصلا به نتیجه برسد یا نه؟
خب فرض کنید این موضوع درباره تخصیص صدها میلیون دلار ارز دولتی باشد. در این صورت افرادی که تخلف کرده‌اند، وقتی شناسایی می‌شوند که احتمالا مدت‌هاست از کشور خارج شده و در یکی از سواحل دنیا مشغول موج‌سواری روی آب هستند.
خلاصه کلام اینکه این مدل سامانه‌ها لزوما نه شفافیت می‌آورند و نه فساد را کم می‌کنند. سامانه‌ها باید در لحظه و رو به مردم به‌روزرسانی شوند تا شفافیت ایجاد شده و زمینه بروز فساد کاهش یابد، در غیر این‌صورت سامانه‌ها بهانه‌ای بیش از اتلاف منابع بیشتر نیستند.
منبع: عصر ارتباط | نویسنده: علی شمیرانی
