موصل؛ نبردی تاریخ ساز و ادامه دار

موبنا -علیرغم پیشروی‌ها در نبرد دولت عراق و نیروهای پیشمرگه کرد برای پس گرفتن موصل با پشتیبانی ایالات متحده، به نظر می‌رسد جنگی طولانی درپیش باشد کما اینکه مقامات عراقی از احتمال زمانی در حدود شش ماه برای بازپسگیری استان نینوا خبرداده‌اند . جنگی که تازه آغاز شده، در زمره مهمترین و تاثیرگذار ترین جنگ‌هایی است که در منطقه خاورمیانه رخ داده و آینده سیاسی بسیاری از گروه‌ها و قدرت‌های حاضر درمیدان نبرد به نتیجه آن بستگی دارد.

شانس خوبی وجود دارد که عملیات موصل در انتها به موفقیت در ریشه کن کردن داعش بیانجامد، اما سرعت در رسیدن به پیروزی در چنین جنگی تاثیر قابل توجهی در یک دوره تاریخی از وقایع خواهد داشت. در مقابل اگر این کار سخت طولانی شود، بازیگران مختلفی از جمله آمریکا، روسیه، قدرت‌های منطقه‌ای و گروه‌هایی نظامی، سعی خواهند کرد که رویدادها را به نفع خود شکل دهند.

دربین اتفاقات حادث شده، تنش بین آنکارا و بغداد بر سر حضور نیروهای ارتش ترکیه در نزدیکی موصل همچنان تشدید می شود. رئیس جمهوری ترکیه، رجب طیب اردوغان به نظر مصمم است تا نقش خود را در آینده موصل حک کند و علی رغم مخالفت بغداد به نظر می رسد ممکن است در طول مبارزات در برخی از مراحل دخالت کند. آنها دوست دارند به دفاع از ترکمن های سنی بپردازند. آنکارا همچنین با احتیاط مراقب فعالیت های پ ک ک و واحد کردهای حفاظت خلق (YPG) در منطقه سنجار بین موصل و سوریه، است.

این اصرار ترکیه در حضور در جنگ موصل اگرچه از اندیشه خود بزرگ بینی اردوغان نشأت می‌گیرد، اما بهانه ترکها برای حفاظت از دست نخوردن چینش مذهبی استان نینوا و برهم زدن ترکیب جمعیتی در موصل می‌تواند بیانگر عمق تنش‌های فرقه‌ای و مذهبی در این جنگ نامعلوم باشد. درحال حاضر همه طرف‌های درگیر از ائتلاف آمریکا تا ارتش عراق و مستشاران ایرانی و کردها تمایل دارند تا داعش در موصل شکست بخورد. اما نباید فراموش کرد که موصل با حمله جنگی داعش سقوط نکرده بود، بلکه استفاده از جهت گیری‌ها و تعصبات مذهبی بود که موجب پهن کردن فرش قرمز و تحویل کلید موصل به تروریست‌ها گردید.

به نظر می رسد که هیچ طرح جدی ای برای بازسازی پس از آزادی موصل وجود ندارد. سازمان های بین المللی برای ارائه کمک به شهروندان موصل که پیش از آزادسازی شهر از آن فرار کرده اند همکاری می کنند اما هیچ برنامه ای برای پرداختن به مسائل بلندمدت و مهم تر از آن اسکان مجدد غیرنظامیان آواره بعد از پایان جنگ و بازگشت به شهر وجود ندارد. دقیقا همان اتفاقی که در مورد باقی مناطقی که از دست داعش خارج شد به وقوع پیوست.

علل ریشه ای جنگ موصل را باید در اختلافات عمیق داخلی عراق شامل سیاست های فرقه ای دولت های قبلی و شکست نظام سیاسی این کشور برای ایجاد ترتیبات تقسیم قدرت دانست. مسلماً اگر عراق پس از آزادسازی موصل به این مسائل اساسی نپردازد داعش دوباره برخواهد خاست. جنگ امروز موصل از آتش زیر خاکستر اختلافات مذهبی که در دوران نوری مالکی مورد بی توجهی و بعضاً جانبداری قرار گرفت، شعله می‌گیرد. لذا بسیار حیاتی است تا همزمان با پیشبرد اهداف نظامی در این جنگ، طرح و برنامه‌ای نیز برای دوران بعد از جنگ نیز داشت.

درحال حاضر همه نیروها برای آزادسازی موصل بسیج شده‌اند اما خواست هیچ یک از آنها در پایان جنگ یکسان نیست. گروه‌ها و اقوام محلی به سبب رفتار غلط دولت مرکزی همانطور که به دنبال ایجاد یک حکومت مستقل برای خود بودند و به داعش اعتماد کردند، اینبار قطعاً به دنبال یک سهم ویژه در اداره موصل خواهند بود که ممکن است با سیاست‌های کلان دولت عراق مطابقت نداشته باشد.

دولت اوباما درماه‌های پایانی خود قرار داشته و به دنبال ثبت افتخار فتح موصل به نام خود می باشد، اما هنوز مشخص نیست آیا دولت بعدی سیاست افزایش یا کاهش حضور در جنگ موصل را دنبال خواهد کرد و این خود به منزله نوعی بی ثباتی در آینده جنگ موصل می‌باشد.

تکلیف کردها نیز کاملاً مشخص است. آنها علیرغم هماهنگی فعلی با دولت عراق در عملیات نظامی، به دنبال تسلط برکرکوک بوده تا گامی بلند را در ایده خودمختاری و استقلال از عراق بردارند و برکسی پوشیده نیست که بارزانی بدون چشم طمع به کرکوک حاضر به هزینه و تلفات نیست.

کشورها و قدرت‌های منطقه‌ای نیز هریک به دنبال ثبات مرزهای امنیتی خود هستند که ورای جغرافیای ارضی تعریف می‌شود. ترکیه، ایران و عربستان هریک به دنبال ثبات مد نظر خود در عراق و چینش مذهبی آن هستند. پیش بینی نتیجه جنگ موصل زیاد سخت و یا به دور از ذهن نیست و قطعاً نیروهای ائتلاف نظامی دولت عراق به پیروزی‌های بزرگی دست خواهد یافت، اما آینده موصل و دوران پسا جنگ برای عراق و دیگر کشورهای منطقه بسیار حائز اهمیت خواهد بود، چراکه آتش جنگ مذهبی با توجه به سطح اختلافات موجود به این سادگی خاموش شدنی نیست.

 منبع: روزنامه آفرینش