شناسایی سلول‌های بنیادی سرطانی با حسگر زیستی ایرانی

موبنا – دکتر شیوا اکبری بیرگانی، عضو هیات علمی دانشکده علوم زیستی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان با بیان این‌که این طرح در سمپوزیوم «تحقیقات و کاربرد سلول‌های بنیادی» که تیرماه امسال برگزار شد، موفق به اخذ رتبه برتر تحقیقات در زمینه سلول‌های بنیادی سرطانی از سوی آکادمی بین‌المللی سلول‌های بنیادی و انجمن تحقیقات سلول‌های بنیادی آلمان شده است، اظهار کرد: در این طرح موفق به طراحی یک حسگر زیستی برای شناسایی سلول‌های بنیادی سرطانی از سایر جمعیت سلول‌های سرطانی شدیم که ساخت آن درچند مرحله صورت می‌گیرد و در حال حاضر فاز اول اجرای طرح به پایان رسیده است. یعنی سنسور طراحی شده را چک کرده‌ایم تا ببینیم کار می‌کند یاخیر؛ زیرا به هرحال این طرح در ابتدا یک تئوری بود. همچنین پروتئین‌های لازم را در شرایط آزمایشگاهی که به آن in vitro می‌گویند، با روش‌ مهندسی ژنتیک ساختیم.

وی با بیان این‌که این حسگر زیستی در شرایط آزمایشگاهی خوب کار می‌کند، افزود: بنابراین در مرحله دوم باید این حسگر زیستی وارد سلول شده و فعالیت آن درون سلول مورد بررسی قرار گیرد و پس از بررسی و تائید فعالیت آن در داخل سلول، می‌توانیم وارد مرحله سوم یعنی in vivo شویم که در این مرحله آزمایشاتی بر روی موش یا سایر موجودات زنده انجام می‌شود.

این پژوهشگر اضافه کرد: در فاز سوم بر روی موش آزمایش می‌شود تا به عنوان مارکری برای تشخیص سلول‌های بنیادی سرطانی از سلول‌های سرطانی جمعیت غالبی که وجود دارد، استفاده شود. همچنین می‌تواند به عنوان یک مارکر برای شمارشگر سلولی باشد؛ یعنی می‌توانیم تعداد سلول‌هایی که این گزارشگر را دارند و فعالیتی از خود نشان می‌دهند، شمارش کنیم.

اکبری با بیان اینکه هدف ما انجام مطالعات پایه است، گفت: سلول‌های بنیادی سرطانی یکی از مباحثی است که در بیولوژی سرطان بحث برانگیز است. عده‌ای با آن موافق و عده‌ای نیز مخالف هستند. در واقع با ساختن این حسگرها درنظر داشتیم تا به سوالات بیولوژیک که حول مبحث سلول‌های بنیادی سرطانی است، پاسخ دهیم. رویکرد ما بیشتر، رویکرد علمی است و به صورت پایه به این مساله نگاه می‌کنیم. همچنین در آینده ممکن است بتوان با آن متاستاز یا هجوم سلول‌های سرطانی به سایر بافت‌ها را بررسی کرد و کارهایی از این قبیل را انجام داد.

عضو هیات علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان با اشاره به اینکه فاز اولیه طراحی حسگر به پایان رسیده و وارد فاز دوم یعنی ورود به سلول شده‌ایم، گفت: تیمی که در این پروژه من را یاری داده‌اند، دانشجویان دوره کارشناسی ارشد این دانشگاه هستند. ایده اولیه کار هم بر مبنای همان فرضیه سلول‌های بنیادی سرطانی است. دراین مطالعه روش‌های مختلفی را بررسی کرده‌ایم. فعالیت‌های انجام شده در این زمینه، دانش و اطلاعات قبلی و مطالعاتی که صورت گرفت، باعث ساخت این حسگر زیستی شد که شاید به کمک آن بتوانیم این سلول‌ها را از سایر سلول‌ها تفکیک و به این ترتیب آنها را شناسایی کنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان تصریح کرد: کار انجام شده در مرحله اولیه بدون در نظرگرفتن فازهای بعدی می‌تواند به عنوان یک کیت تشخیصی باشد. ما یک حسگر زیستی دیگر را هم تولید کرده‌ایم که در خصوص تشخیص مرگ سلولی است و جایزه آکادمی بین‌المللی سلول‌های بنیادی و انجمن تحقیقات سلول‌های بنیادی آلمان به مجموع کارهای گروه تعلق گرفت. در حقیقت کل تحقیقاتی که ما در سمپوزیوم «تحقیقات و کاربرد سلول‌های بنیادی» ارائه کرده‌ایم، ساخت دو حسگر زیستی برای شناسایی «سلول‌های بنیادی سرطانی» و شناسایی «مرگ سلولی» است.

وی ادامه داد: حسگر شناسایی مرگ سلولی خاصیت نورزایی دارد و وقتی که سلول وارد فاز مرگ می‌شود؛ مانند یک چراغ روشن می‌شود و هشدار می‌دهد که سلول در حال مرگ است.

مجری طرح تصریح کرد: این دو حسگر زیستی ساخته شده در همین مرحله اولیه به عنوان کیت تشخیصی محسوب می‌شوند که اگر اسپانسری وجود داشته باشد، می‌توانیم آن‌ها را در قالب کیت تشخیصی ارائه دهیم.

این پژوهشگر با بیان اینکه در حال ثبت پتنت آن هستیم، افزود: نگرش ما بیشتر مطالعات پایه است و هدفمان هم این است که در مرحله بعدی با وارد کردن آنها به سلول، مطالعات پایه سلولی را دنبال کنیم که البته اگر اسپانسری وجود داشته باشد و علاقمند به همکاری باشد، ما نیز استقبال خواهیم کرد.

اکبری در پایان با بیان این‌که آکادمی سلول‌های بنیادی آلمان در واقع یک آکادمی نوپا است که افرادی از کشورهای مختلف اروپایی آن را بنیان‌گذاری کرده‌اند، یادآور شد: پروفسور یورگن هشلر (Drh.c. Jürgen Hescheler) رییس هیات مدیره و مدیر موسسه فیزیولوژی اعصاب دانشگاه کلن آلمان و دبیر آکادمی و پروفسور کریم نیرنیا، محقق ایرانی دانشگاه نیوکاسل انگلستان در مراسم اعطای رتبه برتر تحقیقات در زمینه سلول‌های بنیادی سرطانی به تحقیق ما حضور داشتند.

 منبع: ایسنا