یائسگی زود هنگام

موبنا – در این حالت تخمدان ها قادر به ساختن هورمون نیستند و به تحریکات هیپوفیز که تنظیم کننده تخمدان هاست پاسخی نمی دهند. آمارها نشان می دهد یائسگی زودرس معمولا در یک درصد زنان اتفاق می افتد اما این اتفاق چرا ایجاد می شود و آیا راهکاری برای پیشگیری از آن وجود دارد؟

یائسگی یک فرآیند بیولوژیک طبیعی و گذر از مرحله ای به مرحله دیگر است. این اتفاق همراه با تغییرات هورمونی، فیزیکی و روانی است که کاملا طبیعی محسوب می شود اما برای بسیاری از زنان یک کابوس است. هر زنی یائسگی را متفاوت تر از دیگری تجربه می کند، حتی سنی که یائسگی در آن شروع می شود در تمام زنان یکسان نیست. علائم و نشانه های آن نیز خیلی منحصر به فرد است؛ ممکن است در فردی با علائم و نشانه های کم یائسگی شروع شود یا ممکن است با علائم بسیاری همراه باشد.

یائسگی به طور طبیعی زمانی شروع می شود که تخمدان ها میزان کمتری استروژن و پروژسترون تولید می کنند و تخمک های باقی مانده در تخمدان ها احتمال کمی برای باروری دارند، همچنین خونریزی ماهانه متوقف می شود. از آنجایی که این روند در طی یک دوره چند ساله اتفاق می افتد یائسگی معمولا به دو دوره، دوران حوالی یائسگی و دوران پس از یائسگی تقسیم می شود. در دوران حوالی یائسگی علام یائسگی شروع می شوند ولی هنوز خونریزی ماهانه وجود دارد. سطوح هورمونی به صورت نامنظم بالا و پایین رفته و فرد دچار گرگرفتگی و تغییرات عادت ماهانه می شود.

خونریزی فرد ممکن است به نسبت معمول کمتر، بیشتر یا نامنظم شود. این یک روند طبیعی است که به یائسگی منجر می شود و معمولا 3 سال قبل از آخرین خونریزی ماهانه شروع می شود، 12 ماه بعد از آخرین دوره قاعدگی، دوران پس از قاعدگی است که تخمدان ها استروژن و پروژسترون کمی تولید کرده و تخمک آزاد نمی شود. البته گاهی افزایش موقت هورمون ها باعث خونریزی ماهانه می شود که این لکه بینی عادت ماهانه محسوب نمی شود. در صورت وقوع خونریزی یا لکه بینی بعد از 12 ماه از آخرین عادت ماهانه حتما با پزشک خود مشورت کنید چون این می تواند نشانه بیماری جدی تری باشد.

گاهی زنان در سنین پایین تر از 40 سالگی دچار یائسگی می شوند که به آن یائسگی زودرس می گویند. در این حالت فرد با قطع ناگهانی یا طولانی شدن فواصل قاعدگی روبه رو می شود که با علائمی مثل گرگرفتگی، بدخوابی های شبانه و تعریق همراه است.

عواملی که باعث یائسگی زودرس می شوند

بعضی داروها یا اعمال جراحی می تواند موجب یائسگی زودرس شود. هیستروکتومی کامل (برداشتن رحم و تخمدان ها) باعث یائسگی می شود ولی در هیستروکتومی (برداشتن رحم) تخمدان ها برداشته نمی شود و معمولا باعث یائسگی نمی شود.

شیمی درمانی و اشعه درمانی که برای درمان سرطان ها به کار می روند می توانند باعث یائسگی شوند، اما معمولا این روند به صورت تدریجی رخ داده و ممکن است قبل از این که خانمی به دوران یائسگی برسد ماه ها و یا سال ها علائم دوران یائسگی را داشته باشد.

اختلالات کروموزومی که علت آن اختلال مادرزادی در کروموزوم ایکس می باشد از دیگر علل یائسگی زودرس می باشد.

اختلالات خود ایمنی

دوسوم زنان با نارسایی تخمدان را شامل می شود. در این حالت بدن برضد تخمدان ها و رحم شروع به ساختن پادتن می کند که در نهایت باعث از کار افتادن تخمدان ها می شود. این افراد ممکن است سابقه خانوادگی از یائسگی زودرس را داشته باشند. عفونت های ویروسی مثل ویروس عامل بیماری اوریون نیز می تواند باعث یائسگی زودرس شود.

علائم یائسگی زودرس

با پایین آمدن میزان هورمون استروژن، بافت پوششی واژن و پیش آب راه خشک تر، نازک و شکننده می شود و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می دهد. با کم شدن نرمی و لزجی سوزش و خارش همراه با افزایش خطر عفونت مجاری ادراری واژن به وجود می آید. فرد ممکن است مکررا احساس ادرار یا نیاز فوری به تخلیه داشته باشد و یا دچار بی اختیاری ادرار شود.

گاهی زنان در سنین پایین تر از 40 سالگی دچار یائسگی می شوند که به آن یائسگی زودرس می گویند.در این حالت فرد با قطع ناگهانی یا طولانی شدن فواصل قاعدگی روبه رو می شود.

به دنبال کاهش هورمون استروژن، رگ های خونی به سرعت گشاد شده و به دنبال آن فرد احساس گرما و سرخ شدن ناگهانی که اصطلاحا به آن گرگرفتگی می گویند، می کند. این حالت ممکن است هر چند ساعت یکبار یا فقط گاهی رخ دهد می تواند در روز یا شب اتفاق بیفتد، اختلالات خواب و عرق شبانه از پیامدهای گرگرفتگی است. این بیماران معمولا از آن شکایت دارند و می گویند در حالی از خواب می پرند که بدنشان خیس عرق شده و به دنبال آن دچار لرز می شوند و حتی ممکن است در دوباره به خواب رفتن یا یک خواب عمیق دچار مشکل شوند. کمبود خواب و تغییرات هورمونی بر خلق و خوی این افراد و همچنین سلامتی آنها تاثیر سوء می گذارد و معمولا این افراد دچار خستگی، بی قراری، کاهش حافظه و عدم تمرکز می شوند.

گاهی در طی یائسگی میل جنسی کاهش می یابد، علت آن می تواند به دلیل تغییرات هورمونی و خلقی با تحریک پذیری فرد باشد.

توصیه های پزشکی

طی چند سال اول پس از یائسگی تراکم استخوان ها با سرعت بیشتری کاهش می یابد. این کاهش می تواند منجر به کاهش توده استخوانی و نهایتا پوکی استخوان شود.

پوکی استخوان باعث شکنندگی و ضعف استخوان ها می شود و به دنبال آن استعداد فرد برای شکستگی های لگن، مچ و ستون فقرات افزایش می یابد. به طور متوسط نیمی از زنان بالای 50 سال به علت پوکی استخوان دچار شکستگی در طول زندگی می شوند. تغذیه سالم به خصوص مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم، ویتامین D همچنین رژیم غذایی سالم که شامل میوه جات، سبزیجات، غلات و محدود کردن چربی های اشباع و قندها می باشد می تواند کمک زیادی در پیشگیری از پوکی استخوان داشته باشد. ورزش منظم و حداقل روزانه 30 دقیقه و بصورت ملایم مانند پیاده روی، شنا و… می تواند باعث کاهش استرس، مشکلات روحی، پوکی استخوان، بهبود خلق و خو و وضعیت خواب شود. در مرحله اولیه یائسگی، برای کاهش علائم آن و حفظ سلامتی فرد معمولا پزشک هورمون استروژن و پروژسترون را به صورت دوره ای تجویز می کند تا سیکل قاعدگی ایجاد شود اما این زنان حتما باید تحت نظر پزشک باشند و تا زمانی که وی تشخیص دهد به هورمون درمانی ادامه دهند.

تشخیص به موقع یائسگی زودرس از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که با بروز این اختلال تخمک های باقی مانده تخریب می شوند و این به معنی ناتوانی برای فرزنددار شدن است و با تشخیص به موقع امید برای بارداری نیز افزایش می یابد. احتمال فعال شدن دوباره تخمک ها تنها در 10 تا 20 درصد این بیماران و در صورتی که دلیل بروز آن اختلالات ژنتیکی نباشد وجود دارد. احتمال بروز یائسگی در سن نوجوانی نیز وجود دارد پس با توجه به این که اختلال در قاعدگی در هر سنی ممکن است آغازی برای یائسگی زودرس به حساب بیاید به همه زنان و دختران توصیه می شود در صورت مشاهده چنین اختلالاتی بلافاصله با پزشک خود مشورت کنند.

 منبع:  جام جم آنلاین