راه های درمان زردی نوزادان + علت، علائم و راه های تشخیص آن

موبنا – به زرد شدن رنگ پوست نوزادان پس از تولد (معمولا تا 28 روز اول زندگی) زردی یا هیپربیلی روبینمی نوزادی یا ایکتر نوزادی گفته می شود. (بیلی روبین چیست؟ هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز بدن، در نهایت تبدیل به رنگدانه زردرنگی به نام بیلی روبین می شود که کبد مسئول دفع این ماده از طریق صفرا به خارج از بدن است.)
تمام نوزادان پس از تولد، دچار درجاتی از بالا رفتن سطح بیلی روبین خون می گردند. (یعنی بیش از ۲ میلیگرم بر دسی لیتر) اما تنها نیمی از نوزادانِ ترم، زردی قابل مشاهده پیدا می کنند که در سطح بالای ۵ میلی گرم بر دسی لیتر قابل مشاهده است. (به نوزادانی که 37 هفته یا بیشتر را در رحم مادر گذرانده باشند نوزادان ترم گفته می شود.) درصد زردی در نوزادان نارس به ۸۰٪ کل نوزادان می رسد. بالا بودن میزان بیلی روبین خون می تواند ارثی یا نشانه ای از بیماری های کبدی باشد.

انواع زردی نوزادان

زردی نوزادان به دو دسته اصلی تقسیم بندی می شود:

هیپر بیلی روبینمی غیر مستقیم
هیپر بیلی روبینمی مستقیم

علت زردی هیپر بیلی روبینمی غیر مستقیم: از بین علت های بالا رفتن هیپر بیلی روبین غیر مستقیم در کودکان می توان به زردی فیزیولوژیک، سندرم کریگلر نجار، سندرم ژیلبرت، زردی شیرمادر، ناسازگاری گروه خونی ABO و Rh و کمبود G6PD اشاره نمود. عفونت، کلستاز یا آسیب سلول های کبدی ممکن است هیپربیلی روبینمی کونژوگه (مستقیم) ایجاد کند که سمیت عصبی ندارد، اما از نظر راهنمایی به وجود بیماری زمینه ای مهم است. سپسیس نوزادی، بیماری های متابولیک نوزادان، کمبود آلفا یک آنتی تریپسین و سندرم آلاژیل نمونه هایی از بیماری هایی هستند که ایجاد هیپربیلی روبینمی مستقیم می کنند.

عوارض زردی هیپر بیلی روبینمی غیر مستقیم: بالا رفتن هیپر بیلی روبینمی غیر مستقیم (غیر کونژوگه) برای مغز سمی و آسیب زاست و امکان دارد به کرن ایکتروس منجر شود که آسیبی ماندگار و شدید به دستگاه عصبی نوزاد است. برای درمان هیپر بیلی روبینمی غیر مستقیم ممکن است نیاز به درمان هایی همچون فوتوتراپی و یا تعویض خون وجود داشته باشد.

علت زردی نوزادان چیست؟

زردی نوزادان علل زیادی دارد ولی 4 مورد جزء علت های اصلی بروز این بیماری می باشند:

کم کاری آنزیم گلوکز 6 فسفات دهیدروناژ در کبد: یکی از علل مهم بروز این بیماری کم کاری آنزیم گلوکز 6 فسفات دهیدروناژ در کبد است که می تواند همراه با پرخونی نوزاد باشد.
ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد: یکی دیگر از علت های بروز این بیماری ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد است. به عنوان مثال مادر گروه خونی O دارد اما نوزاد گروه خونی B یا A دارد. نوزادانی که گروه خونی شان منفی است ولی گروه خونی یا RH مثبت دارند هم دچار چنین مشکلی می شوند.
عفونت های نوزادی
اختلال تیروئید

از دیگر علت های زردی نوزادان می توان به موارد زیر اشاره نمود:

وزن کم نوزاد در زمان تولد، نارس بودن، جنس پسر، نوزادی که مادرش دیابتی است، سابقه زردی در نوزاد اول، عدم تطابق گروه خونی و RH مادر و نوزاد، تغذیه ناکافی نوزاد بخصوص در روزهای اول، زایمان به روش سزارین همگی از دیگر علت های بروز این بیماری است.

علائم زردی نوزادان چیست؟

بیشتر سیر حرکت زردی در نوزادان از بالا به پایین است یعنی ابتدا صورت و چشم نوزاد دچار زردی می شود و به مرور به سمت پایین کشیده می شود و پوست قفسه سینه، شکم و اندام ها نیز زرد می شوند که اصطلاحا به آن سردمی می گویند. نکته مهم آن است که والدین اگر به علائم نوزاد در بدو تولد به ویژه 72 ساعت اول تولد دقت نکنند ممکن است زردی نوزاد افزایش پیدا کند و موجب آسیب های مغزی شود. علائم این آسیب ها در آینده برای کودک خطرناک است. علائم هشدار دهنده در این مورد کاهش فعالیت نوزاد، خواب آلودگی، بی قراری، بی اشتهایی، گریه های جیغ مانند و تشنج و عقب افتادگی ذهنی و کاهش شنوایی است بنابراین توصیه می شود والدین زردی نوزاد را جدی بگیرند و حتما در 72 ساعت اول بعد از تولد برای بررسی وجود زردی مراجعه داشته باشند.

راه های تشخیص زردی نوزادان

معاینه نوزاد باید در نور روز انجام گیرد و نوزاد باید برهنه باشد. برای تشخیص زردی نوزادان می توان با انگشت شست روی پوست نوزاد به آرامی فشار آورد تا سرخی پوست بیرنگ گردد و بیدرنگ پس از برداشتن انگشت به رنگ پوست نوزاد زیر انگشت توجه نمود که آیا زرد است یا خیر. اولین جایی که زردی قابل مشاهده است، زیر زبان و صلبیه چشم می باشد. زردی از سوی صورت شروع به نمایان شدن می کند و با بالا رفتن مقدار بیلی روبین، به سمت پاها گسترش پیدا می کند. یعنی اگر فقط صورت زرد باشد، بیلی روبین بین ۵ تا ۷ است، بالای سینه تا ناف حدود ۱۰، تا پایین شکم ۱۵ و تا نوک پا ۲۰ میلیگرم بر دسی لیتر می باشد.

یکی دیگر از راه های تشخیص زردی نوزادان انجام آزمایش بیلی روبین سرم است. گاهی اوقات لازم است به جای بیلی روبین خون آزمایش های دیگر از جمله سازگاری خون مادر و نوزاد، ادرار و آزمایش های تکمیلی دیگر که جزو روش های تشخیصی است انجام شود.

زردی نوزادان چه زمانی بروز می کند؟

زردی در 3 زمان رخ می دهد. ممکن است زردی در روز دوم تولد بروز کند که به آن زردی فیزیولوژیک گفته می شود که یک نوع زردی طبیعی است و معمولا در روز چهارم به اوج خودش می رسد و بین روزهای پنجم تا هفتم هم کمتر می شود. نوع دیگر زردی وجود دارد که 2 درصد از نوزادان را درگیر می کند که بعد از 7 روز بروز می کند. زردی که بعد از هفته اول بروز می کند در هفته های دوم و سوم به حداکثر خودش می رسد که به آن زردی ناشی از شیر مادر گفته می شود. در این موارد به هیچ عنوان توصیه نمی شود که مادر از دادن شیر به نوزاد خودداری کند در عوض می توانند دفعات شیردهی را کم کند.

کار دیگری که می توان انجام داد این است که یکی دو وعده به جای شیرمادر به او شیر خشک داده شود که زردی ناشی از شیر مادر کنترل شود. نوع دیگری از زردی ها انواعی هستند که درست هنگام تولد بروز می کند یعنی نوزاد به محض متولد شدن دچاری زردی است. این نوع از زردی ها بسیار مهم هستند و زردی های نیازمند بستری به حساب می آیند. این نوع زردی می تواند ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد یا عفونت های نوزادی باشد.

راه های درمان زردی نوزادان

برای درمان زردی نوزادان، بسته به شدت زردی و سن نوزاد ممکن است نیاز به بستری باشد. نوزادانی که درجه زردی در آنها از حد استاندارد بالاتر است باید از طریق نور یا به اصطلاح فوتوتراپی درمان شوند. بهتر است این نوع درمان در بیمارستان و تحت نظر پزشک انجام شود. در مواردی که زردی تشدید می شود ممکن است نیاز به تعویض خون باشد. والدین نباید کودکانی را که دچار زردی شده اند خوددرمانی کنند. برخی والدین از نور مهتابی استفاده می کنند در حالی که طیف نوری نور مهتابی با طیف نوری لامپ هایی که در بیمارستان قرار دارد متفاوت است. برای جلوگیری از تعویض خون نوزاد بهتر است والدین زودتر مراجعه کنند و نوزادشان از لحاظ وجود زردی چک شوند.

آیا سبک زندگی در دوران بارداری بر روی این بیماری موثر است؟

در دوره بارداری راهی برای جلوگیری وجود ندارد اما در صورتی که ناسازگاری خون مادر و جنین مشخص شده باشد آمپول رگام به مادر تزریق می شود تا برای بچه های بعدی مشکلی پیش نیاید. تغذیه مادر هم تاثیری بر زردی نوزاد ندارد و پرهیز غذایی خاصی برای این مشکل وجود ندارد و مادران باید مرتب و طبق نیاز شیرخوار به او شیر بدهند.

استفاده از برخی مواد غذایی در این دوران به هیچ عنوان توصیه نمی شود. آب قند، ترنجبین و شیرخشت از جمله مواد غذایی است که نباید والدین از آن استفاده کنند چون نه تنها زردی نوزاد را برطرف نمی کند بلکه ممکن است باعث ایجاد عفونت در نوزاد شود. روش حجامت نیز در حال حاضر رد شده است و جزء روش هایی است که نباید در مورد نوزاد انجام شود. زردی های نوزادی طول کشیده زردی است که بیشتر از 2 هفته طول کشیده باشد و باز هم زردی ادامه دار باشد. در این مواقع زردی ناشی از شیر مادر و چند تشخیص افتراقی مهم است که والدین باید دقت کنند. بیماری هایی مانند اختلال تیروئید و عفونت ادرار و بیماری نقص آنزیمی در کبد نیز باید بررسی شوند.

مادران شیرده چه بخورند؟

ابتلا به زردی به نوع تغذیه مادر بستگی دارد. تغذیه ای که نوزاد پس از تولد قرار است داشته باشد، با تغذیه ای که می خواهد با شیر مادرش داشته باشد فرق می کند. غذایی که مادر از آن استفاده می کند، به طور مستقیم در شیر او ترشح می شود و نوزاد از شیری که حاوی انواع و اقسام مواد است، استفاده می کند. هرچه مادر غذای دیر هضم تر همچون کله پاچه یا موادی همچون بادمجان استفاده کند، باعث بروز زردی بیشتر در نوزاد می شود.

افرادی هستند که پس از زایمان به اینکه قوت ازدست رفته بدن شان را به دست بیاورند، از چنین غذاهای دیرهضمی استفاده می کنند. از سوی دیگر اگر طحال بدن، هضم مواد را به طور ناقص انجام دهد، طبعا روی کیفیت شیری که مادر قرار است به نوزادش بدهد، تاثیر خواهد گذاشت. حالا اگر از مواد دیرهضم در این دوران کمتر استفاده کند، طبعا میزان بروز زردی نیز کمتر خواهد بود.

مصرف پیاز و سیر به شکل خام سبب بروز زردی می شود اما اگر پخته شود، مشکلی ایجاد نمی کند.

استفاده از ادویه ها و به خصوص ادویه های تند چون فلفل، التهاب یا تخریب سلول های کبدی را همراه دارد. طبع صفرا گرم و خشک است و نوزاد نمی تواند این طبع را تحمل کند، حال اگر مادر ادویه مصرف کند، این ماده در شیرش ترشح می شود و پوست نوزاد رو به زردی می گراید. به طور کلی تمام ادویه های تند و سوزاننده مضر هستند و نباید مصرف شوند.

منبع: مجله اینترنتی ستاره