دروغ؛ برهم‌زننده آرامش

دروغگويي و كذب باعث
از بين رفتن آرامش و صلح بين مسلمانان شده و وحدت و همبستگي آنان را از بين مي‌برد. دروغ ايمان و اعتقاد واقعي انسان را از بين مي‌برد. از حضرت علي (ع) است كه فرمود: نمي‌چشد بنده‌اي طعم ايمان را مگر اينكه انواع دروغ را ترك نمايد. علاوه بر آن دروغ منشا همه بدي‌ها و زشتي‌ها است و از بزرگ‌ترين رذايل اخلاقي محسوب مي‌شود.
چنان كه از حضرت امام حسن عسكري (ع) مروي است كه تمام بدي‌ها در حجره اي است مقفل و كليد گشودن آن دروغ است. در كبيره بودن گناه ناشي از دروغ، شيخ انصاري مي‌فرمايد: دروغ گفتن حرام است به حكم قطعي بشري و جميع اديان آسماني و در شرع مقدس اسلام حرمت آن به ادله اربعه (كتاب، اجماع، سنت و عقل) ثابت است و كبيره بودنش از قرآن و احاديث استفاده مي‌گردد.
خداوند در سوره زمر آيه 5 فرموده است: «انّ‌ا… لايهدي من هو كاذبٌ كفّارٌ»؛ دروغ سبب خذلان الهي است و خداوند دروغگو را هدايت نمي‌فرمايد. مردي از رسول خدا (ص) پرسيد چه عملي سبب دخول در آتش است؟ حضرت فرمود: دروغ، زيرا دروغ سبب فجور و فجور سبب كفر و كفر سبب دخول در آتش است. دروغ كليد خانه اي است كه همه خباثت در آن است.
در بعضي موارد توريه نيز دروغ و كذب به حساب مي‌آيد. توريه، گفتن سخني است كه داراي دو معني است. يكي معني راست و مطابق با واقع و معني ديگري دروغ است و گوينده معني درست آن را قصد مي‌كند و مخاطب معني دروغ آن مي‌فهمد، اگر مصلحتي باشد يا دفع مفسده اي كند، توريه جايز است و الا درست نيست و گاه كذب است و حرام. در بعضي موارد خاص دروغ جايز است، در جايي كه ضرر مالي يا جاني يا آبرويي متوجه خودش يا افراد ديگري از مسلمين بشود و به سبب دروغ گفتن دفع آن ضرر بشود جايز است و در بعضي از موارد ضرر فاحش مانند ضرر جاني يك نفر مومن در كار باشد واجب است.
مثل اينكه اگر ظالمي‌بخواهد مسلماني را بگيرد و بكشد و آبروي او را بريزد و از شما محلش را مي‌پرسد اگر شما بروز دهيد مرتكب حرام شده‌ايد و واجب است انكار نماييد و اگر لازم باشد قسم ياد كنيد كه محلش را نمي‌دانيد. حضرت صادق (ع) فرمود: قسم دروغي كه كفاره ندارد، بلكه براي صاحبش اجر و ثواب ثبت مي‌شود، قسمي‌است كه براي خلاصي جان يا مال مسلماني از شر ظالمي‌مانند دزد و غيره ياد شود.
دوم از مواردي كه دروغ گفتن جايز است درباره اصلاح است، يعني هر گاه بين دو نفر مسلمان مخاصمه و نزاع و جدال باشد و راه اصلاح بين ايشان منحصر به دروغ گفتن باشد جايز مي‌شود يا اينكه سبب دروغ از پيدا شدن كينه و دشمني بين دو نفر مسلمان جلوگيري مي‌شود مانند اينكه بين زن و شوهري بي‌مهري پيدا شده و ممكن است كار به جدايي بكشد لازم است با گفتن كلماتي بين آن دو صفا و محبت ايجاد شود و محبت آنها را نسبت به هم زياد كني.
در وصيت حضرت رسول اكرم (ص) به حضرت علي (ع) آمده است به درستي كه خداوند دوست مي‌دارد دروغي را كه براي اصلاح و صلاح گفته شود و دشمن مي‌دارد سخن راستي كه موجب فساد شود. البته در غير اين موارد به هيچ‌وجه و درهيچ مورد نبايد دروغ گفت كه مسلما مورد غضب و خشم الهي است و جاي دروغگو در آتش جهنم است.
179/