تنظیم ساعت ها برای لحظه اجرای برجام

شيوا نيك وظيفه:  بیش از یک دهه مناقشه هسته ای که روزهای متوالی به بحرانی جدی تبدیل شده بودوایران و اقتصادکشور را تا مرز فروپاشی پیش برده بود حال به ساعات آخر خود نزدیک شده است. اتحادیه اروپا ساعت شمار را روشن کرده و اعلام داشته است که منتظر بیانیه سازمان ملل است تا تحریم ها را ملغی کند. از سوی دیگر ایران می‌خواهد صادرات نفت خام خود به هند را طی سال جاری تا ۲۰۰ هزار بشکه در روز افزایش داده و صادرات نفت به اروپا را بعد از چهار سال از سربگیرد. مدیرعامل شرکت ملی نفتکش ایران از آمادگی این شرکت برای حمل نفت ایران بعد از لغو تحریم‌ها خبر داد و گفت:  همه شرکت‌هایی که در فهرست تحریم‌های آمریکا و اروپا قرار دارند، بلافاصله بعد از برداشته شدن تحریم‌ها از این فهرست خارج می شوند.
ایران ۲۲ سوپرتانکر یا نفتکش غول‌پیکر دارد که آماده حرکت هستند و بنا بر داده‌های ردیابی کشتی‌ها که توسط شرکت «تامسون رویترز» گردآوری می‌شود، مسیر ۱۳ سوپر نفتکش پر و نیمه‌پر ایران به سمت هند است و این حجم از نفت کفاف نیازهای یک هفته هند را می‌دهد. . بعد از لغو تحریم‌ها، اروپا یکی از اولین مقاصد نفتکش‌های ایران خواهد بود. مشتریان عمده نفت ایران در اروپا قبل از تحریم‌ها کشورهایی مانند ایتالیا، اسپانیا و یونان بودند. باتدبیر دولت یازدهم تحریم‌های هسته‌ای برداشته شدورایزنی هاباگروه 1+5 به یک توافق برد- برد انجامید.این نه تنهایک دستاوردبزرگ سیاسی محسوب می شوددرحوزه اقتصاد نیز فرصت های از دست رفته زیادی را به کشور بازمی گرداندکه قطعا در زندگی مردم کشورمان تاثیرگذار خواهد بود. با تصویب برجام سیاست های اقتصادی شتاب می گیرد.حال این روزهای اقتصاد ما شبیه جزیره ای بود که ارتباطش با اقتصاد دیگر کشورها قطع شده بود.تحریم‌ها اقتصاد ایران را ظرف مدت کوتاهی با بازاری راکد روبه‌روکرده بود  و   رفاه توده‌های مردم به دنبال این رکود عمیق به پایین ترین حد خود در یک دهه اخیر رسیده بود به‌علاوه اینکه صادرات نفتی کشورمان را با بحرانی جدی مواجه کرد.  صدماتی که این تحریم‌ها در بدنه کشور داشته بالغوتحریم‌ها به یک باره برداشته نمی‌شود،  برای اعمال تحریم زمان کمی کافی بود اما از بین رفتن تاثیرات آن پس از لغو زمانبر است و برخی در کوتاه‌مدت و برخی در بلند مدت برطرف خواهد شد به‌علاوه اینکه بار روانی این مسئله در چگونگی روند این ماجرا تاثیرگذار است. عملیاتی شدن برجام شوک مثبتی به بازار وارد خواهد کرد و اثر واقعی آن از سال آینده دیده می‌شود. قطعا برجام اتفاقی مثبت برای کشور است اما این مسئله به مفهوم تحول در ساختار اقتصادی ما نیست. تا زمانی که ساختار اقتصادی و مدیریتی کشور اصلاح نشود نباید انتظار حل تمام مشکلات و چالش های اقتصادی را داشته باشیم، البته شاهد رشد خواهیم بوداما این به معنای راهیابی به مسیر توسعه نیست. مهم‌ترین اثر اجرای برجام رفع موانع بین المللی برای بهبود تبادلات بانکی و اقتصادی است. لغو تحریم‌ها بهترین فرصت است تا با اصلاح مشکلات مدیریتی و ساختاری ، اقتصاد کشور را نجات دهیم. سیاستمداران و کارگزاران نظام باید، نگاه مثبت ناشی از برجام را مبنا قرار دهند و با شتاب به سمت معیارها و مبانی اصلاح ساختار اقتصادی حرکت کنند.
اثرات اجرای برجام و لغو تحریم‌ها
با اجرای برجام تقاضای خارجی هم برای صادرات نفتی و هم برای صادرات غیرنفتی افزایش خواهد داشت و هزینه تجارت خارجی و مبادلات مالی با کاهش ملموسی روبه رو خواهد شد، قیمت واردات کاهش خواهد داشت و قیمت صادرات افزایش می یابد و به‌علاوه اینکه امکان دوباره دسترسی به دارایی‌های خارجی را فراهم می‌کند و صادرات بیشتر نفت را به همراه خواهد داشت اما با توجه به کاهش شدید قیمت نفت، نمی توان انتظار تغییر خاصی را از این بخش داشت چراکه کاهش قیمت نفت، افزایش میزان صادرات را پوشش می دهد ولی با در نظر گرفتن همه موارد ذکر شده بهبود چشمگیری را در چشم‌انداز اقتصادی ایران طی سال‌های آینده ایجاد می‌‌کند. پس از لغو تحریم‌ها کارایی اقتصاد غیرنفتی به تدریج بهبود خواهد یافت، زیرا کاهش هزینه معاملات موجب ترغیب سرمایه‌گذاری و بهره‌وری به ویژه در تولید و ساخت‌وساز خواهد شد و این مسئله ای است که در بودجه سال 95 کشور نیز در نظر گرفته شده و اتکا به نفت با کاهش شدیدی مواجه شده است که این یک نقطه قوت برای بودجه به حساب می آید. صنعت بانکداری کشور نیز از صنایعی است که اجرایی شدن برجام برآن اثر می‌گذارد. خدمات مالی و معاملات، شامل دسترسی مجدد به سیستم پرداخت بین‌المللی (سوئیفت) برای کشور بسیار موثر خواهد بود  تاثیر دیگری که این مسئله می‌تواند بر صنایع داشته باشد این است که دولت با وارد کردن پول‌های بلوکه‌شده در خارج از کشور می‌تواند بدهی خود به بانک‌ها یا برخی شرکت‌‌ها، مثلا شرکت‌های پیمان‌کاری را بدهد و این کمکی برای صنایع طلب کار است .
تاثیرات زودهنگام برجام
در کوتاه‌مدت بهبود تولید و صادرات نفت از عوامل رشد کشور محسوب می شود. با اجرای برجام و لغو تحریم‌ها، اثرات کوتاه مدت این امر که در مدت نهایتا یکساله می‌تواند اقتصاد کشور را تحت تأثیر خود قراردهد بیشتر شامل مواردی می شود که جو روانی را به‌هم ریخته بود و از این پس جو روانی موجود در کشور می‌تواند آرامش نسبی را کسب کند.  به‌علاوه اینکه محدودیت خرید انواع و اقسام کالاهای مورد نیاز کشور برداشته می‌شود که این امر موجب گشایش اقتصادی در کوتاه مدت خواهد بود.  با لغو تحریم ها تامین مالی برای تولید کالا در داخل کشور، اشتغال و تولید رونق می گیرد، نرخ بیکاری کاهش یافته و نرخ رشد اقتصادی افزایش می‌یابد.
در 5 سال آینده چه خواهیم دید؟
آثار بلند مدت آن نیز بعد از 5 سال خود را نشان می‌دهد. این مسائل بیشتر مربوط به شرایطی است که جذب سرمایه صورت گرفته و نمود آن در سال های بعدی کشور دیده خواهد شد. با لغو تحریم ها امکان جذب سرمایه گذاری خارجی و استفاده از شرکای خارجی در اقتصاد کشور فراهم می‌گردد. در بخش صنعت افزایش واردات کالاهای سرمایه ای و در نهایت افزایش سرمایه‌گذاری صنعتی ظاهر خواهد شد.
مراقب برجام باشیم
برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند که با لغو تحریم‌ها و بازگشت پول‌های بلوکه شده و آزاد شدن منابع ارزی ایران در خارج از کشور،‌ بار دیگر افزایش بی‌رویه واردات و بی‌توجهی به تولید داخلی رخ می دهد. به همین دلیل دولت باید برنامه ریزی ارزی درستی را در اقدامات خود قرار دهد.  باید در نظر داشته باشیم که ساختار اداری دولت در حوزه اقتصاد گاهی مثل یک مانع عمل می‌کند، چرا که درحال حاضر در بیشتر ادارات مربوط به بخش تولید، صاحبان تولید شاهد یک نوع عدم سهولت و روانی کار هستند. اگر دولت این موانع را برطرف می‌کرد با برداشته شدن تحریم‌ها کمک زیادی به روال تولیدی کشور می شود.
اثر برجام بر بازار سرمایه
در چند سال اخیر بحث تحریم ها و مذاکرات هسته‌ای بیشترین تأثیر را بر بازار سهام داشته و تغییر وضعیت بین المللی ایران در جهان در پی توافق هسته ای است که می تواند محرک رشد در بازار سهام باشد. بازار سرمایه با سطح روابط با کشور های دیگر رابطه مستقیم دارد و با بهبود روابط و گسترش سطح ارتباطات، شاهد بهبود در بازار سرمایه خواهیم بود.  هر چه به دوره ای که روابط ما با کشورهای دیگر عادی شود پیش برویم قطعاً اثر آن بر بازار سرمایه بیشتر می شود. با تصویب و اجرای برجام وضعیت شرکت‌های بورسی و بودجه های سال آینده شرکت‌ها بهبود می یابد و برجام اثر خود را کم کم نشان می دهد.
سرمایه های خارجی با برجام به کشور می آیند
یکی از آثار رفع تحریم ها ورود حجم بالایی از سرمایه خارجی به کشور است که با توجه به محل سرمایه گذاری می تواند یک تهدید یا  اگر سرمایه خارجی مثلا در بخش خدمات یا صنایع مونتاژ وارد شود می تواند آسیب زا باشد؛ اما اگر در صنایع مولد به کار گرفته شود آثار مثبت خواهد داشت. با تائید برجام فرصت های سرمایه گذاری بیشتر و همچنین زمینه و بستر لازم برای سرمایه گذاری نیز فراهم و شرایط آن تسهیل و تسریع می شود.
دولت با برجام چه کند؟
دولت باید استراتژی توسعه صنعتی خود را به حوزه هایی که برای سرمایه گذاران خارجی و داخلی در اولویت است و پیش برنده دیگر بخش های اقتصاد کشور محسوب می شود محدود کند. بدیهی است که شناخت صحیح این فضا در سطوح مدیران و برنامه‌ریزان و سیاستگذاران کلان اقتصادی کشور و حتی توده مردم؛ کمک مناسبی به بهره برداری هرچه بهتر از فرصت‌ها خواهد کرد و از شکل‌گیری انتظارات و توقعات غیرمنطقی در سطح جامعه جلوگیری خواهد کرد.  هر چند تحریم‌ها نقش عمده‌ای در مشکلات اقتصادی دارند اما بخش اعظمی از این مشکلات به مدیریت کلان اقتصادی باز می‌گردد. دولت می‌تواند با بازپرداخت بدهی پیمانکاران خود، اجرای طرح‌های عمرانی را رونق ببخشد که در این صورت گام مؤثری در رفع معضلات و مشکلات اقتصادی کشور برداشته است. همچنین دولت برای استفاده بهینه از لغو تحریم‌ها باید از طریق بانک مرکزی و سیستم بانکی انضباط پولی را به اقتصاد برگرداند و با بی‌انضباطی مالی در بودجه‌ریزی هم مقابله کند و درعین حال زمینه لازم را برای فعالیت بخش خصوصی کارآمد، فراهم کند. اگر این مشکلات برطرف نشود کشور با مشکلات بیشتری روبه‌رو خواهد بود. فضای کسب و کار بهبود پیدا نمی‌کند و تولید ملی ارتقا نمی‌یابد.  دولت برای آنکه دچار فشار تقاضا برای ارز کاذب نشود باید استراتژی توسعه صنعتی داشته باشد که کمک می کند فعالان اقتصادی بدانند چه حوزه هایی اولویت سرمایه‌گذاری دولت است تا با ورود به آن حوزه ها از امتیازات و تشویق‌های دولت بهره ببرند.
179/