درست یا اشتباه بودن ازدواج دانشجویی

زمانی که همدیگر را در حیاط دانشگاه دیدند، هیچ وقت فکر نمی کردند در یک مراسم جمعی، با دیگر هم کلاسی هایشان، بر سر سفره عقد بنشینند و پیمان زناشویی ببندند.
ازدواج های دانشجویی چند سالی است که برای تبلیغ ساده زیستی و ترویج فرهنگ ازدواج در دانشگاه های آزاد و دولتی رواج یافته است. اما آیا می توان گفت برگزاری این گونه جشن ها به ترغیب جوانان به امر ازدواج، علی رغم تمامی مشکلات موجود می انجامد؟ در این گزارش، در پی پاسخ به برخی سؤالات از نگاه دانشجویان بوده ایم.
محمود امیری، دانشجوی سال آخر دانشگاه تهران، هدف از برگزاری مراسم ازدواج دانشجویی را تبلیغ ساده زیستی می داند و می گوید: «دانشگاه زمینه مشاوره را برای دانشجویان ایجاد کرده و این مرکز می تواند به دانشجویان در شناخت یکدیگر و ازدواج به آنها کمک کند. ما سعی کردیم کلاس های مشاوره ای برای آموزش پیش از ازدواج آنها در نظر بگیریم تا به دانشجویان کمک کند با مشکلات مواجهه بهتری داشته باشند.»
پدیده ازدواج دانشجویی چند سالی است که مورد توجه قرار گرفته. اما آنچه در این سال ها با عنوان ازدواج دانشجویی بیان می شود دقیقاً ازدواج دانشجویی نیست، زیرا در این نوع ازدواج لازم نیست که دو طرف دانشجو باشند و تنها دانشجو بودن یکی از طرفین کافی است.
اما ازدواج دانشجویی در معنای دقیق کلمه ازدواجی است که هر دو طرف دانشجو و در دانشگاه با هم آشنا شده باشند و ازدواج کنند. این نوع ازدواج البته موافقان و منتقدانی دارد. برای نمونه، سؤالاتی که همواره مطرح می شود این است: آیا آشنایی دختر و پسر در دانشگاه و رابطه آنها با همدیگر به ازدواجی موفق می انجامد؟ آسیب های این نوع ازدواج چیست.
پاسخ  سوالات راجع به ازدواج های دانشجویی را از زبان یک روانشناس بخوانید:
ابتدا می خواستم به طور کلی نظرتان را درباره ازدواج های دانشجویی بیان کنید. البته منظور من از ازدواج های دانشجویی فقط معطوف به آن نوع ازدواج دانشجویی که الان در دانشگاه ها مطرح است و هر ساله جشنی برگزار می شود نیست، زیرا همان طور که مستحضرید، در این نوع ازدواج حتماً لازم نیست که دو طرف دانشجو باشند. منظور من بیشتر آن نوع ازدواج های دانشجویی است که دختر و پسر در دانشگاه با هم آشنا می شوند و تصمیم می گیرند که با هم ازدواج کنند.
در حقیقت، یکی از نحوه های صورت گرفتن ازدواج در حال حاضر این نوع ازدواج است. دختر و پسر فرایند آشنایی را در مدتی طی می کنند، حتی ممکن است به هم علاقه مند شوند یا مناسبات عمیق تری با هم داشته باشند و بعد به ازدواج ختم شود. در مورد اینکه گفته می شود این نوع ازدواج مناسب است یا نه باید گفت که اصولاً ازدواج امر خوب و مناسبی است. اینکه دو جوان تصمیم به ازدواج بگیرند و رابطه عفیفانه ای بین آنها وجود داشته باشد بسیار خوب است.
همیشه که نباید قواعد ازدواج را یک چیز از پیش تعیین شده در نظر گرفت. ولی نکته ای که اینجا هست میزان آشنایی، نوع آشنایی و نوع عواطفی است که ممکن است این دو نفر به هم داشته باشند و این موارد نکات مثبت و منفی ای در پی دارد. مثلاً دختران و پسرانی که با هم آشنا می شوند یک مقدار کشش عاطفی هم به همدیگر پیدا می کنند. البته سنشان و خصوصیات طبیعی و غریزی شان هم این را ایجاب می کند.
گاهی اوقات به دلیل کم تجربگی، این اتفاق به درستی به خانواده ها انتقال داده نمی شود. بسیاری از مواقع انتخاب غلط نیست، اما نحوه طرح آن برای خانواده ها نسنجیده و نادرست است.
گاهی اوقات هم فاصله زمانی بین آشنایی دختر و پسر و طرح آن برای خانواده ها بسیار زیاد است. یعنی طول مدت آشنایی بسیار زیاد شده و رابطه دختر و پسر به جای آنکه صرف شناخت همدیگر بشود، به صورت نوعی زندگی دو نفره ادامه پیدا می کند. یعنی ظاهراً هیچ ازدواجی صورت نگرفته، ولی یک پیوند عاشقانه، طولانی مدت و صمیمانه همراه با درگیر شدن در سرنوشت همدیگر پدید آمده. خب، این در حقیقت دیگر روند انتخاب نیست. نکته دیگر آنکه من اعتقادم این است که عشق برای ازدواج فوق العاده ضروری است. آدم یا باید عاشق باشد یا بتواند علاقه مند شود.
عشق برای ازدواج بسیار ضروری است، اما باید توجه داشت که عشق شرط لازم است، نه کافی. عشق گذرنامه و مجوزی برای ازدواج نیست. انسان با دیدن ظاهر یا پاره ای از تجلیات شخصیت یک فرد به او علاقه مند می شود، اما در نظر نمی گیرد که اینها دال بر تمامی ویژگی ها و خصوصیات آن شخص نیست. مثل این است که انسان با دیدن یک اتاق خانه بخرد، در حالی که اتاق های دیگر را ندیده. بعد هم که ازدواج می کند، با تجلیات دیگر طرفش آشنا می شود و چون این ویژگی ها را نامناسب می بیند، معترض و ناسازگار می شود.
برخی از منتقدان ازدواج های دانشجویی به این نکته اشاره می کنند که چون افراد با قومیت های متفاوتی در دانشگاه گرد آمده اند، احتمال فراوانی وجود دارد که دختر و پسر دانشجویی که با هم آشنا می شوند از قومیت های متفاوتی باشند و این تفاوت قومیتی احتمال موفقیت ازدواج را کاهش می دهد. شما تا چه اندازه با این نظر موافقید؟
همیشه وقتی از من سؤال می کنند که ازدواج را چطور می بینی، می گویم که ازدواج شانس نیست، بلکه سازش است. سازش دهی و سازش پذیری است. سازش کاری نیست، بلکه سازگاری است. منظورم این است که ازدواجی موفق است که دو نفر با هم انطباق پیدا کنند. نمی توانیم بگوییم فلانی شانس آورد که یک همسر خوب گیرش آمد،
بلکه باید گفت فلانی و همسرش درجه سازش دهی و سازش پذیری شان بالاست. یعنی راحت تر می توانند با هم انطباق پیدا کنند و البته شرایطشان هم به آنها کمک کرده و بادهای مساعدی وزیده. ازدواج سازشکاری نیست به این معناست که تمامیت وجود یک نفر محو فرد مقابل بشود و فقط فرد مقابل برنده باشد. از نظر من، همان طور که جان اشتاین بک می گوید، خوشبختی یک امر جمعی است.
ازدواجی موفق است که دو نفر با هم انطباق پیدا کنند. نمی توانیم بگوییم فلانی شانس آورد که یک همسر خوب گیرش آمد، بلکه باید گفت فلانی و همسرش درجه سازش دهی و سازش پذیری شان بالاست.
حالا چه چیزی باعث سازش می شود؟ هر چقدر نزدیکی دو نفر بیشتر باشد امکان سازش بیشتر است. مثلاً اگر دختر و پسر هر دو از یک فرهنگ و خرده فرهنگ باشند، از یک سطح تحصیلات برخوردار باشند،
سن، ویژگی های ظاهری، افکار، اهداف و سبک زندگی شان بیشتر شبیه هم باشد، قطعاً سازششان بیشتر است. یعنی شباهت ها باعث جذابیت می شوند. البته تفاوت هایی هم در بین دو نفر وجود دارد.
منتها این تفاوت ها طوری نیست که انطباق را امکان ناپذیر کند. از دید اسلام هم که نگاه کنیم، می بینیم که می گوید دو نفری که می خواهند با هم باشند باید هم کفو باشند. منظور از کفویت همتا بودن است. همتایی به زن و مرد برای موفقیت در ازدواج کمک می کند.
بیشتر ازدواج ها با فرهنگهای متفاوت طبقات اجتماعی به جدایی منجر می شود‎
بارها اتفاق افتاده که دو طرف از طبقات متفاوتی بودند. گاه یکی از این دو نفر به خودش فشار می آورد که بالا بودن طبقه خودش را منکر شود، ولی طرف مقابل احساس حقارتش تشدید می شود. این ازدواج منجر به مشکلات و در نهایت، جدایی می شود.
در ازدواج دانشجویی هم این اتفاق می افتد. دو جوان که از فرهنگ های متفاوت طبقات اجتماعی متفاوت هستند به هم علاقه مند می شوند و روی ازدواج با همدیگر هم اصرار دارند. اینها کاملاً به مسائل غیرواقع بینانه نگاه می کنند و می گویند این ازدواج هیچ اشکالی ندارد.
البته برخی از خانواده ها هم به ازدواج فرزندانشان به عنوان وجه المصالحه نگاه می کنند و از طرف دیگر، برخی از جوانان برای آنکه با خانواده خود مقابله کنند می خواهند خودشان تصمیم بگیرند، ولو اینکه تصمیمشان غلط باشد.
خانواده ها هم به این حالت دامن می زنند، به این صورت که برخوردهایشان با نگرانی توأم است، ناسنجیده عمل می کنند، فرزندانشان را به خوبی راهنمایی نمی کنند، رابطه شان با آنها دوستانه نیست، شکافی بین آنها وجود دارد و گاهی اختلاف، دوری و غربت در بینشان حاکم است. وقتی فرزندشان به سن ازدواج می رسد، نه تنها کمک کننده اش نیستند، بلکه مدعی هم هستند. این مسئله باعث می شود که در خانواده تعارض و کشمکش ایجاد شود.
منظورتان از اینکه کمک کننده نیستند و مدعی اند چیست؟
مثلاً کسی را که فرزندشان برای ازدواج انتخاب کرده به بهانه های مختلف نمی پسندند و می گویند فلان کسی را که من انتخاب کرده ام باید انتخاب کنی. ولی باید در این روند به جوان کمک کرد و به عشق و علاقه و انتخابش احترام گذاشت. والدین نباید رابطه ای قیم وار با فرزندشان داشته باشند، بلکه باید او را طوری تربیت کنند که انتخاب کننده و تصمیم گیرنده باشد و البته تصمیمات او هم واجد ارزش ها و معیارهای خوب و سنجیده باشد.
والدین فقط باید در تصمیماتی که فرزندان جوانشان می گیرند به او کمک کنند و از او حمایت کنند. حمایت هم تنها جنبه مالی ندارد، بلکه جنبه عاطفی هم دارد. توجه داشته باشند که در ازدواج فشار زیادی بر جوان وارد می شود. درست است که ازدواج امر مبارکی است، اما پراسترس هم هست. پس فرزند ما در این زمان نیاز دارد که در کنارش باشیم، نه در مقابلش. نباید مدعی و سرزنش کننده او باشیم یا اینکه انتخاب او را نادیده بگیریم یا تمسخر کنیم، بلکه باید نقش تکمیلی و تصحیحی داشته باشیم.
ولی متأسفانه الان شاهد هستیم که در اکثر ازدواج هایی که خانواده ها با آنها موافق نیست مواضعی اتخاذ می شود که هم باعث از دست رفتن احترام خانواده ها ورنجیده شدن آنها می شود، هم باعث فاصله گرفتن خانواده ها از فرزندشان. اگر خانواده ای ازدواجی را نامطلوب دید، باید سعی کند فاکتورهای مورد نظرش را به فرزندش انتقال دهد تا او این موارد را ببیند. وقتی این کار انجام گرفت ولی جوان از تصمیم خود منصرف نشد، خانواده حتی اگر مخالف باشد، باید هدایتگر باشد.
حتی اگر مطمئن باشند که این ازدواج به شکست منتهی می شود؟
بله. حلقه آخر نجات این است که آنان از فرزندشان حمایت کنند، زیرا راه حل دیگری وجود ندارد. همه حرف ها گفته شده و اتمام حجت شده. حالا وقت حمایت است. براساس تجارب ما، عدم حمایت خانواده ها باعث افزایش احتمال جدایی می شود. این مسئله یک نوع رفتار بزرگوارانه و بخردانه است و می تواند به زندگی پایدار فرزندان کمک کند. نظر من این است که ازدواج یک انتخاب و تصمیم شخصی است.
منتها باید فرد بداند که با چه کسی می خواهد ازدواج کند و خودفریبی نباشد. متأسفانه بسیاری از دانشجویان گرفتار خودفریبی های متعددی در ازدواج می شوند. ازدواج عجولانه هم اصلاً تجویز نمی شود. بزرگ ترین آسیب ها در ازدواج های عجولانه است که متأسفانه به کرات این گونه ازدواج ها را به خصوص در دانشجویان مشاهده می کنیم. دختر و پسر دانشجویی که مدت مدیدی با هم دوست و همکلاسی بودند والدینشان را مجبور می کنند که هر چه زودتر به خواستگاری بروند و در این راه، شرایط خانواده ، موانع و بی تناسبی ها را در نظر نمی گیرند و یک بحث منطقی و منصفانه با والدینشان نمی کنند. آنها طوری با پدر و مادرشان برخورد می کنند که انگار در این زمینه علامه دهرند.
سؤالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا شما دوره دانشجویی را دوره مناسبی برای ازدواج می دانید؟
اول اینکه اتفاقات با نظر ما انجام نمی شود. اتفاقات رخ می دهند و ما باید آنها را تجزیه و تحلیل کنیم. از نظر من، دوره دانشجویی دوره ای جدی و مهم است. من همیشه تأسف می خورم که دانشجویان مسئله تحصیلشان را بسیار بی انگیزه دنبال می کنند. این هشداری به همه ماست تا دنبال پیدا کردن راهی برای افزایش انگیزه دانشجویان باشیم. اما به هر ترتیب، دانشجو در سنی است که نیازهایی دارد. خواه ناخواه موقعیت هایی برای او پیش می آید.
گاهی اوقات ازدواج صورت از پیش تعیین شده ای ندارد، بلکه برای فرد پیش می آید. چنین موقعیت هایی را نمی توان مسکوت گذاشت. آیا در صورت ازدواج زندگی دانشجویی لطمه می خورد؟
بله، خیلی اوقات این اتفاق می افتد. البته برخی از دانشجویان هم زندگی شان منظم تر می شود. در ایران، هر چه افراد پرکارتر شوند منظم تر می شوند.
معاون آموزشی ستاد ازدواج دانشجویی اشاره کرده بود که طبق تحقیقات، دانشجویانی که ازدواج می کنند نمره های بالاتری در امتحاناتشان کسب می کنند.
بزرگ ترین آسیب ها در ازدواج های عجولانه است که متأسفانه به کرات این گونه ازدواج ها را به خصوص در دانشجویان مشاهده می کنیم.
البته خیلی از پژوهش هایی که می شود قابلیت تعمیم ندارد، ولی امیدوارم که این وضعیت وجود داشته باشد. نکته دیگری هم که در اینجا وجود دارد این است که کسب نمره بالا حکایت از معلومات زیاد نمی کند. متأسفانه این هم از آسیب های دانشگاه های ماست. ولی می توان گفت بعضی اوقات بین افرادی که در رشته های دشوارتر و پراسترس تر درس می خوانند این ازدواج است که قربانی درس و تحصیل می شود.
لطفاً این مسئله را دقیق تر و مشخص تر توضیح دهید.
یعنی دو طرف به هم رسیدگی نمی کنند. بارها در بین مراجعانم مشاهده کرده ام که شوهر گلایه می کند که هر وقت می خواهم مادرم را دعوت کنم، زنم می گوید امتحان و درس دارم. زن هم از طرف دیگر گلایه دارد که اینها هر وقت به مهمانی می آیند تا دیروقت می نشینند، در حالی که من امتحان دارم. گاهی اوقات دوره دانشجویی با به دنیا آمدن بچه توأم می شود که باعث لطمه به فرزندپروری می شود. من دانشجویی داشتم که رفته بود توی یک اتاق و برای امتحان دکتری درس می خواند، درحالی که بچه هایش پشت در گریه می کردند.
به هر حال، فرد نمی تواند به راحتی بگوید که من تحصیلاتم را پشت سر گذاشتم و در عین حال، به بچه هایم هم خوب رسیدگی کرده ام. این شرایطی است که دنیای ما با آن روبه روست. درس هم که نباشد اشتغال وجود دارد. چاره ای هم نیست. نسل های قدیم با شخم زدن و بیل زدن و کارهای یدی سختی می کشیدند و نسل های جدید با درس خواندن و کار کردن توأمان و تحمل فشارهای اجتماعی سختی می کشند.
منظورتان این است که صرف وجود این لطمات باعث نمی شود که ما نگاه منفی به ازدواج دانشجویی داشته باشیم؟
اگر هم نگاه منفی داشته باشیم، این نگاه منفی را نمی توانیم تجویز کنیم و بگوییم که دانشجو نباید ازدواج کند چون نه حرف درستی است، نه ممکن است. به هر حال، دانشجویان ازدواج می کنند. دولت ها،
نهادهای مربوط به جوانان و دانشگاه ها باید وظایفی را در این مورد برای خودشان تعریف کنند. همان طور که خانواده ها یک سری وظایف را برای خودشان تعریف کرده اند. بزرگ کردن نوه ها، به مهمانی های فرزندشان کمک کردن، کمک های مالی و تدارک خانه از جمله مواردی هستند که برخی از خانواده ها برای کمک به فرزندانشان بر عهده گرفته اند.
در بحث ازدواج دانشجویی ما با سه گروه روبه رو هستیم؛ دانشجو، خانواده، دولت و دانشگاه ها. شما به عنوان یک روان شناس، برای اینکه دانشجویانی که ازدواج می کنند با مشکلات کمتری مواجه شوند چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید؟
قطعاً آگاهی بخشیدن پیشگیرانه است. پیشگیری از هر نوع آسیب آگاهی دادن به موقع است. تربیت صحیح فرزندان هم باید در نظر قرار بگیرد. تربیت از بدو تولد شروع می شود. والدین باید فرزندانشان را طوری تربیت کنند که بتوانند هیجاناتشان را کنترل کنند. باید به جوان آگاهی داد که عشق پدیده ای نیست که باعث شود فرد دست و پایش را گم کند. این کشش ها نباید باعث شتاب زدگی شود. باید آشنایی با جنس مخالف را به سمتی قابل پذیرش از نظر مذهب و اجتماع اشاعه بدهیم. خیلی اوقات می توانیم در خانواده و در فامیل نشست هایی داشته باشیم که پسرها و دخترها بتوانند ویژگی های همدیگر را به خوبی بشناسند و لزوماً هم هیچ کدام از مرزها و خط قرمزها شکسته نشود. فقط این گونه نباشد که وقتی فرد به دانشگاه می رود، جنس مخالف خودش را ببیند و زیر و رو شود.
دوم اینکه از طریق اساتید دانشگاه راهنمایی های صحیحی به دانشجویان داده شود که البته باید امکان این کار هم به اساتید داده شود.
دانشگاه ها هم باید در اشتغال به دانشجویان کمک کنند. همان طور که در اکثر دانشگاه های دنیا این گونه است. اگر این مسئله اتفاق بیفتد، لزوماً تنازعی بین بحث ازدواج و ادامه تحصیل اتفاق نمی افتد. مسئله دیگر این است که دولتمردان ما بسیاری از نیازهای جامعه را موجه و مشروع بدانند و بر این اعتقاد باشند که نیازهای مردم به ندرت نامشروع است. همه چیز نباید در سطوح نمادین باشد، به این صورت که یک جشن ازدواج دانشجویی برگزار کنیم و دو سکه بدهیم و تمام.
این کافی نیست. این کار فقط انتظار به وجود می آورد و افراد را ناکام تر می کند. باید قواعدی گذاشته شود. وزارتخانه ها باید نقششان را در قبال جوانان که یک چهارم جمعیتمان هستند، به خوبی اجرا کنند. خانواده ها هم باید توجه بیشتری به فرزندانشان داشته باشند که البته به دلایلی این امر صورت نمی گیرد. البته بعضی اوقات خانواده ها هم قربانی شرایط و مشکلات اجتماعی هستند، ولی در هر صورت آگاهی بخشی به خانواده ها می تواند بسیار کمک کند.
آمار طلاق در ازدواج دانشجویی کم است
حجت الاسلام محمدیان رییس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها درباره ازدواج دانشجویی معتقد است که بسیاری از مشکلات فرهنگی که ما در دانشگاه ها داریم، با ازدواج حل می شود و در سطح دانشگاه ها آرامش ایجاد می شود. ما امید داریم که یک همت عالی از دولت وجود داشته باشد که دانشجویان را به امرازدواج تشویق کند و در جهت ایجاد خوابگاه های متاهلین اقدامات بیشتری صورت بگیرد؛ چرا که با حل این مساله بخشی از مشکلات فرهنگی ما در دانشگاه ها حل می شود و در دانشگاه ها آرامش ایجاد می شود.
وی در گفت وگو با فارس با اشاره به افزایش آمار طلاق می گوید: مطابق بررسی ها، آمار طلاق در ازدواج های دانشجویی نسبت به سایر ازدواج های جامعه بسیار کمتر است، به دلیل اینکه ازدواج دانشجویان با شناخت کامل انجام می شود.
وی با بیان اینکه با توجه به اینکه دانشجویان ما در مراکز آموزشی عالی در سنینی هستند که بحث ازدواج و تشکیل خانواده از جمله ضرورت هاست ادامه می دهد: باید در این زمینه به طور جدی وارد عمل شد که تاکنون نیز اقدامات موثری در این زمینه صورت گرفته است.در همه دانشگاه ها جشن های ازدواج دانشجویی و مقدمات مربوط به این ازدواج ها چون کارگاه های آموزشی نهادینه شده است.از این جشن ها و کارگاه های آموزشی برای آشنایی جوانان با ازدواج و مفاهیم آن استفاده می شود تا زندگی آسانی داشته باشند
اگر حرف دیگری مانده بفرمایید.
من فقط به دانشجویان توصیه می کنم که مشاوره قبل از ازدواج را جدی بگیرند.
179/