استفاده از فیلترشکن‌ها چه پیامدهایی دارد؟

فیلترینگ یک مسئله برای یک کشور خاص نیست و ساده انگاری است که آن را فقط به یک حکومت یا کشور نسبت داد. سانسور محتوای تولید شده اعم از متن، عکس، فایل صوتی و یا ویدئو بسته به هنجارهای هر جامعه در فضای اینترنت شکل گرفته است. مقایسه میان خط مرزها شاید چندان مفید نباشد اما نمی‌توان منکر اصل محدودسازی در همه جوامع شد. منافع ملی و امنیتی هر کشور ایجاب می‌کند تا خطرات احتمالی را دور کرده و از نفوذ آسیب به کشورش جلوگیری کند.

بر همین اساس هر کشور بسته به قوانین عرفی و رسمی خود مرزهایی را برای استفاده شهروندانش از اینترنت تعریف کرده است و توسط محدودیت‌های فنی، دسترسی کاربران به آن کنترل و تعیین می‌شود. در کل از نظر موضوعی بیشترین فیلترینگ به مسائل سیاسی و اخلاقی در سرتاسر جهان اختصاص دارد؛ در کشورهای توسعه یافته که امکانات بیشتری در استفاده از اینترنت در اختیار است، مصرف اینترنت بر حسب هویت مشخص فردی است و بر اساس نیازهای هر گروه سنی، قابلیت کنترل بیشتری نسبت به کشورهای در حال توسعه دارد. به طور مثال در بند 5ام استراتژی دفاعی امریکا در فضای مجازی آمده است: «عملیات امنیتی و موثر زیرساخت‌های حیاتی ایالات متحده، بر فضای مجازی، سیستم های کنترل صنعتی و فناوری اطلاعات متکی است، که ممکن است در معرض خطر اختلال و یا سودجویی قرار بگیرد.» پس اهمیت حفظ اطلاعات بنیادی و اصلی هر کشور یکی از دلایل امنیتی ایجاد سانسور است و هیچ کشوری را نمی‌توان یافت که مبری از این مسئله باشد.
البته بیشترین مسدودسازی در حوزه سیاسی در چند سال اخیر به مسدودسازی مقطعی یا دایمی شبکه‌های اجتماعی انجامیده است. در کشورهای توسعه یافته، فیلترینگ با مفاهیمی چون حفظ امنیت عمومی، محدود کردن فعالیت‌های مخرب و مبارزه با نشر مسائل غیر اخلاقی عنوان می‌شود در حالی که این کشورها به دلیل سیطره بر فضای مجازی، خود عامل اصلی انجام فیلترینگ در کشورهای در حال توسعه هستند. ایجاد حساسیت برای دورزدن فیلترینگ به همراه حمایت از تولیدکنندگان انواع فیلترشکن‌ها از سیاست‌های کشورهای استعمارگر محسوب می‌شود:

بازی کهنه ای به نام حقوق بشر
با پیشرفت علوم، غرب ِ وحشی نیز حیله های خود را به روز می کند. در این میان فیلترینگی که کشورها اعمال می کنند یکی دیگر از اهرم هایی است که استکبار جهانی برای فشار آوردن به دولت هایی که با آنان همسو نیستند از آن بهره می برد. در حالی که خود این کشورها انواع سانسور را چه در رسانه های دیداری و شنیداری و چه در فضای اینترنت برای شهروندانشان ایجاد کرده اند، اما به کشورهایی دیگری نظیر جمهوری اسلامی ایران بابت سانسور محتوای غیراخلاقی و همچنین مسدود کردن سایت های ضدانقلاب فشار بسیاری وارد کرده و ایران را ناقض حقوق بشر معرفی میکنند!
در واقع این بازی بساطی است تا با تمسک بر آن بتوانند هرچه بیشتر نگاه شهروند جمهوری اسلامی را به نظام بدبین کرده و بذر مخالفت را در دل جامعه بکارند.
به اعتقاد کشورهای غربی، سانسور فضای مجازی در کشورهای در حال توسعه مغایر با اصل آزادی و حقوق فردی است. برداشت منفعت جویانه از مفاهیمی چون آزادی منجر به ایجاد فضای متخاصم در اینترنت شده و ضرورت پالایش و پاک سازی اندیشه‌های مخرب را بیشتر می‌کند. به طور مثال کشور چین بعد از اعمال فیلترینگ به استفاده از موتورهای جستجو و شبکه‌های اجتماعی بومی روی آورده است تا فرصت تهدید و خطر را از خود دور کند؛ در قبال این رویه، شرکت‌های مختلفی با اهداف سیاسی و اقتصادی اقدام به انتشار فیلترشکن‌های رایگان یا با دریافت هزینه کرده‌اند. اولین خطر فیلترشکن‌ها، کاهش محسوس امنیت اطلاعات کاربران است و در مرحله دوم، می‌توان به ورود ویروس‌ها و آسیب رساندن به دستگاه‌ آنان اشاره کرد. می‌توان تقسیم‌بندی‌های مختلفی از فیلترشکن‌ها بر حسب شرکت‌های سازنده، حامیان، نوع فعالیت و … داشت که نیازمند اطلاعات دقیق‌تری است. در اینجا به دو دسته عمده فیلترشکن‌های رایگان و پولی اشاره می شود:

رایگان و نامحدود؟
برخی شرکت‌ها با حمایت کشورهایی مانند انگلیس و امریکا اقدام به انتشار فیلترشکن‌های رایگان نموده‌اند. این فیلترشکن‌های رایگان اغلب بر روی کامپیوتر قابل اجرا هستند اما به مرور نسخه موبایلی آنان نیز به بازار آمد. این فیلترشکنها معمولا با تغییر IPکاربران، مسدودیت های ایجاد شده را دور میزنند و به این ترتیب، به کاربران این فیلترشکن ها که اغلب در کشورهای در حال توسعه مشغول استفاده از آن هستند القا می کنند که غرب مهد حقوق بشر و چه قدر نگران و دلسوز مردم کشورهای در حال توسعه است. اما بر اساس اصل ساده اقتصادی، نمی‌توان باور کرد که این فیلترشکن‌ها به طور کاملا رایگان و بدون بازگشت مالی طراحی و در اختیار کاربران قرار گرفته است. سایفون، فری گیت، وب فیریر و هات اسپات چهار نمونه پرطرفدار از این گروه هستند که در ادامه آمده است:

سایفون3
این فیلترشکن توسط شبکه صدای امریکا بعد از رخدادهای سال 88 بر روی سایت سایفون قرار گرفت. آنان هدف خود را کمک به کاربرانی که دچار محدودیت دسترسی هستند، عنوان کردند و با استفاده از وی پی ان SSH و +SSH نرم افزاری با کاربری آسان در اختیار آنان قرار می‌دهند. آنان خود به نبود امنیت حفظ اطلاعات در اینترنت اعتراف کرده‌اند اما در دوره‌ای یکی از مهم‌ترین فیلترشکن‌های مورد استفاده قرار گرفت. سرعت این فیلترشکن نسبت به فیلترشکن رایگان قبلی(فری گیت) بسیار بالاتر بود. بعد ازفتنه 88 ، سایفون به دلیل حمایت‌هایی که از سوی آمریکا شد برای مدتی به تنها فیلترشکن فعال در ایران تبدیل شد تا شاید بتوانند دامن زدن به حوادث داخلی را بیشتر کرده و موجب جنگ داخلی را فراهم کنند.

فری گیت
این نرم افزار با حمایت برخی نهادهای چینی و امریکایی ساخته شد و در اختیار کاربران کشورهایی مانند سوریه، امارات و ایران قرار داده شد. این فیلترشکن نیز در بحران‌های سیاسی و داخلی کشورها به آنان معرفی شد و با حمایت‌های مالی نهادهای آمریکایی، اطلاعات کاربران رصد و ضبط می‌شد. هموار کردن مسیر برای ایجاد تنش و نفوذ شایعات با هدف افزایش درگیری داخلی در این کشورها از اهداف ارائه رایگان این فیلترشکن بود.
همچنین این فیلترشکن چندین بار به عنوان یک ویروس شناخته شد که بعدها با حمایت‌های پشت پرده، از این اتهام تبرئه شدند و توانست دامنه نفوذ خود را افزایش دهد. این فیلترشکن رایگان دارای پروتکل امن SSL نبوده و اطلاعات ارسالی کاربران را بدون رمزگذاری منتقل می‌کند اما همچنان برخی از فری گیت استفاده می‌کنند. قطعی‌های مکرر و سرعت پایین از ویژگی‌های این فیلترشکن است.
البته بعد از مدتی با همکاری رادیو فردا، نسخه ایرانی این نرم افزار با نام نسیم آمد که توسط همان شرکت سازنده فری گیت به ایرانیان عرضه شد تا فیلترینگ اعمال شده را دور بزنند.

 Web Freer
وب فریر، شبیه مرورگر اینترنت است. این نرم افزار نیز از جمله فیلترشکن‌های رایگانی است که آسیب‌های زیادی بر عملکرد سایر مرورگرها وارد ساخت و به مرور آنها را غیرفعال می‌کند. باز شدن صفحات پورن و سرعت پایین از پیامدهای دیگر این فیلترشکن به شمار می‌آید.

هات اسپات
Hotspot Shield بیشتر بر روی گوشی‌های تلفن همراه نصب شده و صفحات فیلتر شده را باز می‌کند. این فیلترشکن رایگان نیز با تغییر IP و پورت‌های کاربران، امکان رصد و ضبط اطلاعات را فراهم می‌کنند. آلوده کردن به ویروس و از کار انداختن آنتی ویروس نیز از نتایج استفاده از این فیلترشکن است. همچنین باید گفت که با تغییر IP، باعث غیرفعال شدن اکانت فرد در شبکه‌های اجتماعی نیز می شود. زیرا با هر بار استفاده، دستگاه با یکی آدرس جدید به اینترنت متصل می‌شود و شبکه‌های اجتماعی مختلف مانند فیسبوک، گوگل پلاس و … برای حفظ امنیت، اقدام به غیر فعال کردن آن اکانت می‌کنند. بنابراین کاربر هم اکانت خود را از دست می‌دهد و هم فرصتی برای بارگذاری اطلاعات شخصی‌اش در حافظه این سرورها به آنان می‌دهد.

فیلترشکن‌های غیر رایگان
فیلترشکن‌های غیررایگان نیز توسط افراد سودجو در این فضا عرضه شد. آنان با هزینه کم، ماهانه از کاربران هزینه‌های اندکی می‌گرفتند که در نهایت به انتقال وجوه بالایی منجر می‌شد. نرم افزارهایی مانند پروکسی فایر (Proxifier)، کریو (kerio)، تونل (Tunnel) و اپن وی پی ان (openvpn) در دو سال اخیر بیشتر مورد استفاده بوده است. کریو و اپن وی پی ان، قابلیت استفاده بر روی کامپیوتر و تلفن‌های همراه را دارند و مانند سایر فیلترشکن های دیگر، حفظ امنیت کاربران در آن ها هیچ تضمینی نخواهد داشت و ممکن است باعث از دست رفتن اطلاعات شخصی مانند اطلاعات تماس، پیامک، گالری رسانه ای و … می شود.

 پرداخت آنلاین از درگاه‌های رسمی کشور
اما نکته جالب در فروش فیلترشکن در داخل کشور آن جاست که این افراد با نام حقیقی و گاه نام حقوقی، ادغام به دریافت وجود می‌کنند. درگاه رسمی انتقال وجه با کارت‌های عضو شتاب حاکی از آن است که دست‌های پشت پرده داخلی برای ماهیگیری از آب گل آلود و قانون شکنی فعالیت دارند. قانون رسمی بر اساس تشخیص و اعمال نظر کارشناسان و مسئولان، اقدام به مسدود سازی برخی صفحات کرده لذا این افراد هم قانون شکنی کرده و هم بدنه اجتماع را دچار مشکلات و آسیب‌های ناشی از استفاده این فیلترشکن‌ها می‌کنند.

مدت زمان استفاده
این فیلترشکن‌ها از یک روزه تا چند ساله قابل خریداری و استفاده هستند. برخی از آنان اکانت‌های یک روزه یا یک ساعته برای تست را در اختیار کاربران قرار می‌دهند تا بعد از اطمینان از سرعت و باز شدن صفحات، اقدام به خرید کنند. یا اینکه بعد از چند بار خرید، یک اکانت با محدودیت زمانی به عنوان هدیه در اختیار کاربر قرار می‌دهند. اما بازه زمانی برای خرید فیلترشکن سه تا شش ماه است.

هزینه فیلترشکن‌ها
فیلترشکن‌ها هزینه‌ای معادل 1000 تا 10000 تومان در ماه دارند که با خرید اکانت‌های سه ماهه، شش ماه یک ساله و همچنین خرید گروهی هزینه ماهانه هر اکانت کاهش می‌یابد. برخی فروشندگان اقدام به فروش یک اکانت مشترک قابل استفاده به وسیله چند پروتکل و نرم افزار مختلف را نیز در فروش خود دارند.

خطرات و آسیب‌ها
به دلیل عدم رمزنگاری و امکان مشاهده اطلاعات، آسیب‌های زیادی برای کاربران وجود دارد. شناسایی و سواستفاده از کارت‌های بانکی، به سرقت رفتن ایمیل ها و سایر اطلاعات شخصی و محرمانه و آلوده شدن رایانه یا تلفن همراه کاربر از مهم‌ترین خطرات استفاده از فیلترشکن‌هاست.

وی‌پی‌ان VPN
البته در کنار این‌ها باید به رواج استفاده از انواع وی پی ان ها اشاره کرد. وی پی ان ها اقدام به رمزنگاری اطلاعات در یک شبکه کرده و یک ارتباط امن را برای کاربر مهیا می‌کنند. اما در ایران وی پی ان‌ها به یک فیلترشکن تبدیل شده‌اند. شبکه وی‌پی ان، از طریق خرید اشتراک از یک توزیع‌کننده اینترنت در خارج از کشور راه اندازی می‌شود و بین کاربران زیادی در داخل کشور به اشتراک گذاشته می‌شود. بنابراین هم سرعت استفاده بسیار پایین آمده و هم سود بسیار بالایی را در اختیار این افراد و وابستگانشان قرار می‌دهد. البته این افراد به دلیل تحریم‌های اقتصادی ناچار به استفاده از حلقه‌های واسط برای خرید از سرورهای خارجی بوده ولی خرید و فروش اکانت‌ها، ریالی و در درگاه‌های پرداخت رسمی کشور صورت می‌گیرد ضمن آن که باید گفت، وی پی ان ها نیز تضمینی برای حفظ امنیت کاربران نمی دهند.