ترابردپذیری و اپراتورهای مجازی موبایل

مجید هدایتی نسب | اجرای طرح‌های “رومینگ ملی”  و “ترابردپذیری شماره‌های همراه” از پیش شرط‌های اصلی همراه اول و ایرانسل برای ورود به نسل‌های بالاتر ارتباطی (3G و 4G) بود و به عبارتی با موافقت این دو اپراتور و رایتل با اجرای این دو طرح بود که اجازه راه‌اندازی نسل‌های جدید داده شد.
رومینگ ملی، بازگشایی شبکه اپراتورهای موبایل کشور روی یکدیگر است تا اگر در منطقه‌ای یکی از اپراتورهای موبایل آنتن نداشت بتواند از آنتن سایر اپراتورها برای برقراری ارتباطات استفاده کند.
ترابردپذیری شماره‌های همراه نیز اقدامی بدیع در دنیا به حساتب می‌آید که اشتراک نامبرینگ بین اپراتورها را ایجاد می‌کند؛ به این شکل که اگر سیم‌کارت اپراتور A در گوشی شما فعال است اما از خدمات آن راضی نیستید، می‌توانید با تقاضای ترابرد شماره خود به مرکزی که به این منظور ایجاد می‌شود، سیم‌کارت خود را با حفظ شماره به اپراتور B، C یا … منتقل کنید.
حال با توجه به اینکه از سال قبل بارها گفته شد که رومینگ ملی در اپراتورهای کشور اجرایی شده و حتی تیر ماه سال گذشته رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در مراسم بهره‌برداری از فاز نهایی رومینگ ملی بین همراه اول و ایرانسل عنوان کرد که 200 تا 300 مشترک همراه اول وارد شبکه ایرانسل و 1100 مشترک هم از ایرانسل وارد شبکه همراه اول شده است، اما بر سر ترابردپذیری شماره‌های همراه همچنان ابهاماتی وجود دارد.
همانطور که گفته شد ترابردپذیری امکان مهاجرت از یک اپراتور به اپراتور دیگر را با حفظ شماره می‌دهد و از سال گذشته وعده اجرایی شدن آن توسط وزارت ارتباطات طی 18 ماه داده شد اما عملا اجرای این پروژه در راستای افزایش رقابت بین سرویس‌های موبایل با تأخیر مواجه شد تا سرانجام امسال شرکت صنایع ارتباطی پایا به عنوان پیمانکار وزارت ارتباطات انتخاب شود.
براساس تفاهم این شرکت با وزارت ارتباطات و اظهارات معاون بررسی‌های فنی رگولاتوری، پیمانکار مربوط به MNP (ترابردپذیری شماره‌ها) باید تا سه ماه نخست سال 95 این پروژه را به مرحله اجرا برساند.
طبق قوانینی که در ارتباط با این طرح وجود دارد، مشترکان موبایل با پرداخت هزینه‌های جابجایی بین دو شبکه و تنها دوبار در سال می‌توانند از شبکه مورد نظر خود مهاجرت کنند.
مشترکان سه ماه پس از فعال‌سازی سیم‌کارت می‌توانند این مهاجرت را انجام دهند و اپراتور پذیرا نیز می‌تواند به ازای هر درخواست ترابرد شماره از سوی مشترک و همچنین پس از تکمیل عملیات ترابرد و برقراری خدمات، مبلغی را که از سوی کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات تعیین شده از مشترک دریافت کند.
شرکت “پورتینگ اِکس‌اِس” که تجربه پیاده‌سازی و مشاوره ترابردپذیری شماره‌ها را در 14 کشور دنیا دارد، به عنوان همکار خارجی پایا این پروژه ملی را نظارت و راهبری می‌کند.
در شرایطی که سرنوشت این پروژه همچنان مشخص نیست، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به دنبال تصویب اصول و چارچوب فعالیت اپراتورهای مجازی موبایل (MVNO) اقدام به انتشار فراخوانی برای متقاضیان دریافت این اپراتورها کرده است.
اپراتورهای مجازی تلفن همراه عملا امکانات فیزیکی شبکه برای ارسال مکالمات، پیامک‌ها و داده‌ها را ندارند و از این حیث ملزم به انعقاد قرارداد با یک اپراتور موبایل (MNO) هستند تا امکانات فیزیکی برای ارسال محتواهای مذکور را به صورت عمده خریداری کرده و با نشان تجاری خود اقدام به فروش آن در بازار خرد کنند.
اپراتورهای مجازی در دنیا شامل دو نوع Light و Fuul هستند و همانطور که از اسم آنها بر می‌آید مدل “لایت” نیازمند زیرساخت خاصی نیست و می‌تواند از زیرساخت‌های سوییچینگ و HLR اپراتورهای تلفن همراه استفاده کند.
برخلاف مدل لایت، نوع دیگر که به “فول” شهرت دارد باید شبکه و Core را طراحی و ایجاد کند.
در عمل اگر Full MVNO را معادل اپراتور مجازی نوع اول و Light MVNO را معادل اپراتور مجازی نوع دوم در نظر بگیریم، باید گفت که اپراتور نوع اول غیر از شبکه دسترسی، تمامی قسمت‌های دیگر شبکه را می‌تواند داشته باشد در حالیکه اپراتور نوع دوم، نه تنها در بخش دسترسی بلکه در سایر بخش‌ها نیز صاحب شبکه نیست.
با کنار هم قرار دادن طرح ملی MNP و مجوزهای MVNO، این سوال فنی پیش می‌آید که “آیا مشترکان اپراتورهای مجازی موبایل قادر به شرکت در طرح ترابردپذیری شماره‌ها و انتقال به اپراتور یا اپراتور مجازی دیگر هستند یا خیر؟”
این سوال فنی که مدیران اپراتورهای همراه اول و ایرانسل را از پاسخ شفاف عاجز و امکان انجام آن را به تصمیمات رگولاتوری موکول کرد، تجربه‌ای موفق در دنیاست.
فرآیند ترابردپذیری سیم‌کارت‌های اعتباری بین اپراتور مجازی و اصلی در اپراتورهای اروپای شرقی با حفظ میزان اعتبار سیم‌کارت‌ها با موفقیت اجرایی شده و رگولاتوری ایران نیز درصدد است تا شرایطی را تصویب کند و ضوابطی را در نظر گیرد تا امکان ترابردپذیری شماره‌ها در اپراتورهای مجازی تلفن همراه نیز وجود داشته باشد.
چنین سوالی دو سال گذشته اداره ارتباطات بریتانیا را به چالش کشید تا جاییکه آفکام صراحتا ترابرپذیری شماره‌ها را تهدیدی برای فعالیت MVNOها و نمایندگان فروش خدمات ارتباطی دانست. به اعتقاد آفکام جابجایی شماره اپراتورهای اصلی تنها به واسطه یک مرکز ترابرد انجام شدنی است و نهایتا پورت شناسه هر مشترک روی شبکه اپراتور دیگری تعریف می‌شود.
در حالیکه اپراتورهای مجازی مانند خرده فروشانی هستند که از اپراتورهای اصلی خدمات می‌گیرند و رابطه آنها اغلب به واسطه MVNEها (توانمندسازان اپراتورهای مجازی) برقرار می‌شود.
در واقع عنوان MVNE را به شرکت‌هایی می‌دهند که زیرساخت شبکه و سرویس‌هایی نظیر زیرسیستم شبکه، سیستم‌های پشتیبانی کسب‌وکار، تأمین، مدیریت و عملیات شبکه را در اختیار اپراتورهای مجازی قرار می‌دهند یا به عبارتی اپراتورهای مجازی با این همکاری می‌توانند خدمات اپراتوری با برند تجاری خود را در اختیار مشترکان موبایل قرار دهند.
ایجاد کنندگان (توانمندسازان)، ارتباطی با مشترکان ندارند و تجارتی B2B هستند به این نحو که تنها MNOها را به MVNOها وصل می‌کنند.
یکی از مشکلاتی که آفکام به آن اشاره کرده این است که اگر اپراتور مجازی بلوک نامبرینگ خود را از رگولاتوری به صورت مستقیم دریافت نکرده و آن را به شکل sub-allocation از اپراتور اصلی گرفته باشد، امکان جابجایی شماره‌ در اپراتورهای دیگر نیست.
آفکام بیشترین تعارضات را درون سیستمی دانسته و گفته است که معمولا اپراتورهای عمده فروش بابت هزینه سر بار و گرفتاری‌هایی که برای آنها ایجاد می‌شود، علاقه‌ای به پورت کردن شماره اپراتورهای مجازی به سمت اپراتور دیگری ندارند.
در حالیکه اغلب اپراتورهای اصلی دنبال راهی برای محدود و وابسته کردن اپراتورهای مجازی به خود هستند اما آفکام پیشنهاد داده که MVNOها باید به شکلی هوشمندانه با MNOها روبرو شوند و در هنگام عقد قرارداد حتما قید کنند که اپراتور اصلی امکان ترابردپذیری شماره‌ها در دیگر اپراتورها را در همه حالات می‌دهد.

111/