رمزگشایی از تلاطمات بازار ارز

اما دیروز با رسیدن آن به سه هزار و 600 تومان مجددا روند افزایشی دلار آغاز شد؛ مسئله‌ای که فاصله نرخ ارز دولتی و آزاد را که در یک ماه اخیرکاهش یافته بود، بار دیگر افزایش داد. اما این اتفاق درشرایطی رخ داده است که تا پیش از یک ماه اخیر فاصله این دو ارز بیش از گذشته نزدیک شده بود؛ اما با این اتفاق مجددا این فاصله بیشتر شد.

کارشناسان اقتصادی برخی از این اختلافات را به‌دلیل فشار تقاضا و ناشی از خبرهایی درباره کاهش نرخ سود بانکی می‌دانند و درمقابل برخی دیگر نبود ارز به میزان کافی را دلیل این نوسانات ذکر می‌کنند. با این وجود، آنها عنوان می‌کنند که اختلاف این دو ارز- دولتی و آزاد- مقطعی بوده و مجددا دلار به نرخ‌های قبلی بازخواهد گشت.

درهمین حال، علی‌طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز که پیش از این نوسانات کوتاه‌مدت ارز را طبیعی خوانده بود، دیروز عنوان کرد «اعتقاد به سیستم ارزی شناور مدیریت شده، کاملا در بدنه دولت وجود دارد؛‌ به‌نحوی که نرخ ارز در بازار تعیین شود و اگر حتی دولت دخالتی در نرخ ارز در بازار می‌کند، از طریق خرید و فروش ارز باشد.» او همچنین اضافه کرده است ‌عدم قطعیت در ثبات بازار ارز می‌تواند به فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری لطمه وارد کند؛ بنابراین به دنبال ثبات در بازار ارز هستیم و این ثبات را از هر چیز مهم‌تر می‌دانیم.

افزایش نرخ ارز مقطعی است

برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند افزایش نرخ ارز مقطعی است و این نرخ مجددا کاهش می‌یابد. شاهین شایان‌آرانی درگفت‌وگو با «فرهیختگان» نه با اطمینان که براساس حدسیاتش می‌گوید «همان‌طور که وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز گفته‌اند،‌ افزایش نرخ فعلی ارز مقطعی است.» او اضافه می‌کند: «نباید اختلاف بین این دو ارز زیاد می‌شد و ارز باید در نرخ سه هزار و سیصد، سه هزار و چهارصد تومان می‌ماند و کم‌کم نرخ ارز دولتی به نرخ بازار آزاد نزدیک می‌شد؛ اما این اتفاق رخ نداد.» براساس گفته‌های شایان آرانی، به‌نظر می‌رسد علت این اختلاف بین دو ارز به دلیل فشار تقاضا باشد که نشات گرفته از خبرکاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی است.

او اضافه می‌کند: «این موضوع نوعی تلاطم، ابهام و دغدغه برای مردم ایجاد کرده است تا به‌جای نگهداری پول در بانک‌ها ارز خریداری کنند و با اطمینان بیشتری نسبت به آینده قدم بردارند.»
بنا به گفته‌های او، زمانی که تقاضا بالا باشد، قیمت هم بالا می‌رود و تفاوت قیمتی بین این دو نرخ نیز بیشتر می‌شود.

طبق اظهارات این کارشناس اقتصادی، اگر این فرضیات درست از آب درآید، باید دید ارز برهمین نرخ باقی می‌ماند یا اینکه به نرخ سه هزار و 400 تومان قبلی خود بازخواهد گشت. دراین صورت می‌توان گفت این حدسیات درست است. او با بیان‌اینکه این تلاطمات مقطعی است، اضافه می‌کند: «اگر نرخ ارز روند افزایشی بیشتری را طی کند، بانک مرکزی آن را مهار می‌کند و نرخ ارز مجددا روند کاهشی خواهد یافت.» میثم رادپور، تحلیلگر بازارهای مالی نیز همچون شایان آرانی معتقد است اختلاف قیمت ارز آزاد و دولتی به دلیل فشار تقاضاست.

او درگفت‌وگو با «فرهیختگان» افزایش تقاضا را دلیل نوسانات فعلی قیمت دلار می‌داند و می‌گوید: «البته شاید کم عرضه کردن ارز از سوی بانک مرکزی، تقاضای اضافی ایجاد کرده باشد و همین موضوع در افزایش نرخ ارز نقش داشته است.» رادپور درعین حال اضافه می‌کند: «البته درکنار این موارد، ما نمی‌دانیم که طی دو سه ماه گذشته مرکز مبادلات ارزی چه میزان ارز و با چه مکانیسمی در اختیار صاحبان کالا قرار داده است و آیا ثبت‌نام و تحویل ارز همچون سابق بوده است یا خیر؟ حال با توجه به اینکه اطلاعاتی از این موارد نداریم، مشخص نیست عوامل بلندمدت روی تقاضا اثر خواهد داشت یا خیر؛ اما بعید به‌‌نظر می‌رسد نرخ ارز درآینده ریزش جدی داشته باشد.»

زمان مناسب ارز تک نرخی

اما نرخ ارز درشرایطی روند افزایشی به خود گرفته است که برخی معتقدند هنوز زمان تک‌نرخی کردن ارز نیست و برخی دیگر تاکید دارند که باید پیش از اینکه فاصله ارز دولتی و آزاد بیشتر می‌شد، ارز تک نرخی عملیاتی می‌شد.

دراین‌باره، شایان آرانی می‌گوید اگر فرض دولت تک‌نرخی کردن ارز باشد، بانک مرکزی ابزارهای لازم را دراختیار دارد اما وضعیت تحریم و پساتحریم کار را سخت‌تر می‌کند؛ بنابراین اگر شوکی صورت نگیرد، به‌نظر می‌رسد که پایان سال آینده ارز تک نرخی شود.

رادپور اما معتقد است اگر محدودیت‌های نقل و انتقال برداشته شود و ارز برای واردکنندگان به صرفه شود، می‌توان درآینده‌ای نزدیک نسبت به تک‌نرخی کردن ارز اقدام کرد. او اضافه می‌کند: «البته تک نرخی شدن ارز فرمایشی نیست؛ بلکه بازار باید آن را پذیرا باشد. البته دراین میان سیاست‌های بانک مرکزی نیز بی‌تاثیر نیست. اما اگر امکان تک‌نرخی کردن ارز برای بازار ممکن نباشد، مستقل از اینکه بانک مرکزی چه فکری کند، ارز تک نرخی نمی‌شود.»

براساس گفته‌های رادپور، اگر اتفاق و شوک عجیبی رخ ندهد بعید به‌نظر می‌رسد ارز بیش از 10 درصد گران شود؛ مگر اینکه برای بالارفتن آن پتانسیل زیادی وجود داشته باشد.

با این تفاسیر، طبق اظهارات این تحلیلگر مسائل اقتصادی، با توجه به دو سیاست بانک مرکزی چون توانایی و تمایل، به‌نظر می‌رسد این نهاد پولی و بانکی تمایل دارد ارز را نه درقیمت بالا، تک‌نرخی کند؛ اما نکته این است که آیا این توانایی را دارد و ارز کافی دراختیار دارد یا خیر؟

176/