بی‌‌ کفایتی عربستان در‌ حج از زبان شاهدان

مقام های سعودی ادعا می کنند فاجعه منا به دلیل ازدحام جمعیت و بی نظمی حجاج بوده، ولی ناظران با استناد به شواهد میدانی حادثه و گفته های شاهدان عینی می گویند فاجعه منا ناشی از رفتار مدیریتی شاهزادگانی است که اولین مناسک حج بعد از مرگ ملک عبدالله را برگزار می کردند . ملک سلمان ، پادشاه عربستان دو وزیر را برکنار و دستور تحقیق و تفحص صادر کرد ؛ اما بعد از 12 حادثه فاجعه بار در ایام حج طی 40 سال گذشته، مطالبات برای تغییر مدیریت حج بین ملل مسلمان به بحثی جدی تبدیل شده است.

رسانه های پاکستانی در گزارش های گوناگون از فاجعه ناگوار و مرگبار در مراسم رمی جمرات در سرزمین منا به نقل از شاهدان عینی نوشتند مسئولان آل سعود مقصر اصلی وقوع این رویداد تلخ هستند. به نوشته روزنامه های پاکستانی «اکسپرس تریبیون» و « داون» شاهدان عینی بازگشته از سفر حج گفته اند فاجعه منا به حدی وحشتناک بود که آنها با دیدن این رویداد، حتی ترسیدند به ادامه اعمال حج بپردازند. برخی شخصیت های مذهبی و سیاسی پاکستان گفتند عربستان به دلیل این که امسال تمام توجه خود را معطوف حمله به یمن کرده و بخش عمده نیروهای نظامی و حتی انتظامی خود را در شهرها و استان های مرزی با یمن مستقر کرده بود ، نتوانست توجه کافی به امنیت جانی حجاج داشته باشد.

بی برنامگی و سردرگمی

«احمد ابوبکر» حاجی 45 ساله از کشور لیبی که توانسته همراه مادرش از حادثه جان سالم به در ببرد، می گوید: جمعیت زیاد بود. پلیس عربستان همه مسیرهای ورودی و خروجی به سمت چادرهای حجاج را بسته و فقط یک مسیر را باز گذاشته بود. وی می افزاید: نیروهای پلیس که در صحنه حضور داشتند، هیچ کاری از دستشان برنمی آمد و نمی دانستند چه کار باید بکنند. آنها هیچ گونه آشنایی با منطقه نداشتند و حتی مسیرها و خیابان ها را بلد نبودند. عرفان العوی، یکی از بنیانگذاران «بنیاد تحقیقات میراث اسلامی» واقع در مکه هم کارآزموده نبودن پلیس عربستان را تایید کرده و می گوید پلیس فاقد مهارت های زبانی برای برقراری ارتباط با زائران خارجی بود.

«محمد حسن» زائر 39 ساله مصری نیز به عنوان یکی دیگر از شاهدان عینی فاجعه منا، از عملکرد نیروهای پلیس عربستان به شدت انتقاد می کند و می گوید آنها فقط یک گوشه جمع شده بودند و هیچ کاری انجام نمی دادند. او حتی به نوع برخورد نیروهای پلیس عربستان به شدت معترض است و می گوید نیروهای پلیس با من با الفاظ بد و توهین آمیز برخورد کردند. چرا آنها ما را تحقیر می کنند؟ ما فقط برای زیارت به عربستان آمده بودیم . یک حاجی دیگر مصری به نام «حسن» نیز گفته است : تنها دلیل فاجعه مرگبار و تلخ منا، بی برنامگی و بی تدبیری عربستان به عنوان برگزار کننده این مراسم بود.

سهل انگاری ماموران انتظامی

همچنین یکی از حجاج الجزایری درباره فاجعه منا به تلویزیون الشروق الجزایر گفت : این حادثه ساعت 8 صبح و پس از آن که ما رمی جمرات العقبی را انجام دادیم ، روی داد. این مراسم به خوبی انجام شد و ما در حال بازگشت به مسیر و خیابان اصلی بودیم که متوجه شدیم مسیرهای بازگشت به چادرهای ما را بسته بودند. وی می افزاید: علاوه براین مشکل، مسأله اصلی این بود که خبری از هیچ مامور انتظامی و تدبیری در ساماندهی حرکت حجاج نبود. ما با مسیر مسدود مواجه شدیم و در نتیجه برای رفتن به چادرهای خود مسیر خود را تغییر دادیم . حدود 5/2 یا 3 کیلومتر حرکت کرده بودیم که بار دیگر به ما اعلام شد مسیر اولیه باز شده است و باید از همان مسیر اول به چادرهای خود بازگردیم و ما نیز بازگشتیم. پس از طی مقداری از راه دوباره به ما گفته شد مسیر باز نشده است ، برگردید . پس از حرکت در مسیر به حجاج دیگری برخورد کردیم.

فشار جمعیت

یکی دیگر از حجاج الجزایری که از این فاجعه جان سالم به در برده به تلویزیون الشروق گفت : ما همان اول صبح رمی جمرات را انجام دادیم، اما در حال بازگشت بودیم که به ما گفته شد ورودی بسته شده است . پس از بازگشت دوباره اعلام شد دروازه اصلی را باز کرده اند و ما دوباره به مسیر اول خود برگشتیم. در این هنگام از مسیر دیگری نیز حجاج در حال تلاقی با ما بودند، به گونه ای که از سه مسیر انبوهی از حجاج به یکدیگر برخوردکردند . وی می افزاید: خیلی ها فریاد زدند که حجاج توقف کنند و کسی نباید حرکت کند، اما حجاجی که عقب بودند صدا را نمی شنیدند و در نتیجه به حرکت خود ادامه می دادند. حجاجی که از سه مسیر با یکدیگر برخورد کرده بودند فشار زیادی را بر جمعیت وارد می کرد.

افرادی که جلو بودند به علت فشار روی یکدیگر افتادند. حجاج گروه گروه روی یکدیگر می افتادند . خیلی ها خفه شدند و آنهایی هم که زنده بودند برای نجات خود تلاش می کردند. این حاجی الجزایری خاطرنشان می کند، فشار جمعیت به حدی بود که آنهایی که می توانستند خود را بالا می کشیدند و برای شکستن موانع و دیوار اطراف تلاش می کردند. نیروهای امنیتی و انتظامی وارد عمل نشدند و اصلا چیزی به نام انتظامات و نیروی امنیتی وجود نداشت. ما تلاش کردیم خودمان را به کناره های مسیر برسانیم و به این ترتیب از مرگ نجات پیدا کردیم.

کارنامه سیاه

روزنامه گاردین نیز در گزارشی نوشت: باوجود این که مقامات ریاض گرمای هوا، خستگی زائران و بی توجهی به ضوابط را علت حادثه منا می دانند اما زائران، دست اندرکاران سعودی را مسئول این فاجعه دانسته و اظهار می کنند که از شرکت در ادامه مناسک حج هراسانند. این روزنامه انگلیسی می افزاید: این حادثه، ناگوارترین رویداد در 25 سال گذشته بوده که در جریان مراسم رمی جمرات در منا، خارج از شهر مکه رخ داده است . این درحالی است که پیشتر خالد الفلیح ، وزیر بهداشت عربستان، حجاج را مقصر فاجعه دانسته و مدعی شده بود آنها ضوابط گفته شده را رعایت نکرده اند.

بدون شک، اکنون به کارنامه سیاه عربستان در یمن، سوریه و عراق یک جنایت دیگر هم افزوده شده و آن جنایت علیه زائرانی است که مهمانان خانه خدا هستند . رژیمی که خود را متولی این خانه می داند به تجربه نشان داد صلاحیت و لیاقت مدیریت آن را ندارد ؛ زیرا دست سران این رژیم به خون مسلمانان آغشته است. در حقیقت بسیاری از کشورهای مسلمان و حتی کشورهای غیرمسلمان از رژیم عربستان به دلیل عملکرد ضعیف در برنامه ریزی و اجرای مراسم حج انتقاد می کنند . بسیاری از کارشناسان معتقدند برگزاری حج باید از انحصار عربستان خارج شود و اجرای این مراسم بزرگ اسلامی باید به طور مشترک توسط کشورهای مسلمان یا از طریق سازمان همکاری اسلامی مدیریت شود.

واکنش نهادهای حقوق بشری به فاجعه منا

دبیرخانه سازمان جهانی حقوق بشر در بیانیه ای در واکنش به فاجعه منا تصریح کرد: با دلایل قاطع برای ما روشن شد که حادثه منا نه تنها قضا و قدر نیست، بلکه زشت ترین جرمی است که بشریت در طول دوره زمانی کنونی شاهد آن بوده است.شیخ ماهر حمود، دبیرکل اتحادیه علمای مقاومت نیز در واکنش به حادثه منا گفت: حادثه منا بزرگ ترین فاجعه در تاریخ حج معاصر است و باید گفت در این حادثه نوعی از حماقت و کوتاهی دیده می شود. همچنین کمیسیون حقوق بشر اسلامی انگلیس با یادآوری سوء مدیریت مقامات سعودی در جلوگیری از وقوع فاجعه مرگبار «منا» تاکید کرد: سعودی ها صلاحیت مدیریت حج را ندارند و باید تشکیلاتی بین المللی این مسئولیت را به عهده بگیرد.

176/