جزییات سرقت آثار هنری از وزارت ارشاد

مجید ملانوروزی درباره‌ی آنچه تحت عنوان «خیانت امین‌اموال در خارج کردن و فروش چند اثر از دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد» مطرح شده است، اظهار کرد: تابلوهایی که چندماه پیش توسط امین‌اموال خارج شدند، مدت 10-15 سال، تحویل این شخص بودند.
او اعلام کرد: قبل از نوروز 94 و از زمستان سال گذشته بود که امین‌اموال شروع به خارج کردن آثار کرد و وقتی متوجه موضوع شدیم سه‌ماه طول کشید تا آثار را برگردانیم.

آثار هنری در زمان سمیع‌آذر خارج شدند

وی در ادامه توضیح داد: سال قبل من به انبار رفتم و دیدم تابلوهای زیادی آنجاست. چشمم به یکی از آثار مافی افتاد و گفتم این‌ها آثار ارزشمندی است. متوجه شدم این آثار در میان بیش از 500 اثر که ارزش‌های هنری بالایی نداشتند، در زمان آقای سمیع‌آذر (یکی از مدیران سابق) از موزه هنرهای معاصر خارج شده‌اند و به‌عنوان اموال وزارت ارشاد و نه آثار هنری، در معاونت هنری نگهداری می‌شوند. من نامه‌ای به آقای مرادخانی (معاون هنری وزارت ارشاد) نوشتم و گفتم بین این آثار حدود 40 تا 50 تابلوی ارزشمند وجود دارد. اولین‌بار خودم گفتم از این آثار عکس بگیرند.

سرپرست موزه هنرهای معاصر همچنین بیان کرد: این تابلوها یک زمانی جزو گنجینه موزه هنرهای معاصر بودند و تعجب می‌کنم از کارشناسانی که این‌ها را فاقد ارزش هنری تشخیص داده‌اند. کارهای محصص، مافی و زنده‌رودی به نظر من از بهترین آثار گنجینه بودند که در آن زمان، خارج شدند. باید از این سه نفری که با ایسنا مصاحبه کرده‌اند، پرسید که چرا امضای آن‌ها برای خروج این آثار از موزه وجود دارد. این آثار پس از خروج از موزه، در اتاقی زیر ساختمان معاونت هنری در یک انبار نگهداری می‌شدند و پس از برگردانده شدن دوباره جزو اموال موزه‌ای محسوب می‌شوند.

آثار از موزه بانک پاسارگاد سردرآورند

ملانوروزی ادامه داد: امین‌اموال پس از دستگیری توسط پلیس آگاهی، در سیستم قضایی اعتراف کرد که این تابلوها را به چه کسانی فروخته است. این آثار چند دست گشته بودند و حتی به «موزه بانک پاسارگاد» هم راه پیدا کردند. ما این موضوع را رسانه‌ای نکردیم تا آثار برگردانده شوند. وقتی اصالت آن‌ها تعیین شد، آثار را دوباره به موزه هنرهای معاصر برگرداندیم و نمایشگاهی هم از آن‌ها برگزار کردیم.

مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد در بخش دیگری از سخنانش درباره‌ی چگونگی به فروش رسیدن این آثار توسط امین‌اموال، توضیح داد: امین‌اموال تقریبا از ارزش‌ آثار بی‌خبر بود، چون آن‌ها را به یک‌پنجم یا یک‌دهم قیمت اصلی‌شان فروخته بود. مثلا اثری به ارزش 500 میلیون تومان را به قیمت 100 میلیون تومان به «موزه بانک پاسارگاد» فروخته بود. بعضی از گالری‌ها و کارشناسان هنری هم جزو روند این خرید و فروش بودند، اما خوش‌بینانه‌اش این است که نمی‌دانستند این‌ها اموال دولتی است و ما در نهایت، همه آثار را برگرداندیم.

چگونه تابلوها از محل نگهداری‌شان خارج شدند؟

او همچنین در پاسخ به این پرسش که این آثار چگونه از محل نگهداری‌شان خارج شدند؟ گفت: روزانه گاهی تا 200 تابلو برای ارزشیابی به معاونت هنری آورده می‌شوند که ربطی هم به معاونت ندارند. دبیرخانه ارزشیابی، آثار هنرمندان را بررسی می‌کند و بعد هم از معاونت خارج می‌شوند. این آثار نه ربطی به معاون دارد و نه مدیرکل. بسیاری از آثار به اداره می‌آیند تا برای خروج از کشور و شرکت در نمایشگاه‌ها بررسی شوند. بسیاری از هنرمندان آثار خود را برای تأیید حضور در نگارخانه می‌آورند. امین‌اموال فکر می‌کرد این آثار که در دوره‌های قبل از موزه هنرهای معاصر خارج شده، کسی از آن‌ها عکس نگرفته و اگر آثار را خارج کند هیچ‌کسی متوجه نمی‌شود؛ اما او متوجه نبود که ما آثار فاخر را بین اموال دیده و از آن‌ها عکس گرفته بودیم.

ملانوروزی گفت: روزی که برای بررسی این موضوع به آن فرد مراجعه کردیم، گفت که برای قاب گرفتن، آثار را خارج کرده است. ما هم گفتیم نیازی به قاب گرفتن نبوده و کاش به ما می‌گفتی. یعنی ما هیچ امضایی برای خروج این آثار نداده‌ایم. اگر می‌خواست امضای ما را بگیرد، دیگر خیانت در امانت نبود. بعضی کارها ابعاد کوچکی دارند و کاغذی‌اند که آن‌ها را از قاب اصلی خارج کرده بود. دور اداره هم نرده است و او می‌توانست خیلی راحت آن‌ها را از انبار بیرون ببرد و بدون نیاز به رد کردن آثار از حراست، خارج‌شان کند. البته اگر قرار بود همین آثار را از موزه خارج کند، حتما باید از حراست رد می‌کرد، اما وقتی ما تعدادی کار را به امین‌اموال می‌سپاریم و قرار است یک روزی سمتش را تحویل دهد و همان زمان، طبق لیست آثار را برگرداند، نمی‌توانیم هر روز برویم و از او گزارش بخواهیم.

او با بیان این‌که امین‌اموال این اتفاق را برعهده گرفته است، اظهار کرد: وقتی متوجه خیانت او شدیم و فهمیدیم تعدادی از آثار را فروخته است، بلافاصله سیستم قضایی و پلیسی را وارد ماجرا کردیم و کارها را برگرداندیم. شخص خاطی هم به دادگاه و سیستم تخلفات اداری معرفی شد. چند روز زندان بود و بعد وثیقه گذاشت. اگر هم برای این کار تبانی کرده، تا کنون اعتراف نکرده و همه‌چیز را خودش برعهده گرفته است.

برخی خریداران، کارشناس هنری بودند!

مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی به لزوم آسیب‌شناسی در زمینه‌ی آثار هنری اشاره کرد و گفت: بعضی از کسانی که این آثار را خریده بودند، کارشناس هنری بودند. معمولا کسی که کاری را می‌خرد باید پیگیری کند که این کارها کجا بوده، مال چه کسی بوده و دست کدام مجموعه بوده است؟ ما در بحث آسیب‌شناسی آثار هنری نیاز به کار داریم و باید به‌شدت روی اصالت هنری یک اثر دقت کنیم تا برای آن شناسنامه هنری صادر شود. فضای هنری ما در این 7-8 سال که آثار هنری رشد داشته‌اند، به راهبردهای جدیدی نیاز دارد.

او ادامه داد: خیلی از این آثار، قیمت زیادی نداشتند. خیلی از آثار معاصر در این 8 سال قیمت پیدا کرده‌اند. امین‌اموال نیز در این فضا که قیمت آثار بالا رفته، وسوسه شده است. خوشبختانه فضای هنری طوری است که آثار شاخص را نمی‌توان خرید و فروش کرد. اگر این اتفاق بیفتد، در فضای هنری می‌پیچد و خیلی از رسانه‌ها، مسوولان و هنرمندان متوجه می‌شوند. فکر می‌کنم اقدام به سرقت آثار هنری، در ایران نافرجام است. ما خودمان را ملزم به جوابگویی و رسانه‌ای کردن مسائل می‌دانیم. وقتی این اتفاق افتاد خودمان فهمیدیم، پیگیر شدیم و متخلف را معرفی کردیم و او مکلف شد آثار را برگرداند. همچنین هر جا تقصیری بوده به گردن می‌گیریم.

ملانوروزی با اعتقاد به این‌که این کار خیانت محسوب می‌شود نه دزدی، گفت: اگر سرقت بود، کار کمی پیچیده‌تر می‌شد، چون پای مسائل امنیتی به میان می‌آمد، اما خیانت در امانت بوده است. فرد خاطی نیز در زمینه هنری، آدم کم‌اطلاعی است و از قدیم هم جمع‌دار بوده و در مجموعه معاونت هنری و دفتر هنرهای تجسمی و نیاوران، کار کرده است. همه کسانی که کارها را خریده بودند، توجیه شدند که این‌ها مال غیر و اموال دولتی هستند و کار را برگرداندند.

او در ادامه به یکسان بودن ضوابط خروج آثار هنری در مکان‌های مختلف اشاره و اظهار کرد: ضوابط خروج آثار هنری در مکان‌های مختلف، یکسان است؛ اما موضوع این است که این خروج، قانونی نبوده است. اگر از حراست خارج کرده بود، می‌پرسیدند. جمع‌دار اموال قصد سوء و فروش آثار را داشته و آثار در همان سه‌ماه توسط دلالان چند دست گشته است. کارها نیز بین 30 تا 200 میلیون تومان ارزش داشته‌اند.

وزارت ارشاد برای شناسنامه‌دار کردن آثار گام بردارد

سرپرست موزه هنرهای معاصر تهران در پاسخ به پرسشی درباره حضور هیئتی از سوی سازمان بازرسی کل کشور در موزه و دفتر هنرهای تجسمی، گفت: سازمان بازرسی همیشه چشم نظام بوده و هست و همه موارد و تخلفات اداری و مالی را رصد می‌کند. آن‌ها پیش از این اتفاق، به کار مشغول بودند و فعالیت‌شان ربطی به این ماجرا ندارد. بازرسی کل کشور در وزارت ارشاد و همه اداره‌ها نیرو دارد و اگر تخلفی شود، رصدی کند.

او در پایان نیز درباره‌ی لزوم بالا بردن امنیت در فضاهای هنری توسط وزارت ارشاد نیز اظهار کرد: فضای تجسمی، فضای آسیب‌پذیری است. آثار هنری گران شده‌اند و بنیاد و سازمان خاصی نیست که بر کارها نظارت خاصی کند. وزارت ارشاد نیز باید در راستای شناسنامه‌دار کردن آثار گام بردارد و کار کند.