دستمزدهای مردم ایران رو شد

ندا گنجی: اگر تاکنون میزان حقوق و دستمزد افراد در سطوح و مشاغل مختلف به مثابه رازی سر به مهر، پوشیده و پنهان نگه داشته می شد، اکنون حدود دو سال است که تحلیلگران یکی از سایت های استخدامی کشور، دست به افشاگری زده و از دامنه دستمزدها در ایران پرده برداشته اند. این گزارش تحلیلی نخستین بار در تابستان سال 1393 منتشر شد و این وب سایت در نخستین روزهای تیرماه سال 1394 نتایج دومین ارزیابی حقوق و دستمزد متخصصان و مدیران در 22 گروه شغلی را منتشر کرده است.

ما نیز در این مطلب به اطلاعات 10 گروه شغلی می پردازیم. گفته می شود، سایت «ایران تلنت» به عنوان بزرگ ترین وب سایت استخدامی کشور شناخته می شود که بیش از نیم میلیون نفر از جامعه متخصصان و مدیران ایرانی به عضویت آن درآمده اند و البته بیش از دو هزار شرکت معتبر داخلی و خارجی، استخدام های خود را از طریق آن انجام می دهند. مدیران این وب سایت بر این عقیده اند که آشنایی با سطح فعلی حقوق و دستمزد در سمت های مختلف، این امکان را به کارفرمایان و متخصصان می دهد که معیاری برای سنجش وضعیت فعلی خود داشته باشند و همچنین برای آینده شرکت و کار خود برنامه ریزی کنند.

در این گزارش همچنین آمده است که هرساله تعداد زیادی از افراد به دلیل تفاوت سطح توقع در دریافت ها، همکاری خود را با شرکت یا سازمان شان قطع می کنند و از سوی دیگر این افراد، لزوما کار بهتری پیدا نمی کنند.

در دومین ارزیابی ایران تلنت از وضعیت دستمزدها، 36هزار نفر شرکت کرده اند که 26درصد از شرکت کنندگان را بانوان شاغل و 74درصد را نیز مردان تشکیل داده اند. حال آنکه منحنی سنی افرادی که اطلاعات شغلی آنان مورد بررسی قرار گرفته، دارای بازه نسبتا بزرگی است؛ از 22 ساله ها تا 64 ساله ها که حتی سن بازنشستگی را هم رد کرده اند. اما از این میان، افراد در بازه سنی 28 تا 40 سال بیشترین فراوانی را در میان شرکت کنندگان دارا هستند و افراد در سنین 58 تا 64 سال نیز سهم اندکی دارند.

ویژگی های تخصصی شرکت کنندگان

براساس آنچه در نتایج این بررسی آمده است، 22 درصد شرکت کنندگان مسلط به زبان انگلیسی بوده و 78درصد آشنایی نسبی با این زبان دارند. البته گفته می شود بهره گیری از امکانات سایت ایران تلنت برای کسانی مناسب است که حداقل دارای مدرک کارشناسی بوده و آشنایی نسبی به زبان انگلیسی دارند. به همین سبب، نسبت شرکت کنندگانی که دارای مدرک لیسانس هستند 54درصد، دارندگان مدرک فوق لیسانس 35درصد، دکترا سه درصد و سایر رده های تحصیلی هشت درصد است.

حال آنکه 40درصد این افراد مدرک تحصیلی خود را از دانشگاه های دولتی و 39 درصد از دانشگاه آزاد دریافت کرده اند. فارغ التحصیلان سایر دانشگاه ها نیز سهمی معادل 21درصد را به خود اختصاص داده اند که در نوع خود قابل توجه است. در مورد رده سازمانی شرکت کنندگان آمده است که 47درصد آنها در مشاغل خود به عنوان کارشناس فعالیت می  کنند، 26درصد به عنوان مدیر و 27درصد نیز سرپرست بوده اند.

مشخصات محل کار

جامعه نمونه ایران تلنت نهادهای بسیاری را دربر گرفته است. از شرکت های نفتی گرفته تا بانک ها، مدارس، نیروگاه ها و شرکت های مخابراتی تا بیمارستان ها، حوزه کشاورزی، تولیدی و رسانه ها. کارکنان شرکت های تولیدی نیز با 18درصد فراوانی در صدر شرکت کنندگان از بخش های مختلف ایستاده اند و کارکنان بخش بیمه، حسابداری و کشاورزی دارای کمترین تعداد هستند. 64 درصد شرکت کنندگان در شرکت های خصوصی و 32درصد نیز در شرکت های دولتی فعالیت می کنند. سهم کارکنان شرکت های خارجی هم به بیش از چهار درصد نمی رسد. اما در این ارزیابی که از وضعیت دستمزدها صورت گرفته است، تعداد شرکت کنندگان تهران با 63 درصد فراوانی، بر تعداد شرکت کنندگانی که از سایر مناطق ایران ر این پژوهش سهیم شده اند، غالب است.

سطح تسهیلات

این گزارش، پس از ارائه اطلاعات شرکت کنندگان به تحلیل وضعیت دستمزدی آنان پرداخته است. کارشناسان این موسسه در گام نخست «سطح تحصیلات» را به عنوان معیاری برای سنجش اختلاف دریافتی در سمت های مختلف قرار داده است و آن گونه که نتیجه این تحقیق نشان می دهد، دریافتی این افراد با تحصیلات فوق لیسانس به طور متوسط 15درصد بیش از دستمزد افرادی است که تحصیلات خود را تا مقطع لیسانس ارتقا داده اند. این اختلاف که در مشاغل مختلف مورد واکاوی قرار گرفته است در حوزه مدیریت منابع انسانی بیش از سایر حوزه ها ظاهر شده است. به طوری که آن دسته از مدیران منابع انسانی که دارای مدرک فوق لیسانس هستند، 44 درصد بیش از همکاران لیسانسه خود دریافتی دارند. پس از شغل مدیریت منابع انسانی، این اختلاف با رقم 43 درصد ظاهر شده است.

مهندسان عمران، سرپرستان مالی، مدیران فروش و برنامه نویسان نیز با ارقامی کمتر، شاهد این اختلاف در دریافتی خود هستند. جالب اینکه در رشته مهندسی صنایع این تفاوت در میزان حقوق و دستمزد به دو درصد می رسد و البته مسوولان خرید و کارشناسان فروش با مدرک فوق لیسانس نسبت به همکاران خود با مدرک لیسانس به ترتیب سه و شش درصد کمتر دریافت می کنند.

نوع دانشگاه

براساس آنچه در نتایج این تحقیق نیز به اثبات رسیده است، نوع دانشگاهی که افراد در آن به تحصیل می پردازند، میزان دریافتی آنها را در آینده تعیین خواهدکرد. به این ترتیب کسانی که مقاطع تحصیلات تکمیلی را در دانشگاه های دولتی طی کرده اند، 17درصد بیش از فارغ التحصیلان دانشگاه های آزاد دریافت می کنند. در این بخش نیز، اختلاف دریافتی در شغل مدیریت منابع انسانی فاحش است و به حدود 46درصد می رسد. اما این اختلاف در مشاغلی چون کارشناس مالی، تحلیلگری، مهندسی صنایع و مسوولیت خرید به کمتر از 10درصد کاهش پیدا می کند.

صنایع مختلف

این گزارش علاوه بر تحصیلات و نوع دانشگاه، وضعیت حقوق و دستمزد شاغلان را از منظر صنایع مختلف نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. نتایج این بررسی حکایت از آن دارد که دریافتی افراد در شرکتهای واردکننده کالاهای مصرفی رد بالاترین سطح و در شرکت های حسابداری پایین ترین حد را نسبت به عرف بازار دارد.

به بیان ساده تر افراد در سمت های مشابه به دلیل تفاوت صنعتی که در آن شاغل هستند، ممکن است دریافتی متفاوتی داشته باشند. این ارزیابی نشان می دهد افراد در شرکت های واردکننده کالاهای مصرفی 18درصد بیش از کارکنان در پست های مشابه دستمزد دریافت می کنند. همچنین شاغلان شرکت های مخابراتی 15درصد، دارویی و تجهیزات پزشکی 10درصد، بانک ها 9درصد و کارکنان در صنعت نفت و گاز هفت درصد بیش از کارکنان هم سطح خود در سایر شرکت ها دریافتی دارند.

جالب اینکه دستمزد شاغلانی که در صنعت نفت و گاز فعالیت می کنند، متناسب با شهری که در آن فعالیت دارند نیز متفاوت است. به نحوی که دستمزد اشتغال در صنعت نفت و گاز چنانچه در شهر بوشهر باشد 71درصد و در خوزستان 20درصد نسبت به عرف تهران بیشتر است. به عبارت دیگر، آن دسته از شاغلانی که وارد صنعت نفت و گاز شده اند و در بوشهر اشتغال دارند، 71 درصد بیش از کارکنان این صنعت در تهران دستمزد دریافت می کنند.

افزایش حقوق سالانه

آنها که به دلیل برخی انگاره ها در مورد مزایای اشتغال در شرکت های دولتی، برای ورود به این شرکت ها سر و دست می شکنند، خوب است بدانند که دولتی ها، برای افزایش حقوق سالانه خساست بیشتری به خرج می دهند. حال آنکه، شرکت های خارجی از شرکت های خصوصی و دولتی در افزایش دستمزد کارکنان خود، دست و دلبازتر هستند. نتایج این بررسی در مورد تفاوت افزایش حقوق سالانه شاغلان در این سه نوع شرکت، حاکی از آن است که متوسط افزایش دریافتی در سال 1393 در شرکت های دولتی 25درصد و در شرکت های خصوصی 27 درصد بوده است. شرکت های خارجی نیز سالانه به طور متوسط 31درصد حقوق کارکنان خود را افزایش داده اند.

در این بخش، مدیران فروش و حساب داران به طور متوسط با 33درصد و 30درصد افزایش حقوق در صدر ایستاده اند و کارمندان اداری به طور متوسط با 23درصد افزایش دستمزد، در قعر این جدول قرار گرفته اند. جالب اینکه 37درصد از این شاغلان سودای تغییر شغل خود را در سر می پرورانند و در جست و جوی شغلی جدید هستند. 24درصد نیز برای ارتقای شغلی تلاش می کنند و البته 17درصد نیز ترجیح می دهند در شرایط شغلی فعلی خویش باقی بمانند. اما گروهی از شاغلان نیز در پی آن هستند که در محیط کسب و کار، جایگاهی برای خود دست و پا کنند و صاحب کسب و کاری شخصی شوند. تعداد این افراد، 13درصد از جامعه آماری مورد بررسی را دربر می گیرد.

این گزارش همچنین نشان می دهد هشت درصد شاغلان نیز برای مهاجرت اقدام کرده اند. به طور کلی اما، نتایج این پژوهش گویای آن است که بیش از یک سوم شاغلان از کار فعلی خود رضایت نداشته و در جست و جوی شغلی جدید هستند. در این میان تنها 17درصد از فعالان بازار کار که در این ارزیابی شرکت کرده اند، از وضعیت فعلی خود رضایت دارند، یا دست کم، امیدی به بهبود شرایط خود ندارند. این رضایتمندی به احتمال بسیار ناشی از سطح حقوق و دستمزد آنان است و این افراد معمولا 20درصد بالاتر از عرف بازار دریافت می کنند.

وضعیت مسکن شاغلان

ایران تلنت در بخش دیگری از این مطالعه، نگاهی هم به وضعیت مسکن شاغلان انداخته است. به گواه آنچه در نتیجه بررسی ها در این بخش آمده، به طور متوسط 36درصد از کارکنان کشور به صورت ماهانه اجاره پرداخت می کنند. این رقم برای خانم های شاغل 28 درصد و برای آقایان شاغل 44 درصد برآورد شده است. افزون بر این، افراد با درآمد پایین، حدود نیمی از دریافتی ماهانه خود را بابت اجاره از دست می دهند.

مدیریت منابع انسانی

این گزارش در ادامه از خالص دریافتی کارکنان در مشاغل مختلف که در تهران مستقر هستند، پرده برداشته است. به این ترتیب دستمزد افراد در سطوح مختلف کارشناس، سرپرست و مدیر و همچنین بازه رایج دریافتی نیز مورد اشاره قرار گرفته است. نخستین گروهی که در این گزارش از حقوق دریافتی آنها رونمایی شده، متخصصان منابع انسانی هستند.

براساس این ارزیابی، کارشناسان در رشته شغلی، یک میلیون و 400 هزار تومان و مدیران سه میلیون تومان حقوق دریافت می کنند. اما رده سازمانی «کارشناس» عناوینی چون کارشناس منابع انسانی، مسوول آموزش، کارمند اداری و کارشناس استخدام را نیز دربر می گیرد و بازه رایج دریافتی در این مناصب، از 770 هزار تومان تا سه میلیون تومان عنوان شده است.

مدیران منابع انسانی نیز متناسب با اینکه در کدام یک از حوزه های «منابع انسانی و آموزش»، «اداری و منابع انسانی»، «تشکیلات و روش ها»، «اداری و مالی» مدیریت می کنند، دریافتی های متفاوتی دارند؛ از یک میلیون و 100 هزار تومان تا هفت میلیون تومان.

منشی و کارکنان امور دفتری

گزارش ایران تلنت در مورد دریافتی منشی ها و کارکنان امور دفتری و اداری چنین آورده است که کارشناسان یک میلیون تومان، سرپرستان یک میلیون و 100 هزار تومان و مدیران یک میلیون و 500 هزار تومان دریافت می کنند.البته در این بخش نیز، مشاغل در سطوح مختلف تفکیک شده است. برای مثال در سطح کارشناس، عناوینی نظیر منشی، مسوول دفتر، کارمند اداری، دفتردار مسوول دفتر مدیرعامل یا متصدی دبیرخانه نیز مشاهده می شود و بازه رایج دریافتی در این طیف از 700 هزار تومان یا یک میلیون و 680 هزار تومان تعیین شده است. اما مدیران دفتر مدیرعامل یا قائم مقام مدیرعامل، ممکن است حداکثر تا سه میلیون و 500هزار تومان نیز دریافتی داشته باشند.

البته مانند آنچه در سایر مشاغل و سطوح اداری در جریان است، سابقه کاری در شغل منشی گری و اشتغال به امور اداری نیز روی میزان دستمزدها اثرگذار است. به عنوان مثال، برای کسانی که از صفر تاس ه سال، سابقه کاری دارند، به طور متوسط 900 هزار تومان دستمزد تعیین شده است و کسانی که سابقه آنها 7 تا 15 سال است، ممکن است تا دو میلیون و 200 هزار تومان نیز حقوق دریافت کنند.

بازاریابی

این تحقیق همچنین نشان می دهد میزان دریافتی ماهانه متخصصان توسعه بازار، تبلیغات و تحقیقات بازار متخصصان منابع انسانی نیز بالاتر است. به طوری که کارشناسان در این رشته شغلی، به طور متوسط یک میلیون و 500هزار تومان، سرپرستان، یک میلیون و 700 هزار تومان نیز دستمزد دریافت کنند، همان گونه که سطح دریافتی مدیران برند، توسعه محصول یا مدیر ارتباطات نیز ممکن است تا حدود هفت میلیون تومان نیز ارتقا پیدا کند.

متوسط دریافتی متخصصان خدمات پس از فروش و بازاریابی در سطح کارشناس اعم از کارشناس فروش، کارمند فروش و کارشناس بازاریابی و بازرگانی، حدود یک میلیون و 200هزار تومان عنوان شده است. البته باز دریافتی در این سطح، از 700هزار تومان آغاز می شود و به سه میلیون تومان می رسد. سرپرستان نیز، به طور متوسط یک میلیون و 500هزار تومان دریافتی دارند. اما ممکن است دستمزد فردی در این منصب به چهار میلیون تومان هم برسد. اما از کارشناسان و سرپرستان که بگذریم، افرادی که به سطوح مدیریت در فروش، بازاریابی و بازرگانی دست می یابند، ممکن است ماهانه تا 100 میلیون تومان از این شغل درآمد کسب کنند. اما به طور کلی، متوسط دریافتی مدیران فروش، سه میلیون تومان عنوان شده است.

در این گزارش، دریافتی ماهانه متخصصان خرید و تدارکات نیز مورد ارزیابی قرار گرفته است؛ نتایج این ارزیابی نشان می دهد کارشناسان دربخش خرید و تدارکات سازمان ها و شرکت ها به طور متوسط یک میلیون و 500هزار تومان حقوق دریافت می کنند. اما دریافتی کارشناسان خرید، بازرگانی و تدارکات ممکن است از 800 هزار تومان تا دو میلیون و 700هزار تومان متغیر باشد. متوسط دریافتی حقوق سرپرستان نیز تفاوتی با حقوق کارشناسان ندارد. اما متوسط دریافتی مدیران در این بخش دو میلیون و 700 هزار تومان ثبت شده است. دریافتی مدیران البته در همین سطح محدود نمی ماند و رقم دستمزد آنان گاه تا هفت میلیون و 600هزار تومان نیز پیش رفته است.

مهندسی صنایع

مهندسان صنایع هم به نسبت سایر گروه های شغلی که پیش از این، مورد اشاره قرار گرفت، دستمزد بیشتری دریافت می کنند. چندان که متوسط دریافتی کارشناسان، یعنی کارشناسان فنی، برنامه ریز، کارشناسان کنترل پروژه و تضمین کیفیت و مهندس صنایع در این رده، یک میلیون و 600هزار تومان است. اما سقف دریافتی ها به سه میلیون و 500هزار تومان نیز می رسد. به یک سطح بالاتر که شالم سرپرستان کنترل پروژه، برنامه ریزی، طرح و برنامه و توسعه کسب و کار می شود، به طور متوسط یک میلیون و 900هزار تومان حقوق پرداخت می شود.

سرپرستان در این بخش ممکن است در بهترین حالت، چهار میلیون تومان نیز دریافت کنند. اما آن دسته از مهندسان صنایع که مدیریت پروژه ها، برنامه ریزی، تولید، تضمین کیفیت و مدیریت کارخانه را برعهده دارند، حدود هشت میلیون و 400هزار تومان دستمزد دریافت می کنند. اما متوسط پرداختی در این بخش، معادل سه میلیون و 300هزار تومان است.

این پرداخت ها البته متناسب با میزان سابقه کاری افراد دچار افزایش یا کاهش نیز می شود. همان گونه که در این گزارش نیز اشاره شده، چنانچه سابقه مدیران صنایع بیش از 15 سال باشد، دستمزد آنها از رقم 14 میلیون تومان هم فراتر می رود.

مهندسی برق و الکترونیک

در این میان، دریافتی ماهانه مهندسان برق و الکترونیک از مهندسان صنایع هم بیشتر است. البته دستمزد بالاتر، تنها در مورد کارشناسان و سرپرستان این رشته شغلی صادق است؛ چه آنکه متوسط دریافتی مدیران در رشته های برق و الکترونیک حدود سه میلیون تومان از دریافتی مهندسان صنایع در سطوح مدیریتی کمتر است. فارغ از آنچه متوسط دریافتی ها نشان می دهد، چنانچه مدیری در بخش برق و الکتروینک بیش از 15 سال سابقه داشته باشد، ماهانه حدود 17 میلیون تومان درآمد کسب می کند. اما به طور کلی دستمزد مدیران با عناوین مدیر تولید، مدیر پروژه، مدیر شبکه یا مدیر تعمیرات، حداقل یک میلیون و 300 هزار تومان و حداکثر 9 میلیون تومان دریافتی دارند.

مهندسی مکانیک

کارشناسان مکانیک، کیفیت بازرس فنی یا کارشناسان تعمیر و نگهداری که با مدرک مهندسی مکانیک یا هوافضا در شرکت ها یا سازمان ها مشغول به کار هستند نیز به طور متوسط یک میلیون و 500هزار تومان حقوق دریافت می کنند. اما در بازه رایج دریافتی در این نوع مشاغل ارقامی از 890 هزار تومان تا سه میلیون و 800 هزار تومان نیز دیده می شود. اما براساس آنچه در این گزارش آمده، افراد با حکم سرپرستی در مناصبی چون سرپرست دفتر فنی، سرپرست کارگاه یا رئیس تاسیسات حدود چهار میلیون تومان دریافتی دارند. متوسط دریافتی مدیران نیز به حدود سه میلیون تومان می رسد و برحسب سابقه کاری آنها، میزان دستمزدها در این سطح به حدود 10 میلیون تومان نیز افزایش می یابد.

مهندس عمران و معماری

این تصور در میان مردم، دست کم بخشی از آنها وجود دارد که پول معماران و مهندسان عمران از پارو هم بالا می رود. اما اگر از جماعت بساز و بفروش و درآمد آنها چشم برگیریم، گزارشی که سایت ایران تلنت از ارزیابی حقوق و دستمزد افراد منتشر کرده است، روی این انگاره خط بطلان می کشد.

این مطالعه که درامد 468 نفر را به صورت تمام وقت آن هم در تهران مورد بررسی قرار داده است، نتایج جالب توجهی دارد. بر این اساس، افراد با مدرک مهندسی عمران یا معماری و در سطح کارشناسی به طور متوسط یک میلیون و 500هزار تومان حقوق دریافت می کند. اما بازه دستمزد دریافتی آنان از 740 هزار تومان آغاز می شود و به سه میلیون تومان منتهی می شود.

دریافتی سرپرستان، اعم از سرپرستان کارگاه، مهندس ناظر، کارشناس فنی یا سرپرست پروژه نیز از 900 هزار تومان تا چهار میلیون و 450 هزار تومان متغیر است و اما مدیران در این رشته، حتی اگر سابقه ای بیش از 15 سال داشته باشند، بیش از 10 میلیون و 500هزار تومان دریافت نمی کنند.

مهندسی کامپیوتر

مهندسان «سخت افزار و شبکه» در مقایسه با آنان که در رشته «نرم افزار و طراحی وب» تخصص دارند، به طور متوسط دستمزد کمتری دریافت می کنند. در این گزارش البته توضیحی در باب منشاء این اختلاف در پرداخت ها ارائه نشده است. اما احتمالا در شرکت ها و سازمان ها، تقاضا برای گروه دوم بیشتر است. کارشناسان سخت افزار و شبکه به طور متوسط یک میلیون و 500 هزار تومان حقوق دریافت می کنند و کارشناسان نرم افزار و طراحی وب، یک میلیون و 600 هزار تومان. در این میان، حداقل دستمزد کارشناسان نرم افزار، 810 هزار تومان و حداکثر دستمزد آنها چهار میلیون تومان است.

در حالی که کارشناسان سخت افزار، حداقل، 830 هزار تومان و حداکثر، سه میلیون و 300 هزار تومان دستمزد می گیرند. حال آنکه، متوسط دریافتی مدیران با تخصص مهندسی نرم افزار سه میلیون و 200 هزار تومان و متوسط دستمزد مدیران متخصص در رشته سخت افزار، دو میلیون و 500 هزار تومان تعیین شده است. اما حداکثر دستمزد مدیران متخصص سخت افزار، هشت میلیون و 400هزار تومان است و مدیرانی که در حوزه نرم افزار صاحب تخصص هستند، ماهانه حداکثر هفت میلیون و 500 هزار تومان حقوق دریافت می کنند.

ترجمه

اگر از مشاغل فنی و مهندسی فاصله بگیریم، شاید دانستن اینکه مترجمان یا هنرمندان نیز چه میزان حقوق و دستمزد دریافت می کنند جالب توجه باشد. در بخشی از این گزارش که به دریافتی ماهانه مترجمان اشاره شده، متوسط دریافتی آنان، یک میلیون و 200 هزار تومان عنوان شده است. اما ممکن است درآمد ماهانه کسانی که به امر ترجمه اشتغال دارند از 760 هزار تومان تا دو میلیون و 230 هزار تومان نیز در نوسان باشند.این برآورد البته از اطلاعات 50 نفر در تهران استخراج شده است که با عنوان مترجم، مترجم و مسوول اداری، مترجم و ویراستار یا کارشناس امور بین الملل مشغول به کار هستند.

مدیرعامل و اعضای هیات مدیره

صحنه پایانی این گزارش اما به دریافتی ماهانه مدیران عامل و اعضای هیات مدیره اختصاص یافته است. چنان که در این گزارش قید شده است که مدیران عامل و اعضای هیات مدیره، ماهانه به طور متوسط پنج میلیون تومان دستمزد دریافت می کنند. اما در عین حال، تحلیلگران این سایت، روی بازه رایج دریافتی این گروه از شاغلان نیز در دست گذاشته اند. این گزارش گویای آن است که دستمزد مدیران عامل و هریک از اعضای هیات مدیره ممکن است به 15 میلیون تومان نیز برسد. اما چنانچه سابقه این افراد به بیش از 15 سال برسد، این افراد می توانند روی درآمد ماهانه بیش از 16 میلیون تومان نیز حساب باز کنند.