جهان شرمسار از آيلان

جنازه كمي بيشتر از ٥ كيلوگرم وزن داشت؛ براي پسربچه سه ساله‌اي كه تولد، رشد و مرگ او، همه‌اش با هم مي‌شود يك داستان ميني‌مال چندخطي كه در جنگ و آوارگي و احتمالا گرسنگي گذشته، كمي غيرطبيعي به نظر مي‌آيد اما «آيلان» پيش از رسيدن به ساحل «بدروم» ساعت‌ها در آب دريا غوطه‌ور بود و هنگامي كه ماموران امداد گارد ساحلي تركيه، سرانجام جنازه‌اش را از شن‌هاي ساحل برگرفتند، بخش زيادي از وزنش را آب شور مديترانه تشكيل مي‌داد؛ مرگ در اين آب‌ها، اين روزها انگار ساده‌ترين تصميمي است كه مي‌شود در خاورميانه گرفت. آيلان تنها قرباني دوم سپتامبر موج‌هاي وحشي مديترانه نبود، «گاليپ» برادر ٥ ساله‌اش، همو كه در هر عكسي از آيلان، ديده مي‌شود و بسان يك سپر از برادر كوچك‌تر خودش محافظت مي‌كند، در مرگ هم «داداش كوچيكه» داستان را تنها نگذاشت و اگر بزرگ‌ترين درد جهان، داغ فرزند براي مادر باشد، شايد بي‌انصافي بود «ريحان» زنده به ساحلي پا بگذارد كه جنازه دو فرزندش را به بالين گرفته، ٢٢٥ كيلومتر آن سوتر از ساحل بدروم، جنازه ريحان را هم يافتند تا «عبدالله كردي» پدر خانواده هم همسرش را به آب سپرده باشد، هم فرزندانش را. آن روز، در همان قايق ١١ مهاجر ديگر هم جان به آب‌هاي مديترانه دادند، جنازه دوتاي‌شان هرگز به ساحل بازنگشت و اگر آن مردار آرميده به صورت پسر سه ساله بر شن‌‌هاي ساحل بدروم نبود، تمام ما، من و شما، تمام جهان از اين خبر هم ساده مي‌گذشت، مثل سرخط خبرهاي تكراري روزانه‌ تلكس‌‌هاي خبري و زيرنويس‌هاي ساده شبكه‌هاي تلويزيوني كه ١٠، ٢٠، ٣٠، ١٠٠، ٥٠٠ و حتي اين اواخر ٧٠٠ مهاجر «غيرقانوني» دوباره در يكي از آب‌هاي خروشان جهان به دريا ريخته شدند و مردند. مي‌شود نامش را لحظه «خلق حقيقت» گذاشت؛ «نيلوفر دِمير» عكاس گمنام يك آژانس خبري تركيه‌اي نه چندان مشهور به نام «دوغان» آنجا بود تا ما را ببرد به هشتم ژوئن سال ۱۹۷۲ در «ترنك بنگ»، يك دهكده‌ كوچك ويتنام جنوبي، جايي كه هوين كونگ (نيك) اوت، عكاس آسوشيتدپرس در راه آسفالته منتهي به دهكده بمباران‌شده ايستاده بود و «فان تي كيم فوك»، دختر خردسالي كه بي‌هدف به قصد فرار از آتش مي‌دويد را شكار كرد، آسوشيتدپرس، عكس را برخلاف «اصول اخلاقي» وقت خودش منتشر ساخت و نيويورك‌تايمز «دختر ناپالمي» يا «دختر اسير» را روي جلد برد و امريكا ناگهان تكان خورد، آنقدر كه نيكسون چاره‌اي جز پايان جنگ ويتنام نداشت. چهل و دو سال بعد، جايي خيلي دورتر از ويتنام، لحظه خلق حقيقت با ترتيبي ديگر در ساحل بدروم تكرار شد؛ دوربين دمير، جنازه رهاشده آيلان در خروش موج‌ها را شكار كرد، اين‌بار هم يك كودك اما مرده در مركز تصوير به چشم مي‌آمد و همين كافي بود تا در تنها چند ساعت، جهان ناگهان به ‌خود آيد؛ شبيه به يك زلزله هفت‌ريشتري، شبكه‌هاي اجتماعي انگليسي، عربي و فارسي با عكس‌ لاشه اين كودك سوري لرزيدند. درست به مانند عكس تاريخي «دختر ناپالمي»، تصوير هولناك جنازه اين كودك سه‌ساله، دوباره «فلسفه اخلاق» و «مرزهاي استاندارد» ژورناليستي را به چالش كشيد، بي‌بي‌سي از انتشار «دقيق‌ترين» سكانس اين‌ رخ‌داد چشم پوشيد اما سردبير دويچه‌وله با دفاع از انتشار عكس‌ها نوشت: «ما اين عكس را منتشر مي‌كنيم، زيرا ما را تكان داد زيرا تحريريه ما را در تامل و سكوتي متاثر از رنج و مرگ فرو برد زيرا در برابر اين عكس در خود فرورفتيم» و اين همان اتفاقي بود كه نيلوفر دمير را وادار به فشار دادن شاتر دوربينش ساخت؛ «در آن لحظه تنها مي‌توانستم از جنازه‌ها عكس بگيرم، مي‌خواستم دنيا آنها را ببيند، مي‌خواستم اين تراژدي را به نمايش بگذارم». دمير كارش را درست انجام داده بود؛ واكنش شديد افكار عمومي نسبت به اين عكس‌ها، مرزهاي‌ ژورناليستي را در چند ساعت درنورديد و در سوم سپتامبر، بيشتر روزنامه‌هاي برجسته دنيا از اينديپندنت در بريتانيا تا ال‌موندو در اسپانيا، روزنامه‌هاي ايتاليايي، فرانسوي و حتي امريكايي، عكس دلخراش جنازه «آيلان كردي» را تمام قد روي جلد خود بردند؛ عكس‌ش را و داستان ميني‌مال او كه در چند جمله تمام مي‌شود، داستان تنها يكي از ١٥١٢٣ كودك جان‌باخته در جنگ داخلي سوريه را كه «در ميانه جنگ داخلي به دنيا آمد، با حمله داعش به كوباني در بقچه‌اي پيچيده شد و سفر دور و درازي را همراه پدر و مادر و برادرش آغاز كرد، در آوارگي روي پايش ايستاد، اداره مهاجرت كانادا، شانسش را براي زندگي در اين كشور با رد درخواست پناهندگي عبدالله كردي گرفت، و ناگهان يك روز پدرش، خسته از آوارگي و بي‌پناهي و تنهايي، با روياي رسيدن به كرانه شرقي اروپا از راه مديترانه، نزديك به ٣٠٠٠ دلار به قاچاقچيان انسان داد تا همه با هم سوار قايقي شوند به سمت جزيره «كوس» در يونان، قايقي كه بسان خيلي‌هاي ديگر هيچ‌وقت به مقصد نرسيد…» نقطه، سرخط!

داستان آيلان همين‌جا، به همين كوتاهي و سادگي تمام مي‌شود اما عكس‌هايش چون پتك بر سندان وجدان جهاني مي‌كوبد و مي‌پرسد «پس وقت زندگي چه زماني به كودكان خسته از جنگ مي‌رسد؟»

 

دو قايقي كه در آب‌هاي تركيه غرق شده بودند، دست‌كم ۱۲ سوري را به آب سپرده بودند كه در ميان آنها آيلان كردي و پدر و مادر و برادر بزرگ‌ترش نيز بودند. آنها مي‌خواستند خود را به يونان برسانند كه غرق شده بودند. در اين ميان اما تنها تصويري از خواب ابدي و مظلومانه آيلان در حالي كه صورت خود را به شن‌هاي ساحل بودروم چسبانده بود، در جهان منتشر شد؛ تصويري كه مانند نواختن ناقوس بلند بيدار باش براي بشريت در اقصا نقاط جهان بود.

از ۲۳ نفري كه سوار اين دو قايق بودند تاكنون جنازه ۱۲ نفر، از جمله پنج كودك، پيدا شده است. ظاهرا ۹ نفر بيشتر زنده نمانده‌اند كه بعضي‌هاي‌شان جليقه نجات داشته‌اند و خودشان را به ساحل رسانده‌اند. آيلان سه ساله، گاليپ پنج ساله و مادر آنها ريحان، سه نفر از اين ۱۲ پناهجوي سوري بودند كه در راه جست‌وجوي يك زندگي بهتر در قاره سبز جان سپردند. از بامداد چهارشنبه كه پيكر بي‌جان آيلان در ساحل بودروم كشف شده، تصوير او ميليون‌ها بار در شبكه‌هاي اجتماعي و رسانه‌هاي جهان بازنشر شده است؛ تصوير تكان‌دهنده‌اي كه خشم بسياري را از دولت‌ها و استيصال سازمان ملل در حل بحران سوريه برانگيخته است. موضوع ديگر كه بيشتر واكنش افكار عمومي را برانگيخته، بحث سرگرداني صدها هزار پناهجوي ديگر سوري در مرزهاي اروپا و بي‌اعتنايي دولت‌هاي اين كشورها به وضعيت غيرانساني‌ها و مقاومت در برابر ورود و سامان يافتن آنهاست.

بستگان آيلان اعلام كرده‌اند خانواده آيلان كوچولو بعد از اينكه درخواست پناهندگي آنها در ماه ژوئن از سوي دولت كانادا رد شد، سعي كردند خود را با قايق قاچاقچيان انسان به سواحل يونان برسانند. تيما كردي كه ٢٠ سال است در ونكوور آرايشگري مي‌كند، عمه آيلان است. او گفته تلاش داشت از اين خانواده حمايت كند و او و همسايگانش مقداري پول براي كمك به خانواده آيلان به بانك سپرده بودند، اما در نهايت نتوانستند اين كمك را به آنها برسانند.

داستان آيلان

بچه‌هايم زيباترين بچه‌هاي جهان بودند. كسي در دنيا هست كه بچه‌هايش برايش عزيزترين موجودات دنيا نباشند؟ اين سخن عبدالله كردي پدر آيلان سه ساله است كه مي‌گويد نتوانست همسر و دو پسرش را نجات دهد. دريا خشن شده بود و قاچاقچيان قايق را رها كرده بودند تا خود را نجات دهند. او مي‌گويد با بازوهايش محكم آنها را گرفته بود اما امواج دريا قفل دستان آنها را شكست. عبدالله كردي تنها آرزويش اين است كه به كوباني بازگردد و آنها را آنجا دفن كند. عبدالله كردي گفته است حدود چهار هزار يورو براي نجات خانواده‌اش از جنگ و رساندن آنها به جاي امن به قاچاقچيان پرداخته بود.

كانادا درخواست پناهندگي خانواده آيلان را رد كرده بود

بستگان آيلان اعلام كردند خانواده اين كودك بعد از اينكه درخواست پناهندگي آنها در ماه ژوئن از سوي دولت كانادا رد شد، سعي كردند خود را با قايق قاچاقچيان انسان به سواحل يونان برسانند. به دنبال انتشار اين خبر كريس اكساندر، وزير مهاجرت كانادا تا روشن شدن دلايل اينكه چرا درخواست پناهندگي خانواده آيلان را رد كرده، از كار تعليق شد. الكساندر در واكنش به انتشار تصوير بي‌جان آيلان گفته از ديدن اين تصوير بسيار متاسف شده است. فين دانلي، سياستمدار كانادايي گفته است كه شخصا نامه عمه آيلان را، به وزير مهاجرت كانادا رسانده بود.

مرگ غم‌انگيز آيلان كردي احساسات جهاني را برانگيخته است. كاربران شبكه‌هاي اجتماعي با ساختن هشتگ‌هايي چون KiyiyaVuranInsanlik، #HumanityWashedAshore# و StandUpIfYouAreHuman# درباره بحران پناهجويي مي‌نويسند. در اين ميان هر لحظه بر شما رآثار هنري كه درباره آيلان كردي منتشر مي‌شود، افزوده مي‌شود. اغلب كاربران مي‌نويسند: معذرت مي‌خواهيم آيلان.

الجزيره: آيا چنين تصويري اروپا را تغيير نخواهد داد؟ چه خواهد شد؟

الجزيره مي‌نويسد تصوير آيلان خشم بسياري از ناظران را برانگيخته است. كاربران شبكه‌هاي اجتماعي دولت‌ها را شماتت مي‌كنند و خواستار اقدام فوري براي سامان دادن به شرايط اين پناهجويان هستند. الجزيره يادآور مي‌شود بحران پناهجويان موجب اختلاف عميق در ميان كشورهاي عضو اتحاديه اروپا شده است. از نظر برخي بايد اين پناهجويان به شكل برابر بين ٢٨ عضو اتحاديه اروپا تقسيم شوند.

الماونيتور: كشورهاي اروپايي به تركيه: ما پول مي‌پردازيم، شما پناهندگان سوري را نگه داريد

هفته گذشته دولت دانمارك پيشنهاد كرد با كمك به تركيه، از اين كشور بخواهيم پناهندگان سوري را كه راهي اروپا مي‌شوند متوقف كند. توماس دي ميزر، وزير كشور آلمان هم پيشنهاد كرد با ساخت اردوگاه در ايتاليا، يونان و تركيه براي پناهندگان، آنها در اين اردوگاه‌ها ساماندهي شوند. اين خبر خوبي براي تركيه است. در حال حاضر توانايي دولت آنكارا به دليل افزايش خشونت و عدم ثبات سياسي، براي اسكان پناهجويان سوري كاهش يافته است. به هر حال همكاري بين اتحاديه اروپا و آنكارا مي‌تواند از درد و رنج پناهجويان سوري بكاهد.

　

اينترنشنال بيزينس تايمز: كشورهاي عربي درهاي خود را روي پناهجويان باز كنند

سلطان سعود قاسمي در اينترنشنال بيزينس تايمز نوشت: كشورهاي عربي بايد درهاي خود را به سوي پناهجويان سوري باز كنند. او مي‌نويسد كشورهاي حاشيه خليج فارس در مجموع از ميان حدود ٩ ميليون سوري كه آواره شده‌اند، هيچ كدام را پناه نداده‌اند و آمار پناهنده سوري به اين كشورها صفر است. اين در حالي است كه اين كشورها در سال ٢٠١٢ مجموعا بيشترين پول را در جهان صرف خريد اسلحه كردند.