پیشنهاد «حجت» به سپاه درباره عشرت‌ آباد

خیلی‌ها معتقد بودند پادرمیانی شخصی شهردار تهران در فضای مجازی برای «عشرت‌آباد» برای نجات این بنای تاریخی – که این روزها مظلوم‌تر از هر بنای دیگری است و با دیواره‌چینی مجتمع در چندمتری‌اش، تنها فضای باقی مانده برای تنفس‌اش هم کور شده – کافی خواهد بود.

هرچند سازمان میراث فرهنگی استان تهران پس از هشدارهایی که رسانه‌ها از زمان حرکت جرثقیل‌ها در این محوطه‌ی تاریخی دادند برای توقف جرثقیل‌ها تلاش کرد، اما سکوتی که مسئولان پادگان به نشانه‌ی جواب مثبت از شهرداری منطقه 7 در نظر گرفتند، قوی‌تر از هر حکم توقفی بود و آنها هنوز کار را ادامه می‌دهند؛ حتی بدون توجه به دستور سردار عزیز جعفری، فرمانده سپاه که در 24 تیرماه در اقدامی قابل ستایش، دستور کاهش فوری طبقات این سازه را داد.

و حالا با گذشت یک ماه و یک هفته از اعلام فوریت برای کاهش ارتفاع این سازه‌ها، نه تنها حتی یک سانتی‌متر از ارتفاع آن کاهش نیافته، بلکه بخش زیادی از دیواره‌چینی آن نیز به پایان رسیده است!

«سید مهدی حجت»،‌ بنیان‌گذار سازمان میراث فرهنگی ساخت این مجتمع را به غولی تشبیه می‌کند که باعث از دست رفتن بالانس میدان سپاه شده و با تاکید بر وجود چند ایراد در‌ آن می‌گوید: ساخت این مجتمع علاوه‌بر این‌که خلاف قانون است،‌ منظری را که مُشرف بر کوشک تاریخی است می‌بندد. کسانی که خود متولی امور و نخستین مجریان قانون هستند و باید بیش از همه قانون را اجرا کنند،‌ صلاح است که تمکین کنند و آنچه قانون است را به اجرا درآورند.

وی با اشاره به ساخت چنین ساختمان مرتفعی در کنار میدان سپاه می‌گوید: از نقطه نظر معماری، یک نهاد نظامی بهتر است در ورودیِ ساختمان‌هایش، درست جایی که بناها در مواجه با عامه‌ی مردم هستند، لبه‌های نرم، دوست‌داشتنی و مردم‌دوست ایجاد کنند. به عنوان مثال، لبه‌های این مناطق فضای سبز باشد تا چهره لطیف از آنها نشان دهد و ساختمان‌های سترگ، بزرگ و اصلی را در وسط و در موقعیت‌هایی قرار دهند که زیاد در دید عموم نبوده و مسلط بر عابران نباشد.

«حجت» تاکید می‌کند: دنیا به چنین نتیجه‌ای رسیده که این نوع از ساختمان‌ها در داخل یک باند سبز باشند و نرده‌های زیبا دور آن‌ها کشیده شود تا وقتی مردم نام این نهادها را می‌شوند، احساس کنند با یک محوطه و باغی سبز رو به رو هستند.

او با اشاره به موقعیت خیابان پاسداران (سلطنت‌آباد سابق) در تهران بیان می‌کند: در این خیابان تعدادی درخت و دیوار می‌بینید، در صورتی که در قسمت مرکزی آن ساختمان‌های 10 طبقه در دوره‌ی رضاخان ساخته شده است، اما آنچه در پیاده‌رو دیده می‌شود این احساس را تداعی می‌کند که در پارک قدم می‌زنید. یا در یک حالت دیگر با رجوع به عقل‌مان به این نتیجه می‌رسیم که نیروهای نظامی یا آتش‌نشانی دوست دارند زمانی‌که مردم کنار آنها قرار می‌گیرند، احساس آرامش داشته باشند، انگار که در کنار مادرشان هستند. در واقع گروهی که به آنها خدمت می‌کنند، مهربان‌اند و با آنها آشتی هستند، اما در عین حال قدرتمند هم هستند. امروز همه خواهان آشتی و مهربانی‌اند، قدرت‌ها نیز پشت چهره‌های لطیف، نمود بهتری پیدا می‌کنند.

بنیان‌گذار سازمان میراث فرهنگی کشیدن یک دیوار دور عمارت «عشرت‌آباد» و واگذاری آن به میراث فرهنگی برای توجه، حفظ و رسیدگی بهتر به این بنای تاریخی را ایده‌ی مناسبی می‌داند و در عین حال می‌گوید: با این وجود باید یک‌سری واقعیت‌ها را قبول کرد، این بنا ارزشمند است. اگر مرمت شود جواهری بسیار زیبایی خواهد بود.

وی همچنین از تهیه‌ی طرح مرمت این بنای تاریخی توسط دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه تهران خبر می‌دهد و می‌گوید: این واقعیت را باید پذیرفت که این بنایی که آنجا قرار دارد، ارزشمند است و اگر مرمت شود، بسیار زیباست. در حال حاضر کسانی که غیر متخصص هستند، این موضوع را نمی‌بینند. از سوی دیگر باید اذعان داشت که این عمارت در وسط یک سایت نظامی است، اما نکته‌ی مهم این است که مسأله‌ی بهره‌برداری از این ساختمان با مسأله مرمت آن کاملاً متفاوت است.

قائم مقام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در ابتدای دولت یازدهم تاکید می‌کند: بسیار اهمیت دارد که بلافاصله امکانی فراهم شود تا این ساختمان به طور کامل و به بهترین وجه مرمت شود، پس از مرمت مطمئن باشید مسئولان سپاه مشتاقانه آن را در اختیار می‌گیرند تا محل اصلی ملاقات‌ با مهمانان خارجی باشد.

او اضافه می‌کند: مطمئن باشید فرماندهان نظامی خود راغب می‌شوند تا از مهمانان‌شان در آنجا پذیرایی کنند. چون مکانی بسیار زیبا، با تراس و اتاق‌های آینه‌کاری، تزیینات کاشی و نقاشی‌های داخلی است. اما در حال حاضر با توجه به وضعیت بنا تصور بر این است که به درد نمی‌خورد . اگر حتا میراث فرهنگی هم آن را مرمت کند یا در اختیار بگیرد، در نهایت باید برای آن یک کاربری تعریف کند.

«حجت» تنها اتفاقی را که باید برای این بنا رخ دهد، مرمت می‌داند و می‌گوید:‌ حتا اگر فکر می‌کنند این بنا چون داخل یک سایت نظامی است و مرمت کردن یعنی رفت‌وآمد آدم‌های غیر و حمل مصالح، باید مطمئن شوند که امکان‌پذیر است. با توجه به این‌که تجربه‌ی مرمت «کاخ مرمر» را دارم، می‌گویم با رعایت کردن همه‌ی ضوابط، این کار امکان‌پذیر است.

رئیس ایکوموس ایران بیان می‌کند: در آن زمان کاخ مرمر متعلق به قوه قضاییه و همزمان با جنگ تحمیلی بود. هر کیسه سیمانی که داخل می‌رفت را بررسی می‌کردند. مرمت‌کار هم می‌دانست که وسط یک سایت نظامی کار می‌کند، به همین دلیل باید همه‌ی ضوابط رعایت شوند، این کار برای «عشرت‌آباد» نیز امکان‌پذیر است.

وی ادامه می‌دهد: به نظرم باید بلافاصله موافقت کنند طرح مرمتی آنجا ارائه و حتی با هزینه سپاه مرمت شود. من می‌نویسم و امضا می‌کنم زمانی‌که مرمت شد، سپاه خود راغب می‌شود از این بنا به بهترین نحو ممکن استفاده شود و لذت این بنا و معماری تاریخی آن را خود ببرد و آن را به مکانی برای امضای موافقت‌نامه‌ها، معاهده‌ها و رفت‌وآمد سران و فرماندهان نظامی و بین دولت‌ها استفاده کند. همانطور که اکنون کاخ سلطنت‌آباد شمالی (در خیابان پاسداران که در دوره‌ی پهلوی بخشی از آن تخریب شد) در اختیار ارتش است و طبیعتاً همه‌ی کارهای تشریفاتی ارتش در آن مکان انجام می‌شود. سپاه هم می‌تواند چنین کاربری برای این ساختمان تعریف کند.

حجت با تاکید براین‌که بنای تاریخی «عشرت‌آباد» تاریخ 200 ساله‌ی تهران را نشان می‌دهد و بالای این ساختمان به تمام تهران مسلط است، می‌گوید: میراث فرهنگی تنها هدفش حفظ و احیای این بناست، زمانی‌که اصولی مرمت شود و یک کاربری مناسب هم برای آن درنظر گرفته شود، قطعا میراث فرهنگی نیز از آن استقبال می‌کند.