6 قدم از ازدواج تا بچه دار شدن

ماهنامه همشهری تندرستی: درست است که هدف و انگیزه اصلی از ازدواج صرفا بچه دار شدن نیست ولی عموم زوج هایی که ازدواج می کنند، به این موضوع توجه جدی دارند و اصلا از همان ابتدا، وقتی قرار است آزمایش های قبل از ازدواج را انجام دهند، بخشی از وضعیت شان برای بارداری هم سنجیده می شود. در این مطلب می توانید در یک نگاه کلی با همه مسیری که باید از قبل از ازدواج تا پس از آن طی کنید تا بالاخره بچه دار شوید، آشنا شوید.

1- آزمایش های قبل ازدواج

آزمایش تالاسمی و بررسی بیماری های خونی مقاربتی، اعتیاد و آزمایش ژنتیک جزو مشاوره های قبل از ازدواج است که هر دختر و پسری که می خواهند با هم زیر یک سقف بروند باید این آزمایش را انجام دهند. البته دوتای اول اجباری و سومی فقط برای یکسری از زوج ها توصیه می شود و نتایجش هم یک ماه اعتبار دارد. درضمن در این مرحله خانم ها باید واکسن کزاز، دیفتری و سرخجه را نیز تزریق کنند.

آزمایش تالاسمی: آزمایش خون برای بررسی تالاسمی برای این است که مشخص شود هر دو نفر  زوجین همزمان تالاسمی مینور دارند یا نه. اگر یکی از زوجین تالاسمی مینور داشته باشد، مشکلی ندارد چون نهایتا فرزندشان هم مینور می شود ولی زوجی که هر دو مبتلا به تالاسمی مینور باشند، فرزندشان ماژور می شود که خطرناک است و عمرش کوتاه می شود و باید جلوی تولد چنین نوزادی از همین مرحله گرفته شود.

بیماری های خونی مقاربتی: از آنجا که یکی از زوجین ممکن است قبل ازدواج دچار بیماری هایی باشد که از این طریق منتقل می شود، بنابراین در آزمایش خونی که می دهید این موضوع نیز بررسی می شود.

آزمایش ژنتیک: به صورت خیلی کلی می توانیم این آزمایش ها را به دو گروه تقسیم کنیم؛ آزمایش هایی که ژن ها را بررسی می کنند و آزمایش هایی که کروموزوم ها را بررسی می کنند و در بین مردم به کشت کروموزومی معروف هستند، اما متخصصان ژنتیک از آنها را کاریوتایپ می نامند.

برای انجام آزمایش ژنتیک باید بدانیم می خواهیم به دنبال کدام ژن معیوب و بیماری بگردیم. اینکه تصور کنیم تنها با یک آزمایش همه بیماری های ژنتیک قابل تشخیص است، درست نیست. در این موارد، ابتدا یک سابقه خانوادگی از زوج گرفته می شود تا مشخص شود آیا زوج یا هرکدام از اعضای خانواده یا فامیل و اقوام آنها دارای بیماری خاصی بوده اند یا خیر؟

در صورتی که بیماری خاصی وجود داشته باشد با انجام آزمایش ژنتیکی مختص به همان بیماری، بررسی ها و کنترل لازم انجام می شود. اگر احتمال ابتلا فرزند در صورت بارداری بیش از حد استاندارد (یعنی 10 درصد) باشد به زوج گفته می شود که مجاز به بارداری نیستند ولی اگر این احتمال کمتر از 10درصد باشد به زوج درباره وجود چنین خطری هشدار داده می شود و از آنها خواسته می شود بعد از بارداری در زمان مشخصی برای انجام آزمایش های تکمیلی مراجعه کنند.

در صورتی که در زمان بارداری نتیجه این آزمایش در زمینه ابتلای جنین به این بیماری خاص منفی باشد، مشکلی نیست اما اگر آزمایش ها حاکی از ابتلای جنین به این نقایص ژنتیکی باشد، اجازه پایان بارداری صادر می شود. درضمن توصیه اکید برای هر زوجی که با هم فامیل هستند، این است که آزمایش ژنتیک را انجام دهند.

برخلاف بیماری های ژنتیکی، برای شناسایی بیماری های احتمالی کروموزومی نیازی نیست به طور دقیق بدانیم دنبال چه اختلال کروموزومی باید بگردیم. یک آزمایش کلی با بررسی دقیق کروموزوم ها از نظر تعداد و ساختار آنها می تواند خطر ابتلا جنین به بیماری های کروموزومی را به ما نشان دهد.

2- مشاوره های قبل از بارداری

انجام مشاوره های قبل از بارداری برای همه زوجین لازم است و شامل بررسی های سونوگرافی و آزمایشگاهی و کنترل سبک زندگی و بیماری هایی است که زن و شوهر به آن مبتلا هستند یا به خاطر آن دارو مصرف می کنند. برای انجام این مشاوره حتما زن و شوهر باید با هم مراجعه کنند.

مراجعه به دندان پزشک: تغییرات و مشکلات احتمالی دندانی در دوران بارداری می تواند طی دوره 9 ماهه آن برای تان دردسرساز شود و از طرف دیگر شما نمی توانید بعضی اعمال جراحی دندانی را در دوران بارداری انجام دهید، بنابراین قبل از باردارشدن سلامت دندان ها را چک کنید.

پاپ اسمیر: هر خانمی بعد از ازدواج باید سالی یک بار تست پاپ اسمیر را تا سه سال تکرار کند و اگر این سه تست مشکلی نداشته باشد، از آن به بعد باید این تست را هر دو یا سه سال یک بار تکرار کنید. از آنجایی که طی بارداری نمی توانید پاپ اسمیر انجام دهید، انجام این تست پیش از بارداری ضروری است.

معاینه داخلی و بررسی وضعیت سینه ها: قبل از اینکه باردار شوید، باید دستگاه تناسلی و سینه های شما توسط پزشک متخصص زنان کنترل شود تا اگر کیست، عفونت و… دارید، مشخص شود.

معاینه بالینی: فشار خون شما باید قبل از باردارشدن چک شود. اگر در این معاینه شما فشار خون بالا داشته باشید، درمان لازم برای شما درنظر گرفته می شود چون در غیر این صورت خطر بالارفتن فشار در دوران بارداری و مسمومیت حاملگی و… تهدیدتان می کند. در این مرحله درجه حرارت بدن شما، تعداد نبض و تنفس تان هم  کنترل خواهدشد.

آزمایش خون و ادرار و کشف ادرار: در این آزمایش گروه خونی شما، احتمال کم خونی و کمبود پلاکت و قند خون تان چک می شود و همچنین آنالیز کامل و کشت ادرار نیز برای تان انجام خواهدشد. در این مرحله آزمایش عفونت هایی که بهروش جنسی منتقل می شود و تیتر آنتی بادی سرخجه و تیروئید نیز انجام می شود. درضمن اگر خانمی شک دارد واکسن هپاتیت زده یا نه یا درصورتی که اصلا این واکسن را تزریق نکرده باشد، بررسی HBSAg هم ضروری است.

واکسن های لازم قبل از بارداری: واکسن کزاز، هپاتیت و سرخجه از جمله واکسن هایی هستند که باید قبل از بارداری (در صورت نیاز و تشخیص پزشک) تزریق شوند. در ضمن خانمی که واکسن سرخجه زده تا سه ماه اجازه باردارشدن ندارد.

واکسن کزاز هم زمانی ضروری است که 10 سال از آخرین تزریق این واکسن به شما گذشته باشد.

مصرف اسید فولیک: شما از سه ماه قبل بارداری باید شروع به مصرف اسیدفولیک کنید تا لوله های عصبی جنین تان در بارداری درست بسته شوند. مصرف این قرص باید تا پایان سه ماهه اول حاملگی ادامه یابد.

3- اقدام برای بارداری

اگر مشاوره های لازم قبل از بارداری را انجام دادید و موردی برای درمان و پیگیری نبود؛ می توانید برای بارداری اقدام کنید. برای حصول نتیجه سریع تر معمولا توصیه می شود که روزهای وسط سیکل که همزمان با تخمک گذاری است، مقاربت داشته باشید تا شانس تان برای بارداری افزایش پیدا کند.

روش های تعیین زمان تخمک گذاری: از آنجا که وقتی تخمک های شما بالغ شده و از تخمدان آزاد شوند، امکان بارداری دارید، پس اگر در این زمان اقدام داشته باشید، احتمال اینکه حامله شوید خیلی بیشتر از روزهای دیگر سیکل تان است.

برای تعیین زمان تخمک گذاری می توانید از کیت های تخمک گذاری که در داروخانه ها ارائه می شوند، استفاده کنید یا به علائم بدنی تان از جمله تغییرات مخاط و ترشحات دهانه رحم، درد خفیف شکمی، افزایش میل جنسی و درجه حرارت بدن تان دقت کنید. تخمک گذاری در سیکل های منظم بیست و هشت روزه، معمولا در روز چهاردهم است که دمای بدن و ترشحات زیاد می شود.

مقاربت منظم: اگر می خواهید سریع تر باردار شوید باید مقاربت منظم داشته باشید؛ یعنی نزدیک با همسر، یک شب در میان در حوالی وسط سیکل.

4- تاخیر 1-12ماهه در بارداری

اگر با خودتان فکر می کنید در اولین ماهی که برای بارداری اقدام می کنید نتیجه می گیرد، دچار یک سوءتفاهم درست و حسابی شده اید. زوجی که زیر 35 سال دارد و مشاوره های لازم قبل از بارداری را انجام داده و مشکلی نداشته است، تا یک سال برای بارداری وقت دارند چون شانس هر زوج سالمی برای بارداری در هر ماه 24درصد است.

البته اگر ریسک فاکتوری وجود داشته باشد، ممکن است پزشک صلاح ببیند که برای تسریع در روند بارداری داروی خاصی را تجویز کند. اگر زوجی برای 35 سال سن داشته باشند، فقط شش ماه زمان برای بارداری طبیعی برای شان درنظر گرفته می شود.

5- درمان نازایی

براساس علت نازایی و همچنین شرایط و شرح حال زوج و اینکه چقدر برای باردارشدن فرصت دارند و بسیاری از فاکتورهای دیگر، درمان های دارویی یا غیردارویی مختلفی برای شان توصیه می شود.

روش های دارویی درمان نازایی: داروهایی که برای درمان نازایی تجویز می شود، ممکن است مردانه یا زنانه باشد و لازم باشد که زوجین، هردو نفرشان به طور همزمان دارو مصرف کنند. کلومیفن از متداول ترین داروهایی است که برای درمان نازایی در مراحل اولیه توصیه می شود. این دارو خوراکی بوده و تخمک گذاری را تحریک می کند. گنادوتروپین های انسانی که به صورت تزریقی موجودند نیز از دیگر داروهایی است که برای درمان نازایی تجویز می شود، برای مثال زمانی که یکی خانم به خاطر اختلال در غده هیپوفیز، تخمک گذاری ندارد.

گاهی اوقات هم لازم است هورمون هایی برای خانم ها تجویز می شود، برای مثال زمانی که یک خانم به خاطر اختلال در غده هیپوفیز، تخمک گذاری ندارد. گاهی اوقات هم لازم است هورمون هایی برای خانم ها تجویز شود که تحریک کننده فولیکول هستند. اگر خانمی تنبلی تخمدان داشته باشد و به همین خاطر دچار نازایی شده، برایش متفورمین هم در نظر می گیرند تا تخمک گذاری تحریک و زمینه مقاومت به انسولین برطرف شود. اگر هم نازایی به علت پرولاکتین بالا باشد، مصرف داروی بروموکریپتین لازم است.

جراحی: اگر لوله های فالوپ گرفته باشد، خانم را لاپاراسکوپی می کنند تا محل انسداد باز شود.

روش های کمک باروری: میکرواینجکشن، آی وی اف، آی یو آی از جمله روش های موثر کمک باروری هستند که تا به حال زوج های نازای زیادی را بچه دار کرده اند. البته در صورتی که زوج با این روش های آزمایشگاهی هم بچه دار نشوند، هنوز برای استفاده از روش هایی مانند رحم اجاره ای با تخمک ها و جنین های اهدایی فرصت دارند.

6- نازایی

یک سال است که برای بارداری اقدام کرده اید و نتیجه نگرفته اید؟ خب حالا وقتش رسیده که برای بررسی های تخصصی به طور همزمان با همسرتان به یکی از کلینیک های نازایی مراجعه داشته باشید.

ویزیت خانم ها توسط متخصص زنان: در این مرحله از شما شرح حال می گیرند، معاینه تان می کنند و برای تان درخواست آزمایش های هورمونی شالم ال اچ، اف اس اچ، استرادیول، پروژسترون، پرولاکتین و… می دهند. باید این تست را روز بیست و یکم سیکل قاعدگی انجام دهید. قبل شروع درمان تکرار این تست در روز سوم قاعدگی برای بررسی وضعیت هورمون های FSH، LH پروستروژن و استرادیول ضروری است و همچنین بعد از درمان هم مجددا این فاکتورها چک خواهندشد.

ویزیت آقا توسط متخصص آندرولوژی: در این مرحله از شما شرح حال می گیرند و برای تان درخواست آزمایش اسپرموگرام می کنند. این آزمایش را باید سه روز بعد از نزدیکی با همسرتان بدهید و درنهایت تا 7 روز بعد از نزدیکی، اجازه دادن تست دارید و پس از آن تست شما ارزش تشخیصی خاصی ندارد. آزمایشگاه های کلینیک های نازایی اتاق مخصوص زوجین دارند و به دلیل تاثر حرارت بر نمونه، بهتر است حتما در آزمایشگاه تست بدهید، نه اینکه نمونه را از خانه با خودتان بیاورید. همچنین ممکن است به صلاحدید پزشک لازم باشد که تست آنتی اسپرم آنتی باید و تست پراکسیداز هم برای تان انجام شود که احتمال عفونت در دستگاه تناسلی مردانه را بررسی می کنند.

آزمایشات سرمی: قبل از اینکه در مراکز نازایی درمان را برای شما شروع کنند، لازم است تست های عفونی و میکروبی هم بدهید از حمله ایدز، هپاتیت و…

سونوگرافی: خانم ها در مراکز نازایی باید سونوگرافی هم انجام دهند تا وضعیت رحم و تخمدان شان نیز کنترل شود.

لاپاراسکوپی: اگر مشکوک به گرفتگی یا بسته بودن لوله های رحمی، اندومتریوز یا حتی هر نوع چسبندگی لگنی هستید، برای تان لاپاراسکوپی هم درخواست می شود. بعضی اوقات با همین لاپاراسکوپی، گرفتگی لوله رحم، برطرف و شما باردار خواهید شد.

هیستروسکوپی: اگر پزشک مشکوک به این باشد که خانمی فیبروم، پولیپ یا ناهنجاری مادرزادی رحم دارد، او را هیستروسکوپی می کند تا وضعیت رحمش به طور کامل بررسی شود.

عکس رنگی از رحم: اگر پزشک معالج صلاح ببیند، برای بررسی وضعیت رحم از لحاظ شکل و ساختار و گرفتگی لوله و وجود تومور و… درخواست عکس رنگی از رحم می کند. خانمی که می خواهد عکس رنگی بگیرد باید از قبل از انجام این کار، آنتی بیوتیک بخورد و پس از گرفتن عکس هم به مصرف آنتی بیوتیک ادامه دهد. درضمن برای کنترل درد، مصرف مسکن هم مجاز است. معمولا عکس رنگی رحم بلافاصله بعد از پاکی و قبل از تخمک گذاری گرفته می شود.

PCT یا تست پس از نزدیکی: تست پی سی تی یکی از آسان ترین روش هایی است که عملکرد اسپرم را به پزشک معالج نشان می دهند. برای این کار حوالی زمان تخمک گذاری باید نزدیکی داشته باشید و پس از آن نمونه ای از دهانه رحم تان برداشته می شود. اگر در این نمونه 5 تا 20 اسپرم در حال حرکت زیر میکروسکوپ دیده شود، یعنی اوضاع طبیعی است.