چرا زلزله در تهران احساس نشد؟

23 زمین‌لرزه با بزرگی 2/ 1 تا حداکثر 1/ 4 ریشتر، از اواخر وقت پنج‌شنبه شب تا ظهر روز جمعه، دو نقطه در جنوب شرق استان تهران را برای دست‌کم 23 ساعت به شکل ناپیوسته تکان داد.

یافته‌های مقدماتی یک گروه زلزله‌شناسی از زلزله‌هایی که با مقیاس‌های مختلف خُرد، ریز و کوچک در جوادآباد ورامین و ایوانکی سمنان رخ داد، نشان می‌دهد: هر چند این زمین‌لرزه‌ها با فاصله نسبتا کمی از محدوده جغرافیایی پایتخت اتفاق افتاده اما به دلیل آنکه منشأ بروز آنها یکی از دو گسل معروف «پیشوا» یا «رباط‌کریم» بوده است که ارتباط مستقیم با 7 گسل اصلی شهر تهران ندارد، در نتیجه شاهد علمی برای ارتباط این زمین‌لرزه با زلزله احتمالی شهر تهران، وجود ندارد. با این حال، فاصله بین نقطه کانونی زلزله‌های آخر هفته با تهران، به اندازه کافی، نزدیک بوده است.

طبق آنچه در سامانه مرکز لرزه‌نگاری کشوری موسسه ژئوفیزیک به ثبت رسیده، در ساعت 23 و 12 دقیقه پنج‌شنبه اولین زلزله با بزرگی 1/ 3 ریشتر در منطقه جوادآباد از توابع شهرستان ورامین (35 کیلومتری جنوب تهران) به وقوع می‌پیوندد و سپس زلزله اصلی با بزرگی 1/ 4 ریشتر در عمق 13 کیلومتری زمین در همان نقطه اتفاق می‌افتد. در ساعت 23 و 27 دقیقه همان شب نیز زلزله دیگری در ایوانکی واقع در جاده سمنان که به لحاظ موقعیت، در نزدیکی نقطه اول قرار دارد، رخ می‌دهد.

این در حالی است که بقیه زمین‌لرزه‌ها که طی دو روز اخیر در جنوب شرق استان تهران رخ داده، حالت پس‌لرزه و خفیف داشته است. صبح دیروز برای ساعاتی، وضعیت نارنجی برای تهران اعلام شد اما با دریافت حالت عادی، این وضعیت لغو شد. زمین‌لرزه‌های دو روز اخیر، در سالگرد زلزله دماوند اتفاق افتاد؛ 26 مرداد93، زلزله‌ای به قدرت 3/ 4 ریشتر در شرق تهران، دماوند را لرزاند و البته در مناطقی از تهران نیز احساس شد. اما زمین‌لرزه‌های بامداد دیروز، در تهران حس نشد.

منشأ زمین‌لرزه پنج‌شنبه شب

برخی سایت‌های خبری روز گذشته زلزله جوادآباد را به گسل سیاه‌کوه ربط دادند اما دو زلزله‌شناس مرجع در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد»، این موضوع را به طور کامل رد کردند. مهدی زارع، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، در خصوص یافته‌های اولیه یک تیم تحقیقاتی درباره زلزله پنج‌شنبه شب جوادآباد و ایوانکی و پس‌لرزه‌های آنها به «دنیای‌اقتصاد» گفت: یافته‌های مقدماتی تا ظهر روز جمعه از جزئیات وقوع این زمین‌لرزه حاکی است به احتمال قوی منشأ این زلزله گسل پیشوای ورامین یا گسل رباط‌کریم است که هر دو گسل جزو گسل‌های معروف، اصلی و فعال استان تهران و اطراف پایتخت محسوب می‌شوند.

زارع، توضیح داد: از آنجا که براساس یافته‌های اولیه تیم کارشناسی در محل وقوع زلزله و اطراف آن، تنها برخی از مردم جوادآباد این زلزله را احساس کرده‌اند و زمین‌لرزه پنج‌شنبه شب در سایر مناطق پیرامون این شهر کمتر احساس شده است، می‌توان چنین حدس زد که ممکن است این زلزله در عمقی بیشتر از عمق اعلام شده یا با بزرگای کمتری از بزرگای ثبت شده اتفاق افتاده باشد که البته تمام این اظهارات تنها در حد حدس و گمان اولیه و نیازمند بررسی‌های بیشتری است.

چرا زلزله در تهران احساس نشد؟

وی ادامه داد: وقوع پس لرزه‌های زیاد در این منطقه به خاطر وجود گنبدهای نمکی در پوسته زمین و ویژگی‌های خاص زمین شناختی محل وقوع زلزله است که امری طبیعی است.

زارع در خصوص سابقه تاریخی وقوع زمین‌لرزه با منشا گسل پیشوا در اطراف ورامین، گفت: مهم‌ترین زلزله تاریخی در این منطقه و با منشأ گسل پیشوا حدود 700 سال پیش، در سال 1384 میلادی (اواخر دوره ایلخانی) رخ داده است که براساس برآوردهای صورت گرفته احتمالا بیش از 6 ریشتر بوده است و به دنبال آن شهرهای ری و ورامین ویران شده‌اند.

ارتباط زمین‌لرزه جواد آباد با زلزله احتمالی تهران

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی، در خصوص ارتباط این زمین‌لرزه با زلزله احتمالی تهران توضیح داد: هر چند فاصله محل این زمین‌لرزه با شهر تهران چندان زیاد نیست و اگر موردی باشد که بخواهد ربطی به اتفاق بعدی داشته باشد فاصله آن به اندازه کافی به پایتخت نزدیک است، اما فعلا شاهدی بر این ماجرا وجود ندارد و از نظر علمی نمی‌توان چنین قضاوت کرد که این زلزله می‌تواند منجر به زمین‌لرزه بعدی در تهران شود.

انرژی زمین تخلیه شد؟

رئیس گروه زلزله در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نیز در این باره به «دنیای اقتصاد» گفت: از انجا که «امتداد» گسل پیشوا در ورامین به عنوان منشا زمین‌لرزه پنج شنبه شب، تقریبا حدود 60 تا 65 کیلومتری مانده به شهر تهران متوقف می‌شود و به سمت تهران گسترده نیست، بنابراین یک سیستم گسلی مجزا از گسل‌های پایتخت محسوب می‌شود که احتمال اینکه طی چند روز آینده در اثر این زلزله در تهران نیز زلزله‌ای اتفاق بیفتد، را غیر محتمل می‌کند.

علی بیت‌اللهی، با بیان اینکه گسل پیشوا در ورامین با 35 کیلومتر طول، به سمت جنوب شرق تهران گسترش دارد، ادامه داد: اما به صورت کلی از آنجا که ورامین در استان تهران واقع شده است و از نظر زمین‌شناسی و زلزله‌شناسی یک ناحیه محسوب می‌شوند، بنابراین با توجه به لرزه‌خیز بودن شهر تهران، همیشه باید برای وقوع زمین‌لرزه احتمالی، آمادگی داشته باشیم.

وی با بیان اینکه از مرکز شهر تهران تا مرکز زلزله پنج‌شنبه شب حدود 70 کیلومتر فاصله وجود دارد، تصریح کرد: با توجه به کم شدن بزرگی پس لرزه‌ها از بعد از وقوع زمین‌لرزه پنج‌شنبه شب تا ظهر روز جمعه، به نظر می‌رسد عمده انرژی ذخیره شده با همان زلزله 1/ 4 ریشتری تخلیه شده و احتمال وقوه زلزله بزرگ‌تری با منشاء وقوع این زلزله، در آینده نزدیک، بسیار ضعیف باشد. هر چند در این مورد نمی‌توان حکم 100درصدی صادر کرد.