کتابخانه ملی بغداد پاسخ تهدید داعش را داد

کتابخانه ملی بغداد در فضایی کم نور و پر گردوغبار میزبان گنجینه ای از کتاب‌ها و نسخه‌های خطی و تاریخی است که در صفحات کهنه زرد و رنگ‌ورو رفته خود، ماجراهای واقعی پادشاهان، جنگ‌ها و صلح‌ها و اشغال‌گری‌ها و آزادسازی‌ها در طول تاریخ عراق را ثبت کرده‌اند. این کتاب‌ها محتوی وقایع‌نگاری اصلی تاریخ پرآشوب و غنی عراق هستند و اکنون کتابداران و متخصصین در بغداد با زحمت و تلاشی فراوان به دنبال حفظ آنچه که در این کتابخانه در پی از دست رفتن هزاران سند و کتاب در زمان حمله آمریکا به عراق باقی مانده، هستند.

در جریان این پروژه، کارکنان کتابخانه ملی بغداد در اتاق‌های تاریکی در دفاتر پشتی با استفاده از تجهیزات عکس‌برداری ویژه مشغول عکس گرفتن از برخی از ارزشمندترین نسخه های دست‌نویس موجود در آن هستند. مزین ابراهیم اسماعیل، رئیس بخش میکروفیلم کتابخانه ملی بغداد اظهار کرد، آنها مشغول آزمایش این فرآیند با استفاده از اسناد متعلق به وزارت کشور عراق مربوط به زمان پادشاهی فیصل دوم که از 1939 تا 1958 میلادی بر این کشور حکومت کرد، هستند.

اسماعیل گفت: با تکمیل فرآیند بازیابی برخی اسناد قدیمی‌تر متعلق به دوران عثمانی مربوط به 200 تا 250 سال پیش، ما شروع به عکس‌برداری از آنها در قالب میکروفیلم خواهیم کرد. وی تاکید کرد، آرشیو دیجیتال این کتابخانه که فعلا در دسترس عموم قرار نخواهد گرفت بیشتر به خاطر حفظ کتابهای ارزشمند از گزند تهدیدهای آینده است.

فرآیند بازیابی کتابهای تاریخی بسیار حساس است و هر یک از کتابها برای برطرف کردن آسیبهایی که متحمل شده‌اند باید فرآیندی ویژه را طی کنند. در برخی موارد حتی بازیابی کتاب تاریخی حکم حل کردن یک پازل را پیدا می کند. برخی از نسخ خطی و دست‌نویس به دلیل استعمال بیش از حد و فرسودگی پاره شده‌اند؛ برخی دیگر در جریان حملات و خرابکاری ها سوخته و لکه‌دار شده‌اند. برخی دیگر از اسناد نیز با گذشت زمان حالت فسیلی پیدا کرده و به شدت سخت شده‌اند که در نتیجه قرار گرفتن در معرض رطوبت و گرمای شدید بوده است.

فاطمه خدیر، یکی ازکارمندان ارشد بخش بازیابی در کتابخانه ملی عراق می گوید: کتاب‌های سخت شده، سخت ترین فرآیند بازیابی را دارند. ما با استفاده از یک ابزار ویژه آنها را در معرض بخار قرار می‌دهیم تا صفحات به هم چسبیده را شل کرده و بتوانیم از هم جدا کنیم.

وی ادامه می دهد: گاهی اوقات ما می توانیم این کتاب‌ها را نجات دهیم و تحت تکنیک‌های بازیابی دیگر قرار دهیم اما برخی دیگر از آنها آسیبی برگشت‌ناپذیر پیدا کرده‌اند.

تکنیسین‌ها به مدت 48 ساعت نسخ خطی و اسناد تاریخی را استریلیزه کرده و خاک و آلودگی‌های دیگری که با گذشت زمان روی آنها مانده را پاک می کنند. پس از آن، آنها با استفاده از کاغذ ژاپنی که کاغذی مخصوص برای بازیابی و حفظ کتاب است ورق‌های آسیب دیده کتاب را ترمیم می‌کنند و یا روی اسناد شکننده و آسیب‌پذیرتر را با لایه‌ای از پوشش محافظ تقویت می کنند تا دوام آنها را بیشتر سازند.

کتابخانه ملی بغداد در سال 1920 توسط انگلیسی‌ها با استفاده از پول‌های اعطایی ایجاد شد و نخستین بار تحت نظر یک کشیش کاتولیک قرار داشت. این کتابخانه پیش از این نیز شاهد خشونت‌ها بوده است. در آغاز حمله تحت رهبری آمریکا به عراق در سال 2003 و غرق شدن بغداد در آشوب، خرابکاران این کتابخانه را به آتش کشیدند و 25 درصد از کتاب‌ها و حدود 60 درصد از آرشیوهای آن شامل اسناد باارزش متعلق به دوران عثمانی را از بین بردند. آرشیوهای متعلق به سال 1977 تا 2003 تبدیل به خاکستر شدند. آرشیوهای قدیمی تر متعلق به سال های 1920 تا 1977 شامل برخی اسناد حساس وزارت کشور عراق به علت انبار شدن در کیسه های برنج از آتش مصون ماندند.

جمال عبدالمجید عبدالکریم، مدیر موقت آرشیوها و کتابخانه های بغداد گفت: در زمان حمله به عراق ما یک محل جایگزین برای مهم ترین و با ارزش ترین کتاب ها و اسناد در محل وزارت گردشگری داشتیم. اما کتاب‌ها و اسناد مهم در معرض آب قرار گرفتند زیرا تانک‌های آمریکایی لوله های آب را از بین بردند و آب به داخل آثار فرهنگی مهم وارد شد.

حدود 40000 صفحه از اسناد که برخی از آنها به دوران عثمانی باز می‌گشتند و 4000 کتاب کمیاب هنگام شکسته شدن لوله های آب آسیب دیدند. این کتابها شامل آرشیو بسیار ارزشمند عبری زبان کتابخانه نیز می شدند و اکثر آنها بعدا به واشنگتن منتقل شدند.

تیمی از کارشناسان کتابخانه کنگره آمریکا به بغداد سفر کردند تا به ارزیابی آسیب‌های وارده بپردازند و توصیه کردند یک کتابخانه ملی جدید در بغداد ساخته شود. قرار است کتابخانه ملی جدید عراق که 45 هزار متر مربع مساحت داشته و توسط معماران شرکت AMBS لندن طراحی شده سال آینده میلادی گشایش یابد.

تا آن زمان کتابخانه ملی بغداد به دنبال کمک به مردم مناطق جنگ‌زده به منظور بهره مندی و لذت بردن از فرهنگ عراق است. مقام‌های این کتابخانه می گویند به اشتراک گذاشتن ادبیات و هنر عراق برای مبارزه با تروریسم کلیدی است. در ماه های اخیر این کتابخانه حدود 2500 کتاب را به کتابخانه های استان دیالی عراق پس از رها شدن از دست تروریست‌های داعش اعطا کرده است.

عبدالکریم گفت:‌ تروریست‌ها می‌خواهند تاریخ به جای آن که بازتاب آن چیزی باشد که حقیقتا اتفاق افتاد بازتاب دیدگاه‌های آنها باشد. بنا بر این زمانی که یک منطقه از دست آنها آزاد می شود ما برای آنها کتاب می فرستیم تا جبران آن چه را که از بین رفته یا دزدیده شده کرده باشیم و همچنین کاری کنیم عراقی‌های این منطقه به کتاب‌هایی دسترسی داشته باشند تا همواره به تاریخ غنی خود افتخار کنند.