تحلیل گاردین از مقاله ظریف

«جولیان بورجر» در یادداشت خود با عنوان «وزیر خارجه ایران کشورهای دارای سلاح های هسته ای جهان را دعوت به خلع سلاح کرد» آورده است:

محمدجواد ظریف خواهان گفتگو براي تدوين معاهده امحاي تسليحات هسته ای و ایجاد منطقه عاری از سلاح های کشتار جمعی در خاورمیانه است.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران از اسرائیل و هشت قدرت دیگر دارای سلاح های هسته ای خواست متعاقب توافق هسته ای وین و در پاسخ به تعهد ایران برای محدودکردن برنامه هسته ای خود، خلع سلاح را آغاز کنند.

ظریف با درج مقاله ای در گاردین چنین استدلال می کند که با توافق وین تحت عنوان برنامه جامع اقدام مشترک، ایران به روح حاکم بر معاهده عدم اشاعه (NPT) مبتنی بر اینکه دولت های غیر برخوردار از سلاح های هسته ای متعهد می شوند تا در راه کسب آن تلاش نکنند، عمل کرده است. در عین حال وی می گوید دولت های دارای سلاح های هسته ای نیز بایستی با خلع سلاح به آنچه که تعهد کرده اند عمل نمایند.

وزیر با ادعای اینکه “گامهای عملی زیادی” را در جهت عدم اشاعه برداشته می نویسد: ” ما در يك محيط امنيتي جهاني شده زندگي مي كنيم؛ جايي كه نابرابري و عدم تقارن بين كشورهاي برخوردار و غيربرخوردار و تحت تاثير پارادايم هاي به جا مانده از دوران جنگ سرد، ديگر امكان وجود يا تحمل را ندارند. ”

“این در حالی است که كشورهايي كه برخوردار از اين سلاح هاي ويرانگر هستند، تلاش كرده اند از وظايف خود براي خلع سلاح خود مطابق مفاد NPT و قوانين عرفی بين المللي شانه خالي كنند و حتي به سختي حاضر بوده اند در اين رابطه حرفي بزنند. این تازه قبل از آن است که به كشورهايي كه عضو NPT نيستند بپردازیم و یا اسرائیل، رژيمي كه داراي سلاح هاي هسته اي اعلام نشده است و بیشترین ضدیت را با عدم اشاعه دارد، با اینحال مخالفت مضحک خود را با توافق نشان می دهد. ”

اگرچه اسرائیل رسما به زرادخانه های هسته ای خود اذعان نکرده است اما گمان می رود حدود ۸۰ کلاهک اتمی داشته باشد. مطالب ظریف، پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل – امریکا، روسیه، فرانسه، بریتانیا و چین- را که همگی مسلح به سلاح های هسته ای هستند همچنین سه کشور دیگر دارای بمب های هسته ای: هند، پاکستان و کره شمالی که همانند اسرائیل معاهده عدم اشاعه را امضا نکرده اند نیز مورد سرزنش قرار می دهد.

ظریف سه پیشنهاد ارائه می کند: شروع مذاکرات برای تدوین یک معاهده امحای تسلیحات هسته ای؛ که منجر به خارج ساختن زرادخانه های هسته ای از حالت آماده باش (برای مثال با جداکردن کلاهک ها از موشک ها) شود؛ و ایجاد منطقه عاری از سلاح های کشتار جمعی درخاورمیانه.

بهرحال در کنفرانس بازنگری NPT که با هدف نیروبخشیدن مجدد به معاهده عدم اشاعه در ماه می گذشته برگزار شد تلاش ها برای توافق بر سر برداشتن گامهای بعدی جهت خلع سلاح و ایجاد منطقه عاری از سلاح های کشتار جمعی در منطقه به شکست انجامید.

ظریف با یادداشت خود نشان می دهد ایران که توافق وین را در چنته داشته و رئیس دوره ای جنبش عدم تعهد است (سازمانی همچنان فعال در زمینه مسائل هسته ای)، ‌ آمادگی دارد رهبری پویش (کمپین) خلع سلاح و منطقه عاری از سلاح های کشتار جمعی را برعهده بگیرد.

ظریف می گوید: در این راه “احتمالا موانع بسیاری از سوی کسانی که نسبت به صلح و دیپلماسی بدبین هستند ایجاد خواهد شد، با این حال ما می بایست همانند کاری که در وین کردیم، تمامی تلاش خود را برای پافشاری بر اهداف و همراه سازی دیگران به کار بندیم. ”

در مقایسه با دوره اوج جنگ سرد در ۱۹۸۶ یعنی زمانی که تعداد کلاهک های هسته ای انباشته شده در جهان به ۶۵ هزار کلاهک رسیده بود، اکثر دولت هایی که از تسلیحات هسته ای برخوردار بودند تا حد قابل توجهی آن را کاهش داده اند و اکنون به کمتر از ۱۶ هزار کلاهک رسیده است که ۱۴۷۰۰ کلاهک آن – تقریبا به طور برابر- متعلق به آمریکا و روسیه است. اما خلع سلاح در حال حاضر با وقفه روبرو شده است. دولت اوباما قصد دارد قرارداد استارت جدید ۲۰۱۰ را با قرارداد کنترل تسلیحاتی جاه طلبانه تر دیگری مدرنیزه کند اما تیرگی رو به وخامت روابط، پیشرفت در این زمینه را متوقف کرد.

پاتریشیا لویس مدیر مطالعات امنیت بین الملل اندیشکده چاتهام هاوس می گوید: چیزی که بیش از همه برای من جلب توجه می کند اینست که ظریف توافق هسته ای وین را به منطقه عاری از سلاح های هسته ای به شدت گره زده است. به نظر می رسد ایران که قبلا در این روند نقش رهبری افکار را بر عهده داشت – نقشی که در سالهای اخیر از آن دور شده بود، یکبار دیگر خود را آماده آن کرده باشد. باید دید اسرائیل که هیچگاه ظرفیت تسلیحات هسته ای خود را فاش نکرده و خارج از NPT باقی مانده است چگونه به این موضوع واکنش نشان خواهد داد.