دریا تعطیل شد تا نوروز برپا شود

شن، روز ثابتی در تقویم خورشیدی ندارد، روز آن براساس تقویم صیادان و تحولات دریا تعیین می‌شود که همزمان با نخستین روز فصل گرمای شدید است.

محمد دریایی دهیار روستای سلخ می گوید: این جشن سابقه‌ای بالای 500 سال دارد. مستندها نشان می‌دهد سواحل خلیح فارس از خوزستان تا چابهار و همچنین کشورهای حوزه حلیج فارس چنین مراسمی داشتند. گذشتگان هم این را تایید کرده‌اند. مورخان براساس تغییرات بادهای موسمی و ظهور ستاره سهیل و زمان صید، این تقویم را تعیین کرده‌اند.

او ادامه می‌دهد: زمان جشن ثابت نیست و هر سال تغییر می‌کند. گاهی دوم مرداد است و زمانی به 27 تیر می‌رسد.

مردم در بندر سلخ همان محلی که قایق‌ها و لنج‌های صیادی کناره می‌گیرند، جمع می‌شوند و با اهل خانواده با اجرای جشن نوروز صیاد، به شکرگذاری دریا می‌پردازند. پیر روستا برای کودکان و حیوانات دعا می‌خواند تا بلا را از آن‌ها رفع کند. مراسم تا ظهر ادامه دارد. بعد تا اذان عصر خبری نیست، روستا آرام می‌گیرد.«سلخ» در سراسر ایران تنها منطقه‌ای است که جشن نوروز صیاد را خیلی جدی برگزار می‌کند.

دهیار سلخ باز هم به مستندات اشاره می‌کند و می‌گوید: متاسفانه در دیگر نقاط ساحلی کشور این فرهنگ از بین رفته است. ولی در جزیره قشم مشخصا روستای سلخ و شکل ضعیف‌تر آن در بندر لنگه و کنگ هنوز اجرا می‌شود.

به گزارش ایسنا، مردم در کنار ساحل غرفه‌هایی برچا کرده‌اند که شیرینی‌های خانگی خود را به داوری گذاشته‌اند. در کنار آن‌ها صنایع دستی قشم و روستا به فروش می‌رسد و غرفه دیگری که به موسیقی زار، معروف به جن‌گیری اختصاص یافته است. این غرفه از همه شلوغ‌تر است حتا در میانه روز و زمانی که جشن برگزار نمی‌شود. مردم پای تلویزیون و مردی که خود را بابازار معرفی کرده جمع شده‌اند و فیلمی از یک مراسم زار را تماشا می‌کنند.

بعد از نماز عصر نزدیکی‌های غروب گروهای “رزیف” و “شوشی” به اجرای آیین‌های خود می‌پردازند. این مراسم مهترین بخش نوروز صیاد است.

شادی و جشن تا آغاز تاریکی شب ادامه دارد. این‌ها مراسم‌هایی است که مردم سلخ در عروسی‌های خود نیز اجرا می‌کنند.

اما دیانورد درباره جشن نوروز صیاد اینطور به ایسنا می‌گوید: بر اساس تقویم صیادی سال به چهار فصل گرما، شهری ماه، زمستان و جوزا تقسیم می‌شود. گرما 65 روزه است و فصل‌های دیگر 100 روز. هر فصل شامل 10 میهون یا دهک است که هر دهک 10 روز است. اولین روز شهری ماه که همزمان با آغاز گرمای شدید است، شهری ماه یا همان نوروز صیاد گفته می‌شود که در تقویم “یک در دهی شهری ماه” نام دارد.

وی ادامه می‌دهد: صیادان براساس همین تاریخ، نحوه و ابزار صید خود را تعیین می‌کنند و این روز مثل نوروز باستانی ایرانیان برای شان بسیار اهمیت دارد.

دهیار سلخ، درباره دلیل توقف صیادی در این روز، اظهار می‌کند: صیادان به این نیت که چشمه‌های درمانی در چنین روزی به دریا سرازیر می‌شوند و زمان باروری دریا است، قایق هایشان را به آب نمی‌اندازند و از خوردن آبزیان خودداری می‌کنند و از اولین خرمای رسیده، “رنگینه” درست می‌کنند.

وی اضافه می‌کند: صیادان برای رفع خستگی یک سال صیادی، تن خود و حتی حیوانات شان را به آب دریا می‌زنند، حتا خانم‌ها این کار را انجام می‌دهند، البته قبلا به خاطر شرایط فرهنگی شب به دریا می‌رفتند، ولی الان همراه خانواده‌های خود در روز به دریا می‌روند. این مراسم از صبح زود شروع می‌شود.

او یادآوری می کند: این جشن که سالهاست خودجوش از سوی مردم می‌شود، حدود سه سال پیش ثبت ملی شد. برخی شبکه‌های خارجی مثل فرانس 24 به آن توجه نشان دادند و فیلم‌هایی تهیه کردند. حتی در مقطعی یک ماهنامه اماراتی به آن پرداخت و اشاره کرد که در این کشور هم مراسم مشابهی بوده و باید حمایت شود.

دریانورد درباره اینکه آیا تا کنون اماراتی‌ها در این باره حرکت کرده‌اند؟ می‌گوید: اگر تا حالا آن را احیا نکرده باشند حتما در آینده نزدیک این کار را خواهد کرد.

وی می افزاید: اطلاع دارم که اماراتی‌ها در حال حاضر زمان ظهور ستاره سهیل و میهون را در تقویم خود ثبت کرده‌اند.

او سپس به تحولانی که این جشن در سال‌های گذشته داشته اشاره می‌کند و می‌گوید: ما برای پررنگ کردن این جشن و معرفی آداب و رسوم مردم، نشانه‌ها و مراسم‌های مرتبط دیگری را به آن اضافه کردیم، مثل مسابقات شنا و قایق‌های پارویی که در گذشته ابزار صید مردم این منطقه بود، معرفی غذاهای بومی و فروش صنایع دستی و اجرای شوشی و رزیف که در شادی‌ها و عروسی‌ها برگزار می‌شود.

دهیار سلخ در ادامه خواهان حمایت‌های مالی و معنوی بیشتر از این جشن است تا مردم بیشتری با آن آشنا شوند و اضافه می‌کند: سه سال قبل هماهنگی با تورها شد تا گردشگران همزمان با اجرای این جشن به روستا بیایند، ولی چون مراسم در تابستان و گرما برگزار می‌شود مسافر کمتری می‌آید، اما هر سال عکاس و خبرنگاران زیادی حضور دارند.

او تاکید می کند: اضافه کردن بخش‌های دیگری به این مراسم برای پررنگتر کردن آن بیشتر با هدف جذب گردشگر بوده است که در واقع باعث معرفی شدن روستا، آیین‌ها و مراسم‌های بومی و فرهنگ محلی می‌شود.

دریانورد درباره آماده کردن جامعه محلی برای پذیرش گردشگری که با آیین و فرهنگ بومی آشنا نیست و ممکن است آسیب وارد کند، می‌گوید: در عید نوروز جمعیت زیادی بدون داشتن امکانات به جزیره می‌آیند و مردم محلی بدون آنکه هزینه‌ای بگیرند، از آن‌ها استقبال و پذیرایی می‌کنند، آنها برای پذیرش گردشگر آماده هستند، فقط امکانات محدود است، ضمن آنکه این هنوز جا نیافته که از این راه می‌توانند درآمدزایی داشته باشند. اگر آموزش دهیم و امکانات بدهند حتما می‌توان درآمدزایی کرد.